Narzędzia otoczakowe

Z Wikipedii

Narzędzia otoczakowe (ang. pebble tools; fr. galets amenagés; ros. галенные орудия) narzędzia charakteryzujące pierwsze przemysły dolnopaleolityczne. Były to otoczaki (niekiedy okruchy skał twardych) przystosowane do pracy przez odbicie odłupków na obwodzie.

Wyróżniamy trzy grupy narzędzi otoczakowych:

• Chopper narzędzie otoczakowe z jednostronną obróbką; część pracująca powstaje przez krawędź przecięcia płaszczyzn negatywów odbitych odłupków z płaszczyzną nieprzygotowanej podstawy.

• Chopping tool narzędzie otoczakowe z dwustronną obróbką; część pracująca powstaje na przecięciu płaszczyzn negatywowych odłupków oddzielonych po obu stronach wyrobu.

• Sferoidy ściankowane (fr. sphéroides á facettes) narzędzia z obróbką wielostronną (wielokierunkową). Powstawały w następujący sposób: powierzchnie jednych negatywów przyjmowano jako podstawy dla kolejnych odbić. W ten sposób powstawał nieumiarkowany wielościan. Narzędzia takie występują w niektórych afrykańskich kulturach otoczakowych.

Istnieją również narzędzia tworzące formy przejściowe pomiędzy narzędziami otoczakowymi a innymi grupami narzędzi. Możemy tu wyróżnić:

• Hand adze narzędzie otoczakowe ze staranną obróbką i prostą bądź lekko wypukłą krawędzią pracującą, utworzoną przy pomocy większej ilości oddzielonej przy niej odłupków; stanowią grupę przejściową do zgrzebeł

• Protopięściak (ang. proto hand axe) narzędzie otoczakowe jednostronne (rzadziej dwustronne) z obróbką na większej części obwodu i krawędzią pracującą załamaną; tworzącą rodzaj wysuniętego ostrza-wierzchołka; stanowi formę przejściową do pięściaka. Posiada rozliczne warianty róźniące się kształtem i zasięgiem obróbki. Na szczególną uwagę zasługują trójkątne protopięściaki z doliny rzeki Fen w Chinach.

Narzędzia otoczakowe wykonywano przy użyciu tłuka kamiennego; posiadają one szerokie rozprzestrzenienie w inwentarzach dolnopaleolitycznych. Badania w Transwalu i Tanzanii wykazują, że były one prawdopodobnie dziełem niektórych australopiteków. Na obszarach Azji wschodniej (wschonia Syberia, Mongolia, Korea, Chiny oraz Półwysep Malajski) narzędzia otoczakwe występują aż do początku holocenu. Występowały również w najdawniejszych zespołach dolnopaleolitycznych Europy (Jaskinia Vallonet koło Nicei, Vértessüllös koło Budapesztu). Na tym terenie narzędzia te przetrwały w niektórych przemysłach paleolitu środkowego, a nawet górnego (Hesja, Czechy)