Nepomuk
Z Wikipedii
Nepomuk – figura Jana Nepomucena, którą można spotkać od Litwy po Niemcy i Włochy. Najwięcej figur znajduje się w Czechach i na terenach dawnych Austro-Węgier, na Śląsku, w ziemi kłodzkiej.
Jan Nepomucen uważany był za patrona dobrej spowiedzi i spowiedników. Miał chronić przed wzburzoną wodą i powodziami, stąd jego pomniki ustawiane są często przy mostach i nad wodą. Nepomuki występują w wielu postaciach od wyrafinowanych barokowych rzeźb do ludowych świątków. Te ostatnie, charakterystyczne dla terenów Polski, można często spotkać w kapliczkach przy brodach, lub na rozstajach dróg. W Polsce Nepomuki były najpopularniejszymi figurami umieszczanymi w kapliczkach. Niestety są wykradane aby trafić do antykwariatów czy prywatnych kolekcji.
Większość Nepomuków wzorowana jest na figurze wykonanej w brązie, która stanęła na praskim moście Karola w 1683 r. Autorem drewnianego modelu tej rzeźby jest Jan Brokoff. Przedstawia ona Nepomucena z gwiezdną aureolą, z palmą męczeńską i krucyfiksem w dłoni. Można spotkać Nepomuki przedstawiające Jana Nepomucena z palcem na ustach lub z książką.
[edytuj] Kult Jana Nepomucena
Legenda mówi, że czeski król uwięził a potem zgładził Jana Nepomucena, bo ten nie chciał zdradzić tajemnicy spowiedzi królewskiej żony.
Bardziej prawdopodobna wersja wydarzeń związana jest z niezgodnym z wolą króla zatwierdzeniem opata dla klasztoru w Kladrubach. Jan Nepomucen był wikariuszem generalnym Pragi, który został aresztowany wraz ze swoim arcybiskupem w 1393 r. przez czeskiego króla Wacława IV. Arcybiskup uciekł z niewoli, a Jan Nepomucen został poddany torturom (w tym obcięciu języka), a następnie związany i wrzucony z mostu w wody Wełtawy. Tutaj legenda mówi o pojawieniu się na wodzie kręgu pięciu gwiazd, które wskazały ciało poszukującym. Gwiazdy te, razem z krucyfiksem trzymanym w dłoniach, są najbardziej charakterystycznym elementem większości rzeźb i przedstawień. Innym wyróżnikiem Nepomuków jest strój XVIII-wiecznego kanonika: biret, rokieta, komża, sutanna i buty ze ściętym noskiem. Inne atrybuty nawiązują do motywu dotrzymanej tajemnicy. Są to: zamknięta kłódka, zamknięta księga, palec na ustach, język. Oczywiście zdarzają się też figury pozbawione jednego lub kilku spośród tych atrybutów.
W latach kontrreformacji kult Jana Nepomucena wykorzystywano do minimalizowania wpływów husytyzmu w Czechach, a kanonizacji dokonano w 1729 r.
Kult, aczkolwiek chrześcijański, obrósł wieloma legendami i obrzędami ludowymi o reminiscencjach nawet z czasów pogańskich. Do obrzędowości należą charakterystyczne Wodne Procesje, czy Święto Pokazania Języka.
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Strona Bractwa Nepomuckiego – nieformalnego stowarzyszenia miłośników Nepomuków, m.in. katalogującego polskie i zagraniczne przedstawienia Jana Nepomucena
- Strona o zabytkach Śląska i okolic – wykazy nepomuków, historia Jana Nepomucena; inne zabytki ze Śląska i okolic
