Mary Wollstonecraft
Z Wikipedii
Mary Wollstonecraft (ur. 27 kwietnia 1759 w Londynie, zm. 10 września 1797 w Londynie) – angielska pisarka, propagująca równouprawnienie kobiet, prekursorka feminizmu.
Była matką Mary Shelley, autorki klasycznej powieści grozy pt. Frankenstein.
Spis treści |
[edytuj] Młodość
Ojciec Mary, człowiek porywczy i zdolny do przemocy wobec żony i dzieci, był synem właściciela manufaktury, który dorobił się w czasie prosperity. Matka Mary była Irlandką o surowych zasadach.
W roku 1778 w wieku 19 lat Mary opuściła dom i przyjęła posadę damy do towarzystwa bogatej wdowy po kupcu w Bath. Po dwóch latach wróciła do domu, by zaopiekować się śmiertelnie chorą i cierpiącą matką. Mary często w ciężkich chwilach powtarzała jej ostatnie słowa: trochę cierpliwości i będzie po wszystkim.
Po śmierci matki Mary ponownie opuściła dom, aby zamieszkać z artystką i swoją przyjaciółką Fanny Blood w Walham Green. W roku 1782 wyjechała, by opiekować się zamężną siostrą, która ciężko zachorowała. Również kłopoty ojca odbijały się na niej – wydał nie tylko wszystkie własne pieniądze, ale i tę ich część, która była zarezerwowana na potrzeby dzieci.
W roku 1783 Mary wraz z dwiema siostrami i Fanny Blood założyły szkołę w Islington, którą po kilku miesiącach przeniosły do Newington Green. Na początku roku 1785 Fanny wyjechała do Lizbony, by wyjść tam za mąż. Wkrótce po ślubie okazało się, że jest śmiertelnie chora i zostało jej ledwie kilka miesięcy życia – Mary, na przekór wszystkim radom, zostawiła swą szkołę i za pieniądze znajomej wyjechała, by opiekować się Fanny aż do jej śmierci. Dziesięć lat później upamiętniła śmierć przyjaciółki w Listach ze Szwecji i Norwegii:
| I grób przyjął mą drogą przyjaciółkę, druhnę mej młodości; a jedna jest ona ciągle przy mnie i słyszę jej miękki głos szczebiocący, gdy krzątam się wokół ogniska. |
[edytuj] Wczesne pisma
Mary opuściła Lizbonę i wróciła do Anglii pod koniec grudnia 1785 roku. Od pewnego czasu nosiła się z zamiarem zarabiania na życie pisaniem – wiele osób w jej otoczeniu uważało, że ma ku temu predyspozycje i tak powstał 162 stronicowy pamflet Myśli o wykształceniu córek (ang. Thoughts on the Education of Daughters), za który otrzymała 10 funtów szterlingów. Oddała je rodzicom Fanny, którzy po śmierci córki postanowili wrócić do rodzinnej Irlandii.
Niewielkie pieniądze uzyskane za Myśli... nasunęły Mary myśl o poważnym zajęciu się piórem. Pamflet przysporzył jej również uznania jako nauczycielce. Mary rzuciła szkołę i spędziła kilka tygodni w kolegium w Eton wespół z jednym z nauczycieli, który zarekomendował ją jako guwernantkę lordowi Kingsborough. Latem 1787 roku rodzina lorda wraz z Mary przebywała w Bristolu przed wyjazdem na kontynent. Podczas tego pobytu Mary opublikowała krótkie opowiadanie zatytułowane Mary, fantazja (ang. Mary, a Fiction), zawierające wiele wątków retrospektywnych z okresu przyjaźni z Fanny Blood.
W Bristolu Mary zrezygnowała z posady guwernantki i wyjechała do Londynu, by spotkać się z wydawcą i porozmawiać z nim o swoich planach. Ten przyjął ją życzliwie i zaoferował gościnę na czas zagospodarowania. Mary znalazła dom przy George Street w Surrey. Napisała tam niewielką książeczkę dla dzieci pt. Prawdziwe historie z prawdziwego życia (ang. Original Stories from Real Life) i dorabiała wykonując tłumaczenia, skróty, wybory dla swego wydawcy. W 1788 napisała również Przegląd analityczny.
Żyła skromnie i oszczędnie, starając się wspomagać rodzinę i ojca. Aby pomóc siostrom, również pragnącym zarabiać na utrzymanie jako nauczycielki, wysłała jedną z nich do Paryża i opłacała jej pobyt tam przez dwa lata, a inną umieściła w szkole pod Londynem jako opiekunkę w internacie do czasu, gdy mogła podjąć płatną pracę nauczycielki. Jednego z braci posłała do Woolwich do Akademii Wojennej, by umożliwić mu dostanie się do Royal Navy, gdzie później zdobył patent porucznika; innemu ułatwiła umożliwiła emigrację do Ameryki, gdzie dobrze mu się powodziło. Starała się również o rozwiązanie pogmatwanych spraw finansowych ojca, lecz to zadanie przerosło jej siły. W końcu, podjęła się opieki nad osieroconym siedmioletnim dzieckiem zmarłej przyjaciółki. Tak zastał ją wybuch rewolucji we Francji w roku 1789.
[edytuj] Feminizm
Gdy Edmund Burke zaatakował Rewolucję Francuską w Rozważaniach o rewolucji we Francji, Mary opublikowała Odpowiedź, która zwróciła na nią uwagę opinii publicznej. Wkrótce po tym przyszło słynne Wołanie o prawa kobiety (ang. A Vindication of the Rights of Woman), podczas gdy wszyscy dyskutowali o prawach człowieka. Podnoszone w Wołaniu... problemy edukacji dziewcząt, nierównego statusu kobiet, konieczności zrównania praw kobiet i mężczyzn czy prawo kobiet do pracy, są dziś dla nas czymś naturalnym i nie budzącym żadnych kontrowersji, a większość z nich została w praktyce rozwiązana – trzeba jednak pamiętać, że w Anglii pełne prawa wyborcze przyznano kobietom dopiero w 1928 roku! Przypomnijmy choćby wypowiedź Napoleona: Równość dla kobiet? To szaleństwo. Kobiety są naszą własnością. Rodzą nam dzieci i należą do nas tak, jak drzewo owocowe należy do ogrodnika, czy opinię Winstona Churchilla: Nic mnie nie przekona, bym głosował za powszechnym prawem wyborczym kobiet, by zrozumieć jak bardzo uwagi Mary wyprzedzały swoją epokę.
Nic dziwnego, że Wołanie... wywołało ostre polemiki i nagonkę na osobę autorki. Horacy Walpole nazwał Mary hieną w halce.
Współcześnie często utożsamia się feminizm z żądaniem prawa do aborcji, jednak sama Wollstonecraft była przeciwniczką tego sposobu kontroli urodzin. Część Wołania... poświęcona jest seksualnemu wykorzystywaniu kobiet i związaną z tym praktyką usuwania ciąży. Mary stwierdza:
| W konsekwencji kobiety stają się słabsze... niż być powinny... nie mając wystarczająco wiele sił, by sprostać pierwszemu obowiązkowi matki; poświęcają uczucia rodzicielskie pożądaniu... niszcząc płód w łonie, albo porzucając go po urodzeniu. Natura zawsze domaga się szacunku, a ci, którzy naruszają jej prawa rzadko czynią to bezkarnie. |
[edytuj] Wyjazd do Paryża
W tym czasie Mary przeżywała fascynację żonatym malarzem romantycznym Fuselim. Uciekając przed uczuciem, z którym nie mogła dać sobie rady, postanowiła w końcu grudnia 1792 roku wyjechać do Paryża. W kwietniu 1793 roku Mary zakochała się w przybyłym z Ameryki i pozbawionym środków do życia Gilbercie Imlayu. Nie chcąc obarczać Imlaya swoimi sprawami rodzinnymi zwolniła go prawnie z wszelkich zobowiązań wobec jej rodziny. Przyjęła jego nazwisko i uważała się za jego żonę, jednak nie czuła się mu poślubioną.
Postępując w ten sposób zapewniała sobie do pewnego stopnia bezpieczeństwo ze strony rewolucjonistów węszących wszędzie spiski i zamachy na Rewolucję. Ze związku z Imlayem urodziła się dziewczynka Fanny, której imię miało przypominać zmarłą przyjaciółkę z lat młodzieńczych. Gdy w niejasnych okolicznościach Imlay opuścił Mary, ta załamała się pod nadmiarem trosk. Rozważała popełnienie samobójstwa, lecz Imlay odwiedził ją w Londynie, by się wytłumaczyć. Potrzebował w tym czasie osoby o zdrowym osądzie, która mogłaby reprezentować jego interesy w Norwegii. Mary zgodziła się, zwiedziona dodatkową obietnicą wspólnego wyjazdu do Szwajcarii. Jednak listy jakie otrzymywała od Imlaya w Norwegii i Szwecji były pełne chłodu, a gdy w końcu wróciła do Anglii przekonała się, że Imlay rzucił ją dla aktorki z wędrownej trupy teatralnej. Zdradzona, w październiku 1795 roku rzuciła się do rzeki z mostu w Putney zostawiając Imlayowi kartkę ze słowami: Niech moje błędy śpią ze mną. Wyratowano ją.
[edytuj] Małżeństwo
Mary utraciła wiarę w ludzką przyzwoitość, w rewolucję i możliwość prowadzenia niezależnego życia przez kobietę – została jej jedynie córka. Dzięki niej powróciła do aktywnego życia. W roku 1796 opublikowała Listy ze Szwecji i Norwegii, a w początkach roku 1797 poślubiła Williama Godwina, filozofa i radykała, powszechnie znanego ze swej niechęci do małżeństwa. Małżeństwo okazało się dobrane pod względem charakterów i poziomu intelektualnego obojga małżonków – niestety, w tym samym roku, 10 września Mary Wollstonecraft Godwin po urodzeniu kolejnej córki zmarła na gorączkę popołogową.
Po jej śmierci Godwin napisał do przyjaciela:
| Jestem przekonany, że nie ma na świecie nikogo, kto mógłby się z nią równać. Wiem z doświadczenia, że oboje byliśmy ukształtowani, by dać sobie nawzajem szczęście. Nie spodziewam się, bym kiedykolwiek mógł być jeszcze szczęśliwy. |
[edytuj] Dzieła (w j. angielskim)
- Thoughts On The Education Of Daughters: With Reflections On Female Conduct, In The More Important Duties Of Life (1787)
- A Vindication Of The Rights Of Men: With Strictures On Political And Moral Subjects (1790)
- A Vindication Of The Rights Of Woman: With Strictures On Political And Moral Subjects (1792)
- An Historical And Moral View Of The Origin And Progress Of The French Revolution; And The Effect It Has Produced In Europe (1794)
- Letters Written During A Short Residence In Sweden, Norway, And Denmark (1796)
- Maria, Or The Wrongs Of Woman (1798, Posthumous)
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Projekt Gutenberg – Wybrane dzieła Mary Wollstonecraft
- Niektóre z dzieł Mary Wollstonecraft dostępne online (ang.)
Opracowano w całości na podstawie oryginału z angielskiej Wikipedii
