Mistrz i Małgorzata
Z Wikipedii
Mistrz i Małgorzata (tytuł oryginalny Мастер и Маргарита) – powieść rosyjskiego pisarza Michaiła Bułhakowa. Wydana w wersji ocenzurowanej w latach 1966-1967, a w wersji prawie pełnej w roku 1973. Opowiada o wizycie Szatana w ateistycznym Związku Radzieckim. Przez wielu krytyków uważana za jedną z najlepszych powieści XX wieku, jak i najlepszą satyrę na warunki życia w ZSRR.
Spis treści |
[edytuj] Powieść
Powieść rozgrywa się w przestrzeni historycznej – w Moskwie lat trzydziestych XX wieku (czyli ZSRR) i przestrzeni fantastycznej - pałacu prokuratora Poncjusza Piłata. Autor porusza zagadnienia ze sfery filozofii, metafizyki, etyki, religii, historii, polityki, psychologii, estetyki. Dzieło jest satyrą na instytucje polityczne, niedorzeczności stalinowskiego systemu ateistycznego i biurokratycznego oraz tryb życia obywateli Związku Radzieckiego. W postaci tytułowego Mistrza można odnaleźć cechy Bułhakowa – niedoceniony literat i mistyk, bliski choroby psychicznej.
Powieść oparta jest na znanej zasadzie konstrukcyjnej – "powieść w powieści", dzieje głównych bohaterów przeplatane są powieścią Mistrza – ewangelią według Bułhakowa. Celowo zastosowano zabieg deformacji świata przedstawionego.
Mistrz i Małgorzata to powieść realistyczna z wątkiem miłosnym, w którą wkomponowane są motywy baśniowe i motyw kryminalny. Część o Chrystusie to powieść psychologiczna. Niektórzy krytycy zaliczają powieść do fantastyki.
[edytuj] Treść
| „ | ...Więc kimże w końcu jesteś? - Jam częścią tej siły, która wiecznie zła pragnąc, wieczne czyni dobro | ” |
| — J.W. Goethe, Faust | ||
Szatan, przedstawiający się jako profesor czarnej magii Woland, wraz ze swoją świtą przybywa do Moskwy. Jak co roku, na wiosnę, 14 nisana Książę Ciemności organizuje Bal Pełni Księżyca, za każdym razem w innym miejscu. Gospodynią balu zostaje zawsze mieszkanka miasta o imieniu Małgorzata. Świta Wolanda wybiera Małgorzatę Nikołajewną. Gospodyni ma prawo do wyrażenia życzenia, które Szatan spełnia. Tak Małgorzata zapewnia sobie wiekuiste szczęście, wydobywając ukochanego Mistrza ze szpitala psychiatrycznego...
Na drugim planie powieści Bułhakow zarysował codzienność mieszkańców Moskwy. Jest to krytyczne spojrzenie na ludzkie ambicje stworzenia "raju na ziemi".
– No cóż – (...) - Ludzie są tylko ludźmi. Lubią pieniądze, ale tak było zawsze... Ludzkość lubi pieniądze, z czegokolwiek byłyby zrobione, czy to ze skóry, czy z papieru, z brązu, czy złota (...) są lekkomyślni... i miłosierdzie zapuka niekiedy do ich serc... – konstatuje Woland.
Obecne w utworze dzieje Jezusa Chrystusa odbiegają od biblijnych. Czytelnik jest świadkiem przesłuchania, prowadzonego przez Piłata, na którym Jeszua jawi się jako człowiek wyzbyty co prawda boskiej mocy, lecz o niewątpliwej charyzmie i dobroci. Zdaje się on jednak wiedzieć o Piłacie więcej niż ktokolwiek inny, a scena ta ma głęboką wymowę - to spotkanie odmienia życie Piłata na zawsze.
[edytuj] Bohaterowie
[edytuj] Bohaterowie powieści Bułhakowa
- Woland – Szatan, przybyły do Moskwy, by wydać Wiosenny bal pełni księżyca (zwany też Balem stu królów), 14 nisana, dnia, który w kalendarzu żydowskim jest dniem poprzedzającym święto Paschy (w kalendarzu świąt chrześcijańskich jest to zatem Wielki Piątek). Imię zaczerpnięto z Fausta Goethego, (słowo "vôlant" w języku średniowysokoniemieckim oznaczało diabła). Moskwianom Woland przedstawia się jako profesor czarnej magii przybyły, by dać pokaz iluzji. Przy okazji przedstawia się jako specjalista od odczytywania rękopisów Gerberta z Aurillac z X wieku.
- Behemot – demon paź, który przybiera postać czarnego kota lub człowieka o kociej twarzy.
- Korowiow/Fagot - członek świty Wolanda, prawdopodobnie średniowieczny rycerz, który zażartował kiedyś niefortunnie z sił światła i ciemności, służąc Wolandowi, wypełniał pokutę, podawał się za byłego regenta chóru cerkiewnego.
- Azazello (Azazel) - demon bezwodnych pustyń, wyborny morderca, w świcie Wolanda pod postacią osiłka, którego cechami charakterystycznymi są rude włosy, bielmo na oku i wystający kieł.
- Hella - ruda i zielonooka wiedźma, wampirzyca, z blizną na szyi, członkini świty Wolanda
- Mistrz – tytułowy bohater powieści, historyk, pisarz, pacjent szpitala psychiatrycznego, autor powieści o Poncjuszu Piłacie, który skazuje na śmierć Jeszuę Ha-Nocri.
- Małgorzata – ukochana Mistrza, gospodyni balu Szatana.
- Iwan Nikołajewicz Ponyriow (pseudonim literacki Iwan Bezdomny) - poeta, świadek śmierci Berlioza, zgodnie z przepowiednią Wolanda trafia do zakładu psychiatrycznego z podejrzeniem schizofrenii, gdzie spotyka mistrza; wzorowany na postaci poety Aleksandra Bezymienskiego (ros.) Безыменский - Bezimienny), natomiast jego pseudonim odnosi się do innego znanego poety proletariackiego Demiana Biednego (Efima Pridworowa).
[edytuj] Postaci drugoplanowe
- Michaił Aleksandrowicz Berlioz – ateista, pisarz, prezes towarzystwa literackiego Massolit, redaktor miesięcznika literackiego, zginął pod kołami tramwaju, zgodnie z przepowiednią Wolanda.
- Natasza - pokojówka Małgorzaty, która dzięki jej wstawiennictwu została wiedźmą.
- Nikanor Iwanowicz Bosy - prezes spółdzielni mieszkaniowej, aresztowany na podstawie donosu Korowiowa za nielegalne posiadanie waluty.
- Stiopa Lichodiejew - dyrektor artystyczny teatru Variétés, przeniesiony przez Wolanda do Jałty.
- Andrzej Fokicz - bufetowy teatru Variétés, któremu Korowiow przepowiedział przyczynę zgonu i która sprawdziła się co do joty (rak wątroby).
- Warionucha - administrator teatru Variétés, zamieniony w wampira za kłamstwa przez telefon, zwolniony ze służby Wolandowi, powrócił do dawnej pracy, stając się wzorem prawdomówności, o którą wcześniej trudno go było podejrzewać
- Rimski - dyrektor finansowy Variétés, po nieudanym zamachu dokonanym przez Warionuchę i Hellę, uciekł do Leningradu, następnie przywieziony przez wiadome służby do Moskwy i przesłuchany, objął posadę dyrektora teatru lalek na Zamoskworieczu.
- Aryman - krytyk literacki, krytykujący Mistrza na łamach oficjalnej prasy za treści religijne zawarte w jego powieści, przyczynił się do załamania psychicznego głównego bohatera,
- Łatuński - krytyk literacki, autor artykułu na łamach oficjalnej prasy pt. "Starowier wojujący", atakujący Mistrza po napisaniu powieści o Piłacie, jeden ze sprawców choroby psychicznej pisarza. To na nim zemściła się Małgorzata po przemianie w wiedźmę, demolując kompletnie jego mieszkanie w "Dramlicie".
- Mścisław Laurowicz - literat, domagający się rozprawy z "piłatyzmem" po przeczytaniu powieści Mistrza.
- Alojzy Mogarycz - dziennikarz, który po pozyskaniu zaufania Mistrza i zaznajomieniu się z oryginałem jego powieści napisał donos, czym doprowadził do usunięcia go z mieszkania na Arbacie, sam zajmując jego miejsce. Wysłany przez ekipę Wolanda w samej bieliźnie w okolice Wiatki, powrócił do Moskwy w kupionych od konduktora poplamionych spodniach, a po kilku miesiącach stał się następcą Rimskiego w teatrze Varietes.
- Arkadiusz Apołłonowicz Semplejarow - przewodniczący Komisji Akustycznej, zdemaskowany przez Korowiowa i Behemota podczas pokazu w Varietes jako niewierny mąż, przesłuchiwany w NKWD po seansie czarnej magii, a następnie przeniesiony na stanowisko kierowniku punktu skupu runa leśnego w Briańsku pod Moskwą.
- Żorż Bengalski - był konferansjerem teatru Varietes, który (na krótko) utracił głowę, urwaną przez Behemota, za plecenie nonsensów podczas występów Wolanda, w efekcie stał się pacjentem kliniki Strawińskiego, potem rzucił pracę i żył ze "skromnych" oszczędności.
- Strawiński - szef kliniki psychiatrycznej, do której trafiło kilku bohaterów powieści (Mistrz, Bezdomny, Bosy, Bengalski). Klinika słynęła ze znakomitej kadry, luksusowego wyposażenia i leczenia "schizofrenii bezobjawowej" - choroby wymyślonej przez komunistów dla tych, których myślenie różniło się od oficjalnej linii partii.
- Archibald Archibaldowicz - szef restauracji w "Domu Gribojedowa". Zabójczo przystojny, porównywany do pirata z Mórz Karaibskich, doprowadził do aresztowania poety Bezdomnego w czasie jego wizyty w lokalu i zdemaskował Korowiowa i Behemota, co zaowocowało wizytą panów z NKWD, strzelaniną, i pożarem, który w całości strawił "Gribojedowa".
- Sasza Riuchin - poeta, członek Massolitu, który odwiózł Bezdomnego do kliniki Strawińskiego po jego aresztowaniu w "Gribojedowie". Skutkiem tej wizyty była utrata wiary we własny talent.
- Łapszennikowa - sekretarz redakcji Massolitu, zezowata od ciągłego kłamania. To ona wpuściła Behemota i Korowiowa na teren restauracji, do której wkrótce doszło do konfrontacji z NKWD i pożaru budynku.
- Annuszka - kobieta, od której tak naprawdę się wszystko zaczęło. To ona rozbiła butelkę oleju na turnikiecie, przez co doprowadziła do śmierci Berlioza, który na nim się pośliznął i stracił głowę pod tramwajem. W ten sposób spełniła przepowiednię Wolanda. Po balu u szatana, usiłowała ukraść broszkę upuszczoną przez Małgorzatę, ale odzyskał ją Assasello. Nawet podczas przesłuchań w NKWD dała się wszystkim we znaki. Pseudonim: "Gangrena".
- baron Meigel - współpracownik NKWD inwigilujący zagranicznych turystów (a za takich uchodziła ekipa Wolanda). Zaproszony na bal, stracił na nim życie po strzale Assasella, równo o północy. Jego krwią szatan spełnił toast pijąc płyn z czaszki Berlioza ukradzionej z prosektorium przed pogrzebem literata.
[edytuj] Bohaterowie powieści Mistrza
- Jeszua Ha-Nocri - postać wzorowana na Jezusie.
- Poncjusz Piłat - rzymski prokurator Judei, wokół niego skupia się powieść Mistrza.
- Mateusz Lewita - jedyny uczeń Jeszui, były poborca podatków.
- Juda z Kiriatu - zdrajca Jezusa, zabity przez Afraniusza na aluzyjny rozkaz Piłata, przekazany jako polecenie uchronienia Judy przed pewną zemstą zwolenników Jeszui (część druga, rozdz. 25 "Jak prokurator usiłował ocalić Judę z Kiriatu")
- Centurion Marek Szczurza Śmierć - legionista rzymski, potężnej budowy mężczyzna z nosem roztrzaskanym germańską maczugą.
- Afraniusz - szef tajnych służb prokuratora Judei, który nadzorował wydany przez Piłata rozkaz wykonania wyroku śmierci na Judzie z Kiriatu,
- Nisa - ukochana Judy, współpracowniczka Afraniusza - szefa tajnych służb prokuratora.
- Kajfasz - członek Sanhedrynu, który potwierdził, że wolą tej instytucji jest skazanie na śmierć Jeszua Ha-Nocri, a zachowanie przy życiu Bar-Rabbana.
[edytuj] Ciekawostki
- W plebiscycie czytelników "Polityki" powieść Michaiła Bułhakowa Mistrz i Małgorzata zajęła czołowe miejsce na liście światowych bestsellerów.
- W 1971 r. Andrzej Wajda na podstawie powieści nakręcił film fabularny Pilatus und andere (Piłat i inni) produkcji RFN.
- W 1990 r. roku Telewizja Polska wyprodukowała czteroodcinkowy spektakl Teatru Telewizji wyreżyserowany przez Macieja Wojtyszkę i Marię Kuzemko na podstawie będącego adaptacją powieści Michaiła Bułhakowa scenariusza Macieja Wojtyszki.
- W 1972 r. Aleksander Petrovic na podstawie powieści nakręcił film fabularny produkcji Jugosławiańsko-Włoskiej Maestro e Margherita.
- W 2005 r. nakręcono miniserial produkcji rosyjskiej Master i Margarita trwający 500 minut.
- Została wydana powieść, hołd dla autora, która opisuje przygody świty Wolanda w okresie pierestrojki: Powrót Wolanda albo nowa diaboliada, autorstwa Witalija Ruczinskiego (wydanie polskie: 2005, wydawnictwo Książnica)
- Bułhakow pisał swoją powieść 12 lat, a jej wersja ostateczna jest ósmą, którą stworzył. Zmarł podczas jej poprawiania.
- Ojciec Michaiła Bułhakowa był z wykształcenia religioznawcą.
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Mistrz i Małgorzata w bazie filmpolski.pl - cykl spektakli Teatru Telewizji
- Witryna Jana Vanhellemonta poświęcona wyłącznie powieści Mistrz i Małgorzata
