Nowosielec (województwo podkarpackie)

Z Wikipedii


Nowosielec
Województwo	podkarpackie
Powiat	niżański
Gmina	Nisko
Liczba mieszkańców • liczba ludności	1500
Strefa numeracyjna (do 2005)	15
Kod pocztowy	37-400 Nisko
Tablice rejestracyjne	RNI
Strona internetowa wsi

Nowosielec – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie niżańskim, w gminie Nisko.

W latach 1975-1998 miejscowość położona była w województwie tarnobrzeskim.

[edytuj] Historia

Nazwa Nowosielec jest pochodzenia topograficznego. Powstała ona ze zbitki słownej określenia „nowe sioło” i jest spotykana w wielu miejscowościach kraju (np. w zagłębiu Dąbrowskim). Tu zaistniała (pisząc współczesnym językiem) w II połowie XVIII wieku, kiedy to po roku 1873 rząd austriacki zaczął na terenie Galicji w obrębie dóbr kameralnych (skarbowych) osadzać kolonistów czeskich i niemieckich. Jest to jednak najmłodsza, historycznie biorąc, część obecnej wsi, której nazwa Nowosielec objęła pozostałe, starsze, dwie części tego siedliska, a mianowicie Pogoń i Piorunkę. Przy czym ta ostatnia jako wieś królewska w I RP nieskutecznie konkurowała z późniejszym Nowosielcem o prymat nazwy dla całej obecnej wsi. Zalążkiem Nowosielca „współczesnego” była jego najstarsza część, najbardziej wysunięta na południe, zwana Pogonią, granicząca z polami wsi Jeżowo Królewskie (określenie spotykane w dokumentach kościelnych do końca XI i początku XII w.), o której pierwsza wzmianka znajduje się w Księdze Uposażeń Diecezji Krakowskiej (1470-1480) Jana Długosza, a przynależnej do parafii sandomierskiej. Pogonią nazywano obowiązek chłopów ściągania rozbitków po stoczonej bitwie. W Pogoni „nowosieleckiej” znajdował się staw rybny, z którego dochody stanowiły daninę na rzecz nowo powstałego kościoła we wsi Jeżowo, w roku 1603. Data przywołana powyżej to zarazem pierwsza wzmianka piśmiennicza o Nowosielcu. W tym roku Hieronim Gostomski z Leżenic, wojewoda Poznański, Sandomierski i starosta Sredemski, zbudował we wsi Jeżów kaplicę pod wezwaniem Narodzenia Matki Bożej. Biskup krakowski Bernard Maciejowski pismem z dnia 21 maja 1603 roku erygował parafię Jeżów, obejmującą Wolę Jeżowską i Kamień. Pierwotne beneficjum ( w skład tegoż wchodziła Pogoń), liczącego 47 morg, ufundował Hieronim Gostomski, a doposażył Zygmunt III, król Polski i Szwecji. Po zniszczeniu z niewiadomych powodów kaplicy zbudowano w roku 1720 kościół modrzewiowy (obecnie znajdujący się w Zarzeczu). W Pogoni od dawna znajdowała się leśniczówka i gajówka, miejsce naganiaczy strzelców w czasie polowań. Obok Pogoni w obrębie tzn. Jeżowskiego końca Nowosielca, istniała osada Piorunka (miejsce szczególnie nawiedzane przez pioruny). Miejscowość ta to wieś królewska (villa regalis) ulokowana w XVIII wieku na tzn. surowym korzeniu (in cruda radice) w dobrach jeżowskich królewskich, przynależnych pierwotnie do klucza Nisko, kasztelanii sandomierskiej, zamienionej następnie na powiat ze starostą na czele. W 1760 roku biskup krakowski Kajetan Ignacy Sołtyk dał księdzu, prebendariuszowi w Jeżowem przywilej pobierania dziesięciny z wsi królewskiej Piorunka na rzecz szpitala ubogich (założonego w 1670 r. w Jeżowem). Zakład ten mógł pomieścić 30 chorych, a był obsługiwany przez dwie osoby. W 1777 roku dziesięcina ta przeszła po śmierci prebendariusza Balickiego na kościół e Jeżowem. Wieś Piorunka i Pogoń stanowiły terytorialnie połowę współczesnego Nowosielca. W 1792 roku zamieszkiwało tu 148 ludzi, a w 1848 roku 296 osób. Do pierwszych mieszkańców należeli między innymi Kara, dzioba, Potocki, Miazga, Kopacz. Była to grupa należąca do grupy etnicznej określanej mianem Lasowiaków, Lesiaków czy Puszczaków o odmiennym profilu kultury ludowej, uformowanym przez charakterystyczne środowisko geograficzno – przyrodnicze, gospodarcze i bytowe oraz swoiste asymilowanie odrębności napływających grup osadniczych. Znalazło to odzwierciedlenie w mazurzącej gwarze, odrębnościach stroju, budowie domostw, obyczajach przesyconych wieloma archaizmami. Między jeżowskim, południowym końcem Nowosielca a północnym toczyły się spory natury merytorycznej z uwagi na fakt przynależności części północnej do parafii Racławice, pod wezwaniem św. Stanisława (biskupa i męczennika). Wydzielona ona została w roku 1270 po jednym z najazdów tatarskich z parafii Bieliny. Północna część Nowosielca nie chciała oddawać dziesięciny do kościoła jeżowskiego, co stało sie przedmiotem sporu wniesionego przez proboszcza w Jeżowem do gubernatora Lobkowitza. Przez blisko 200 lat do Racławic należało pół wsi Nowosielec. Tak było bowiem, że ówcześnie, a może nie tylko, rozwój społeczno-gospodarczy zależał od stosunków i układów kościelnych. Podział Nowosielca skończył się de facto dopiero w roku 1958. Mieszkańcy Nowosielca wystąpili po roku 1956 do Spółdzielni Produkcyjnej w Kopkach o sprzedaż dawnej tamtejszej kaplicy dworskiej. Była to kaplica w Szpiglen-Chałupkach, wybudowana kosztem baronowej Zofii Bollheim-Hompesch, poświęconej w roku 1884 pod wezwaniem Najświętszego Serca Pana Jezusa. Na działce ofiarowanej w połowie wioski przez Kazimierza Stoja usytuowano te kaplicę i przystąpiono do jej rozbudowy. Kamień węgielny poświecił 7.09.1957 r. ks. biskup Wojciech Tomaka, a już 28.09.1958 r. ks. Wincenty Boczar nadał nowemu kościołowi tytuł Matki Boskie Królowej Polski. Od 24.06.1968 r. po przyjściu na stałe do Nowosielca ks. Jana Stanisza rozpoczęła się normalna praca duszpasterska. W latach 1971-1972 staraniem proboszcza ks. Janusza Szczepańskiego i dzięki ofiarności parafian kościół otrzymał nowe wyposażenie i polichromię. Wokół kościoła usadowiły się szkoła podstawowa i władze miejskie. Szkołą ludowa istniała w Nowosielcu już od roku 1880. W okresie galicyjskim pracowała tu huta szkła. O teraz kościół leży w samym centrum wsi. czasie II wojny światowej w związku z powstaniem na terenie gminy Leżowe poligonu Luftwaffe okupant hitlerowski wysiedlił ze wsi niemal całą ludność. Większość ludności przeniosła się do Jeżowego lub Kończyc. Niestety przez te zdarzenia w Nowosielcu zostały niszczone praktycznie wszystkie domy, niektóre miały nawet po 300 lat. Do teraz na okolicznych polach można znaleźć naboje do CKM'u i liczne bomby lotnicze.

[edytuj] Położenie i inne informacje

Nowosielec jest to wioska na południu Polski, w Woj. podkarpackim, pow. niżańskim i gminie Nisko. Leży w odległości 8 km od Niska, wśród sosnowych lasów, typowych dla istniejących tu od V-X w. do przełomu XIX/XX wieku Puszczy Sańsko-Wiślanej (zwanej częściej Sandomierską), na trakcie wiodącym ku południowi, na trasie Lublin – Rzeszów, przy drodze krajowej numer 19. Krzyżują się tu dwa trakty handlowe, jeden, czyli droga krajowa a drugi to tory LHS-u. Istnieją plany na temat wybudowania w Nowosielcu punktu przeładunkowego z kolei szerokotorowej na ciężarówki. Wieś ma długość około 7 km. Jego namiary geograficzne to: 50o31' N 22o14 ' E. Jest około 167 m n.p.m., w pobliżu tzn. Góry Jeżowskiej (206,3 m n.p.m.). Płynie na zachód od niego (Nowosielca) rzeka, przekształcona na połowie odcinka w kanał, Barcówka (przez miejscowych czasem zwana Młynówką), która wpada do Sanu i jest jego lewym dopływem w okolicach Elektrowni w Stalowej Woli. Znajdują się tu dwa mosty i nieczynny wiadukt wybudowany za czasów komunistycznych, przez który miała prowadzić obwodnica Nowosielca.

[edytuj] Ukształtowanie terenu

Nowosielec leży na terenach Puszczy Sandomierskiej. Teren na większości obszaru jest płaski, lecz zdarzają się wzniesienia. Przykładem może być tzw. Góra Jeżowska (206,3 m n.p.m.), na której szczycie znajdują się maszty telefonii komórkowej. Na zachód od zabudowań znajduje się rzeka oddzielająca część Nowosielca z nielicznymi polami i łąkami od ogromu puszczy i licznych pól uprawnych. Po lesie wiodą liczne ścieżki i dróżki. Najważniejsza wiedzie do Maziarni, inne wiodą lasem np. do Niska, Przyszowa, Jeżowego, Zalesia i kilku innych. Występują tam też liczne wzniesienia, z czego najwyższy punkt wynosi 180 m n.p.m., czyli 13 m wyżej niż Nowosielec. Po wschodniej stronie Nowosielca znajduje się także las. Wiodą tamtędy liczne szlaki, z czego większość do Kończyc, bądź Rudnika nad Sanem. Na początku wsi znajduje się skrzyżowanie drogi krajowej z koleją szeroko-torową. Nad torami zaś ( na zachód od skrzyżowania) znajduje się nasyp i nieczynny wiadukt.