Mauthausen-Gusen
Z Wikipedii
Konzentrationslager Mauthausen (od lata 1940 pod nazwą KL Mauthausen-Gusen) – niemiecki obóz koncentracyjny usytuowany w miasteczku Mauthausen, ok. 20 km od Linzu w Austrii. Został założony po wcieleniu (Anschluss) Austrii do Niemiec. Istniał w latach 1938-1945.
Spis treści |
[edytuj] Historia Obozu
KL Mauthausen został założony w sierpniu 1938 r. w pobliżu największego austriackiego kamieniołomu grafitu (Wiener Graben). Obóz był wzorowany na modelowym KL Dachau i służył aż do końca 1940 r. za miejsce kaźni przede wszystkim niemieckich i austriackich socjalistów, komunistów, homoseksualistów i potencjalnej lub faktycznej opozycji względem nazizmu. Był to pierwszy obóz założony poza międzywojennymi granicami Niemiec.
Komendantem był z początku Albert Sauer, a już od 17 lutego 1939 i do końca wojny Franz Ziereis.
W grudniu 1939 zapadła decyzja o założeniu obozu w Gusen, przy zakładach zbrojeniowych. Latem 1940 r. oba obozy zostały połączone wspólną administracją i kierownictwem.
W ciągu II wojny światowej wiele podobozów przynależało do KL Mauthausen-Gusen. Więźniowie byli w nich wykorzystywani do pracy niewolniczej na rzecz niemieckiego przemysłu zbrojeniowego (np. Messerschmitt GmbH, Regensburg). W 1945 r. KL liczył 56 podobozów. Niektóre z nich słynęły z wyjątkowo wyczerpującej pracy, na przykład "Bergkristall-Bau" (Gusen II), polegający na tworzeniu podziemnych fabryk zbrojeniowych.
We wrześniu 1944 r. otwarto w Mauthausen obóz kobiecy, do którego przysłano wiele kobiet z Ravensbrück, Bergen-Belsen, Gross Rosen i z Buchenwaldu.
Wiosną 1945 r. w Mauthausen przebywało wielu więźniów ewakuowanych z Auschwitz-Birkenau (marsze śmierci). Pod koniec kwietnia 1945, przy zbliżającym się froncie, część SS-manów opuściła obóz. 5 maja 1945 dokładnie o godzinie 17:00 na teren obozu wkroczyła armia amerykańska. Był to ostatni wyzwolony duży obóz koncentracyjny. Więźniowie i wyzwoliciele dokonali samosądu na złapanych strażnikach SS, których ciała zostały spalone w grobach masowych na oczach lokalnej ludności, przymuszonej niezależnie od wieku do oglądania spalania.
[edytuj] Więźniowie i ofiary
KL Mauthausen-Gusen należał do najcięższych obozów III Rzeszy. Według zeznań świadków (dla porównania) ludzie, którzy przyjeżdżali do tego obozu z Oświęcimia Auschwitz-Birkenau umierali w niedługim czasie, a ci którym udawało się przeżyć zgodnie twierdzili, że byliby gotowi wracać do Oświęcimia na kolanach. Warunki w obozie zaczęły się poprawiać w 1943 m. in. dzięki cofnięciu limitu na rozmiar i ilość paczek żywnościowych oraz niepowodzeniom Niemiec na frontach II wojny światowej, nadal jednak były gorsze niż w Oświęcimiu, także w latach poprzedzających.
Z początku jego więźniami byli prawie wyłącznie niemieccy i austriaccy socjaliści, komuniści, antyfaszyści i homoseksualiści.
Począwszy od wiosny 1940 r. miał miejsce duży napływ więźniów z Polski, głównie ludzie ze środowisk inteligenckich. Śmiertelność wśród więźniów wzrastała, co spowodowało zainstalowanie krematoriów już w styczniu 1941 r. W lutym 1942 r. przeprowadzono pierwsze zagazowanie więźniów, były to próby na jeńcach sowieckich.
W drugiej połowie 1941 r. miał miejsce napływ dużej liczby jeńców sowieckich. Wśród wielu narodowości były również duże grupy Węgrów i Holendrów.
KL Mauthausen był również jednym z miejsc zagłady austriackich Żydów.
Więźniowie pracowali w morderczych warunkach w kamieniołomie lub w okolicznych fabrykach, głównie zakładach zbrojeniowych. Szczególnie trudne były roboty przy konstrukcji fabryk podziemnych. Śmierć więźniów wynikała również z systemu terroru wewnątrzobozowego, złych warunków bytowych, chorób i epidemii, a także eksperymentów medycznych i pseudomedycznych. Regularnie zdarzały się również masowe egzekucje, przez rozstrzelanie bądź zagazowanie, również w specjalnych ciężarówkach.
Szczególnie ostatnie miesiące przed wyzwoleniem były dla więźniów wyjątkowo dotkliwe, co wiązało się z trudnościami Niemiec w kwestiach zaopatrzeniowych.
Przez obóz przeszło 335 000 więźniów, z czego – wedle bardzo zróżnicowanych szacunków – zmarło od 71 000 do 122 000.
Więźniowie tworzyli w ramach obozu ruch oporu.
[edytuj] Znani więźniowie
Do więźniów Mauthausen-Gusen należeli między innymi:
- Józef Bednorz – działacz śląski, ojciec Zbyszka Bednorza
- Konstanty Ćwierk
- Maciej Gintowt
- Stanisław Grzesiuk – polski pisarz i pieśniarz, który opisał życie w obozie w Mauthausen-Gusen oraz Dachau w książce Pięć lat kacetu.
- Paul Reynaud – polityk francuski, premier rządu Republiki Francuskiej i minister spraw zagranicznych.
- Stanisław Staszewski
- Kazimierz Kuriański męczennik za wiarę, werbista, Numer obozowy: 11450
- Mieczysław Kościelniak /uczeń Mehofera-malarz/, był też w obozie w Oświęcimiu, gdzie są eksponowane jego zdjęcia obozowe oraz jego autorstwa prace malarsko-graficzne.
- Andrzej Bonusiak - długoletni prezydent miasta Kalisza, działacz PPS; spędził w obozie 4 lata (1941-1945). Poddawany był doświadczeniom pseudomedycznym w Mauthausen-Gusen
- Kazimierz Prószyński – wynalazca
- Bolesław Kardoliński – działacz plebiscytowy i powstaniec śląski, syn powstańca styczniowego. Zginął w obozie 13.XII.1940 r.
- Wacław Milke – działacz ruchu oporu, założyciel i wieloletni kierownik artystyczny Harcerskiego Zespołu Pieśni i Tańca "Dzieci Płocka".
- Wojciech Szczerba – góral, mieszkaniec Piekielnika
- Maksymilian Rembelski – lekarz weterynarii, aresztowany podczas łapanki w Warszawie w 1944 r. Zmarł w obozie.
- Bogumil Rembelski – student architektury, aresztowany w trakcie Powstania Warszawskiego. Zmarł w obozie.
- Jan Głód – Starszy przodownik Komendy Rejonowej Policji Państwowej w Drohobyczu. Wcześniej więzień obozu internowanych w Sarvar na Węgrzech. Został ranny podczas bombardowania obozu.
- Zbigniew Wlazłowski – lekarz, kmdr.por.MW
[edytuj] Dzieje powojenne
Jeszcze w 1945 r. Sowieci zaczęli demontaż części konstrukcji obozowych, w szczególności podziemne elementy Gusen, które sukcesywnie wysyłali do Związku Radzieckiego. Tunele zostały wysadzone. W latach 1961-1965 powstało Muzeum KL Gusen z inicjatywy b. więźniów.
[edytuj] Zobacz też
- obozy niemieckie 1933-1945, obóz koncentracyjny
- Holocaust
- Pierwszy proces załogi Mauthausen, Drugi proces załogi Mauthausen, Trzeci proces załogi Mauthausen
[edytuj] Bibliografia
Wykaz bibliografii dla serii artykułów o niemieckich obozach w latach 1933-1945 został umieszczony na osobnej stronie.
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Muzeum Memoriał Mauthausen
- http://www.gusen.org (EN)
- http://kz2007.over-blog.com/ Photographies prises en août 2007 (Blog enrichi quotidiennement ; merci de respecter ce lien)
- http://www.gusen.org.pl (strona polska)
