Ołtarz w Blaubeuren
Z Wikipedii
Ołtarz w Blaubeuren - przykład niemieckiej sztuki doby gotyku, dzieło rzeźbiarzy i malarzy związanych z tzw. szkołą ulmską. Znajduje się w kościele św. Jana Chrzciciela będącym częścią opactwa o.o. benedyktynów w Blaubeuren koło Ulm w południowych Niemczech (Badenia-Wirtembergia).
Spis treści |
[edytuj] Wygląd
Na mensie ołtarza głównego zostało postawione wysokie na 12 metrów retabulum w kształcie poliptyku. Ten szafiasty ołtarz ma dwie pary ruchomych skrzydeł. Skrzydła zewnętrzne, rewersy skrzydeł wewnętrznych, oraz skrzydła predelli ozdobiono malowanymi obrazami. Po otwarciu wszystkich skrzydeł (otwierano je jedynie w największe święta i uroczystości kościelne) ukazują się widzowi rzeźby, które tworzą szereg cykli figuralnych. Predella oraz bogato dekorowane ażurowe zwieńczenie posiadają także zespół pełnoplastycznych figur.
[edytuj] Ołtarz zamknięty
Skrzydła zamknięte zawierają cztery większe i dwie mniejsze tablice malowane. Przedstawiają one wybrane sceny z Pasji cztery główne, w których ukazano mniejsze w kompozycji symultanicznej.
- skrzydło lewe, obraz górny: Ostatnia wieczerza, Modlitwa w Ogrojcu oraz Pojmanie ;
- skrzydło lewe, obraz dolny: Wyrok Piłata,Niesienie krzyża,Przybicie do krzyża ;
- skrzydło prawe, obraz górny: Biczowanie,Cierniem koronowanie,Ecce Homo ;
- skrzydło prawe, obraz dolny: Opłakiwanie,Ukrzyżowanie,Zmartwychwstanie ;
Ponadto w górnej części znajdują się niewielkie dwie kwatery wieńczące z malowanymi wizerunkami proroków Izajasza i Jakuba.
[edytuj] Pierwsza odsłona
Po pierwszym otwarciu ukazują się widzowi malowane kwatery przedstawiające cykl epizodów z życia patrona kościoła Jana Chrzciciela. Każda z kwater zawiera po dwa malowidła:
- skrzydło skrajne lewe, kwatera górna: Zachariasz w świątyni, oraz Nawiedzenie Elżbiety,
- skrzydło skrajne lewe, kwatera dolna: Spotkanie Jana Chrzciciela z Jezusem, oraz Chrzest Chrystusa ;
- skrzydło środkowe lewe, kwatera górna: Narodziny i Obrzezanie Jana Chrzciciela;
- skrzydło środkowe lewe, kwatera dolna: Kazanie do Heroda i Pojmanie Jan Chrzciciela ;
- skrzydło środkowe prawe, kwatera górna: Pożegnanie starców i Kazanie do ludu ;
- skrzydło środkowe prawe, kwatera dolna: Ścięcie Jana Chrzciciela i Uczta Heroda ;
- skrzydło skrajne prawe, kwatera górna: Chrzest w Jordanie i Odmowa zarzutów ;
- skrzydło skrajne prawe, kwatera dolna: Złożenie ciała, Pochówek głowy Jana;
Zamknięte skrzydła predelli zawierają obrazy z wizerunkiem Agnus Dei w otoczeniu popiersi czterech Ewangelistów oraz świętych Benedykta i Jana Chrzciciela. Od strony wschodniej tj. po obejściu ołtarza na predelli znajdują się popiersia świętych biskupów oraz Weroniki i Scholastyki.
[edytuj] Druga odsłona
Po odsłonięciu drugiej pary skrzydeł ukazuje się część rzeźbiona ołtarza.
Na predelli zostały przedstawione popiersia Chrystusa i 12 Apostołów. Powyżej, w części głównej pięć naturalnej wielkości figur. Centralną część zajmuje Madonna z Dzieciątkiem, koronowana przez dwa unoszące się anioły. Marii asystują postaci świętych Jana Chrzciciela - patrona kościoła, Benedykta - założyciela zakonu (po prawicy), oraz Jana Ewangelisty i siostry św. Benedykta, założycielka zakonu Benedyktynek - Scholastyki (po lewicy). Powyżej, na zwieńczeniu w formie trzech ażurowych wież znajduje się pośrodku Chrystus w typie Vir Dolorum, po bokach Maria i św. Jan Ewangelista oraz anioły trzymające arma Christi - narzędzia Męki Pańskiej. Ponadto umieszczono popiersia świętych Szczepana, Wawrzyńca, czterech doktorów Kościoła, oraz grafa z Tybingi i Rucka.
Na skrzydłach bocznych ołtarza otwartego znajdują się płaskorzeźbione sceny Bożego Narodzenia (lewe skrzydło) oraz Pokłonu Trzech Króli (prawe skrzydło). Powyżej znajdują się popiersia grafa Eberharta im Barte i biskupa Heinricha Fabri.
[edytuj] Galeria
 Część środkowa ołtarza |
 Św. Benedykt i Jan Chrzciciel |
 Św. Jan Ewangelista i Scholastyka |
 Madonna z Dzieciątkiem |
 Boże Narodzenie (fragment) |
 Pokłon Trzech Króli |
 Ostatnia Wieczerza (fragment predelli) |
 Chrystus jako Vir Dolorum |
[edytuj] Analiza
Ukończony ok. 1493/94 poliptyk wiązany jest z biskupem Henrykiem III Fabrim, który będąc jeszcze opatem liczącego już ponad cztery wieki klasztoru w Blaubeuren (założonego w 1085 przez grafów z Tybingi, Anselma i Hugona) dokonał gruntownej rozbudowy opactwa. Za jego rządów wzniesiono w 1491 nowy późnogotycki kościół, ponadto rozbudowano klasztor i wzbogacono zbiory biblioteczne. Wcześniej, wraz z grafem Ebehardem "im Barte" Wirtemberskim przyczynił się do założenia uniwersytetu w Tybindze. Tenże również był związany z klasztorem w Blaubeuren, na prawym skrzydle otwartego retabulum widać jego popiersie, zaś po drugiej stronie widnieje postać biskupa.
Ołtarz główny w Blaubeuren jest dziełem rzeźbiarzy i malarzy z Ulm. Rzeźby wykonał Michel Erhart, dekorację snycerską przypisuje się Jörgowi Syrlinowi Młodszemu. Cykle malowideł przypisuje się Bartholomäusowi Zeibtlomowi (obrazy ołtarza zamkniętego) i Bernhardowi Strigelowi. Reprezentowali oni powstały w ostatniej tercji nurt realistyczny (tzw. "styl łamany"), który powstał w Ulm i na terenie Szwabii. Co ciekawe, wielu artystów jednocześnie tworzyło rzeźby i ołtarzowe malowidła. Hans Multscher, który uważany jest za jednego z pierwszych twórców nowej myśli realistyczno-naturalistycznej w sztuce gotyckiej jest tego przykładem. W przypadku Michela Erharta malarstwo ograniczyło się do pokrycia polichromią rzeźb. Pomimo nowego stylu, nie zapomniano o dworskości i reprezentacyjności, co widoczne jest w rzeźbach otwartego ołtarza.
[edytuj] Bibliografia
- Anna Moraht-Fromm, Wolfgang Schürle (Hrsg.): Kloster Blaubeuren. Der Chor und sein Hochaltar. Stuttgart 2002, ISBN 3-8062-1719-X
- Uwe Geese:Rzeźba gotycka Francji, Włoch, Niemiec i Anglii [w.] Rolf Toman (red.) Sztuka gotyku. Architektura. Rzeźba. Malarstwo. Köln 1998
