Maciej Szarek

Z Wikipedii

Maciej Szarek (ur. 4 lutego 1826, zm. 4 stycznia 1905), działacz ludowy z Brzegów w Galicji, jeden z pierwszych polskich pisarzy i poetów ludowych.

Pochodził z biednej rodziny chłopskiej. W dzieciństwie mimo konieczności ciężkiej pracy zdołał - w większości samodzielnie - nauczyć się czytać i pisać. W wieku dziewiętnastu lat stracił ojca, ożenił się i objął gospodarstwo. Od 1847 odbywał kilkuletnią służbę w armii austriackiej. Po powrocie do Brzegów zajął się gospodarką, jednak wciąż nie ustawał w staraniach poszerzania swojej wiedzy.

Dzięki szczęśliwym zbiegom okoliczności zaczął zdobywać przyjaciół i patronów (poznawanych często podczas pierwszych wizyt w księgarniach). Wśród nich wymienić można m.in. sławnego malarza Jana Matejkę, jego brata Franciszka, Władysława Anczyca, a także Józefa Ignacego Kraszewskiego, z którym Szarek prowadził bogatą korespondencję. Właśnie pod wpływem Kraszewskiego Szarek podjął pierwsze próby publicystyczne i literackie. Pierwszy artykuł opublikował w 1869 lub 1870 w krakowskim dzienniku "Kraj", następne głównie w wydawanych w Galicji gazetkach ludowych. Z czasem zaczął pisać i publikować także wiersze i opowiadania - był jednym z pierwszych polskich pisarzy ludowych.

Niezmiernie uczulony na oświatę ludową, był aktywnym działaczem w tej mierze na lokalnym gruncie. W staraniach o fundusze na otwarcie szkoły ludowej w Brzegach interweniował u prezydenta Krakowa Mikołaja Zyblikiewicza oraz namiestnika Galicji księcia Leona Sapiehy (którego poznał już wcześniej) - działał tutaj wbrew woli gminy, albowiem chłopi zrażeni wspomnieniem dawnego nauczyciela-pijaka nie chcieli szkoły we wsi. Był także patriotą, działającym na rzecz budzenia świadomości narodowej wśród miejscowych chłopów. Podczas powstania styczniowego przewoził ochotników przez Wisłę na ziemie zaboru rosyjskiego, pomógł też przedostać się do Galicji żołnierzom z oddziału pułkownika Langiewicza. W swoich wystąpieniach społecznych często krytykował panujące stosunki społeczne akcentując złe położenie i biedotę chłopów.

Zmarł w 1905 r., pochowany został na cmentarzu parafialnym w Grabiu. Jego imię od 1999 nosi szkoła podstawowa w Grabiu.

Jego twórczość (w tym autobiografię "Bieg mojego życia") zebrano i opublikowano pod tytułem "Wiersze i proza" w 1956. Fragmenty autobiografii oraz kilka wierszy i opowiadań znalazło się w pracy "Brzegi i Grabie pod Niepołomicami", Siercza 2007.