Mundur wojskowy

Z Wikipedii

Kawalerzyści brytyjskiej Gwardii Królewskiej w mundurach paradnych

Gwardia Szwajcarska

Żołnierze rosyjscy w mundurach wyjściowych

Mundur wojskowy – charakterystyczny jednolity dla danej formacji wojskowej ubiór żołnierza. W języku polskim określenie to pojawiło się w XVIII w. i pochodzi z języka francuskiego – la monture lub niemieckiego – die Montur.

Mundur wojskowy we współczesnym znaczeniu tego słowa pojawił się na przełomie XVII i XVIII w., choć jego geneza jest znacznie dłuższa.

Pierwsze elementy umundurowania żołnierzy można już zauważyć w wojskach starożytnych państwa Starego Państwa Egiptu, Babilonu, Asyrii, Persji. Podstawową cechę munduru czyli jego jednolitość można łatwo zauważyć na wizerunkach tych wojsk. Za pierwszy mundur można uznać strój noszony przez oddziały Gwardii Nieśmiertelnych perskiej dynastii Achemenidów.

Nowożytny mundur wojskowy wywodzi się natomiast z XV-wiecznych ubiorów noszonych w gwardiach królewskich i książęcych zachodniej Europy. W ubiorach tych dominowały barwy heraldyczne – czerwień, biel, zieleń, błękit i rzadziej czerń. Podobnie w XV wieku ujednolicono ubiory milicji miejskich, które były formacjami paramilitarnymi, lecz w razie wojny stawały się formacjami wojskowymi służącymi do obrony miast.

Typowym przykładem mundurów z tego okresu jest zachowany do chwili obecnej strój papieskiej Gwardii Szwajcarskiej, który powstał na początku XVI w. i zachował się z niewielkimi zmianami do chwili obecnej.

Powstanie munduru związane było bowiem z powstaniem w miejsce tworzonych doraźnie na daną kampanię wojsk najemnych, powoływanych przez poszczególnych władców. Początkowo mundury przypominały stroje cywilne, choć wyróżniały się określonymi kolorami i jednolitym krojem.

I tak w trakcie rewolucji angielskiej Oliver Cromwell umundurował swoje wojska w cywilne kurtki koloru czerwonego z barwnymi wyłogami. We Francji Ludwik XIV wprowadził w swoich wojskach odmienne stroje dla piechoty francuskiej, obcej i kawalerii. Strój ten składał się z długiego surduta z dużymi mankietami, spodni zapinanych pod kolanami, pończoch, trzewików, a za nakrycie głowy służył kapelusz filcowy z podwiniętym rondem. Na początku XVII w. także w wojskach polskich pojawiło się jednolite umundurowanie, początkowo w autoramencie cudzoziemskim a następnie również narodowym.

W XVIII w. mundury coraz bardziej różniły się od strojów cywilnych zarówno krojem jak i barwą. Zaczęto również dostosowywać je do warunków pola walki, co szczególnie nasiliło się w XIX w. po okresie wojen napoleońskich. Nadal jednak mundury były kolorowe, dopiero pod koniec XIX wieku jako pierwsi Amerykanie w czasie wojny amerykańsko-hiszpańskiej wprowadzili mundury w kolorze ochronnym – khaki. Później wprowadziły mundury w tym kolorze inne państwa z wyjątkiem Francji, która do czasu I wojny światowej i w początkowym jej okresie używała barwnych mundurów (granatowych kurtek i czerwonych spodni), co spowodowało że armia francuska ponosiła duże straty.

W momencie wprowadzenia mundurów w barwach ochronnych powstały dwa rodzaje mundurów: mundur polowy w barwach ochronnych i mundur wyjściowy, który często zachował tradycyjne elementy z dawnych mundurów.

Obecnie współczesne mundury dzielą się na: mundury polowe, wyjściowe, galowe oraz wieczorowe.

Mundury polowe są wytrzymałe, a ich kolorystyka odpowiada zasadom maskowania na polu walki. Większość armii świata posiada również mundury pustynne. W formacjach wojskowych mundury wyjściowe mają różne kolory pozwalające odróżnić rodzaje sił zbrojnych.

Współczesny mundur w siłach zbrojnych Rzeczypospolitej Wojska Lądowe mają mundury koloru khaki, Marynarka Wojenna granatowe, a lotnictwo stalowoszare. Barwy i jego krój ukształtował się w okresie II Rzeczypospolitej.

Początkowo oddziały Wojska Polskiego były umundurowane w mundury państw zaborczych, lecz od początku używały polskich symboli. Jednak już w 1919 wprowadzono jednolity wzór umundurowania w kolorze khaki. Wprowadzono wtedy także czapki rogatywki z orłem przypominającym godło noszone przez żołnierzy z okresu Księstwa Warszawskiego i powstania listopadowego. W 1920 r. wprowadzono w marynarce wojennej mundury w kolorze granatowym, a w 1936 r. dla lotnictwa wprowadzono mundur w kolorze stalowoszarym.

W okresie II wojny światowej oddziały Wojska Polskiego nosiły mundury państw na terenie których powstawały, przy czym stosowano w nich polskie emblematy: orzełki, guziki z orzełkami, polskie oznaczenia stopni wojskowych. Tylko żołnierze Marynarki Wojennej zachowali w zasadzie polskie umundurowanie sprzed 1939 roku.

Po II wojnie światowej Ludowe Wojsko Polskie początkowo używało mundurów radzieckich, choć z czasem zaczęto je zmieniać przywracając im wygląd z okresu II Rzeczypospolitej. Jednak dopiero po 1990 r. ostatecznie wprowadzono umundurowanie, łącznie z wszystkimi symbolami (orłem w koronie) nawiązujące do tradycji Wojska Polskiego z II Rzeczypospolitej.

Mundur galowy admirała

Obecnie w Wojsku Polskim występuje kilka rodzajów umundurowania, które w zależności od przeznaczenia dzieli się na ubiory:

mundur wieczorowy – noszony tylko przez oficerów zgodnie ze zwyczajem przyjętym w środowisku cywilnym
mundury zasadnicze:
- mundur galowy – noszony przez żołnierzy zawodowych w czasie uroczystości związanych z uczczeniem świąt państwowych i wojskowych z udziałem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, marszałków Sejmu i Senatu, prezesa Rady Ministrów i ministra obrony narodowej. Żołnierze występują w nim również podczas uroczystych spotkań służbowych, świąt rodzajów sił zbrojnych i jednostek wojskowych, mianowań na kolejne stopnie wojskowe oraz wyróżnień żołnierzy orderami i odznaczeniami
- mundur wyjściowy – noszony powszechnie jako podstawowa forma umundurowania żołnierzy zawodowych i słuchaczy szkół wojskowych w toku wykonywania codziennych obowiązków służbowych
- mundur służbowy – noszony przez generałów oraz żołnierzy pododdziałów reprezentacyjnych w trakcie pełnienia służby i wystąpień w szyku zwartym podczas uroczystości państwowych
- mundur polowy (ćwiczebny) – noszony przez żołnierzy w trakcie wykonywania zadań służbowych w ramach szkolenia bojowego oraz pełnienia służby wartowniczej (wewnętrznej i garnizonowej)
- mundury roboczy – noszony w czasie obsługi uzbrojenia, sprzętu technicznego oraz wykonywania prac gospodarczych
- mundury specjalne – noszony w trakcie pracy przy sprzęcie wymagającym wyposażenia ochronnego

Ubiory zasadnicze występują w następujących barwach: