Obowiązek szkolny
Z Wikipedii
Obowiązek szkolny lub przymus szkolny – obowiązek poddania się procesowi edukacji powszechnej, zazwyczaj do ukończenia określonego roku życia (np. pełnoletności) lub w ramach określonego poziomu kształcenia (np. ukończenie poziomu podstawowego).
Spis treści |
[edytuj] Historia
Pierwsze próby wprowadzenia obowiązku szkolnego zawierają przepisy Księstw Weimarskiego (1619 r.), Gotajskiego (1642 r.) i Brandenburgii-Prus (1698r. i 1717r.). W kolonii Massachusetts w 1647 roku wprowadzili go dominujący w niej Purytanie. W 1683 wydano takie zarządzenie w Księstwie Oleśnickim, przymus szkolny wprowadził "Książęcy oleśnicki statut niemieckich szkół miejskich i wiejskich" (niem. "Fuerstlich Oelsnische deutsche Stadt und Landschulordnung"). Przymus obejmował dzieci w wieku od 6 do 9 lat [1].
W roku 1717 król Prus Fryderyk Wilhelm I Hohenzollern wydał nakaz by wszystkie dzieci w całym kraju uczęszczały do szkół podstawowych. Inne kraje, zwłaszcza habsburskie, próbowały naśladować pruskie rozwiązania w tej dziedzinie. Sama jakość nauczania w podstawowych szkołach pruskich nie była najwyższa, ponieważ nauczycielami byli częstokroć zwykli weterani wojenni, a program składał sie z nauki rachunków, pisania i czytania, z odrobina historii, lecz tak jak zalecał filozof Christian Wolff nie chodziło tu by niewielu ludzi posiadało dużą wiedzę, lecz by szerokie rzesze ludności dysponowały podstawowymi umiejętnościami i wiadomościami. Duże zasługi w kontynuowaniu królewskiego planu w Prusach miał teolog Johann Julius Hecker.
W 1739 w Danii Chrystian VI Oldenburg wprowadził powszechny obowiązek uczęszczania do szkół podstawowych. Jednak ten nakaz pozostawał martwą literą.
Maria Teresa Habsburg wprowadziła obowiązek szkolny w krajach Imperium Habsburskiego w 1774 roku.
Wszystkie jednak próby wprowadzenia obowiązku szkolnego przed rewolucją 1789 roku udawały się jedynie częściowo, lub były zawieszane z powodu nikłych możliwości realizacji (brak infrastruktury). Sytuacja uległa zmianie wraz ze zmianami ustrojowymi i technologicznymi wieku pary. Od początków XIX wieku przymus szkolny istnieje w większości systemów prawnych (1819 Prusy, 1869 Austria, 1872 Japonia, 1876 W. Brytania, 1882 Francja, 1848–1918 USA, 1930 ZSRR).
W Holandii ustawę o obowiązku szkolnym (Leerpflicht) przeforsował w parlamencie poseł Francis David Schimmelpenninck w 1900 roku.
[edytuj] Obowiązek szkolny w Polsce
W Polsce wprowadzenie obowiązku szkolnego postulował już Andrzej Frycz Modrzewski w dziele O naprawie Rzeczypospolitej (1555, księga O szkole), jednak odpowiednie ustawodawstwo nadeszło dopiero pod zaborami. Udało się go za to wprowadzić zaborcom w 1825 r. w Wielkopolsce i na Pomorzu, a w 1873 w Galicji.
Zgodnie z przepisami prawa w Polsce, obowiązek szkolny rozpoczyna się w roku szkolnym, w którym dziecko kończy 7 rok życia[2] i trwa do ukończenia 18 roku życia[3], co pokrywa się z wiekiem, z którym (generalnie) uzyskuje się pełnoletność. W związku z obowiązującym systemem oświaty, obowiązek taki realizuje się przez uczęszczanie na naukę do szkoły podstawowej i gimnazjum. Ponieważ nauka w prawidłowym toku (bez powtarzania klasy) kończy się w gimnazjum w wieku 16 lat, musi być kontynuowana w jednej ze szkół ponadgimnazjalnych, przynajmniej do ukończenia 18 lat[4].
Dla wypełnienia obowiązku szkolnego nie ma znaczenia, czy szkoła jest szkołą publiczną czy niepubliczną. Wraz z ukończeniem przypisanego wieku obowiązek ustaje, chociażby wcześniej nie był wypełniany, np. z powodu przebywania dziecka w kraju, w którym obowiązują inne zasady systemu oświaty powszechnej.
[edytuj] Obowiązek szkolny w Niemczech
W poszczególnych landach niemieckich przymusowi szkolnemu podlegają dzieci w wieku od lat 9 (np. Bawaria) do 12 (np Dolna Saksonia).
[edytuj] Obowiązek szkolny w USA
Niektóre stany uznawały potrzebę przymusu szkolnego za na tyle ważną, by umieścić go w swych konstytucjach założycielskich. Ostatnim stanem, który go wprowadził było w roku 1918 Mississippi.
[edytuj] Krytyka
Przymus szkolny jest krytykowany przez liberałów. Uważają oni, że edukacja nie należy do zadań państwa i nie ma ono prawa zmuszać nikogo do korzystania z państwowego systemu, boją się także skutków ewentualnego masowego prania mózgów wynikłego z ujednoliconej scentralizowanej edukacji. W USA, w związku z kryzysem w edukacji, widać wyraźnie tendencję do częściowego powrotu do nauki domowej (homeschooling) i opłacanych guwernerów. Likwidację przymusu edukacji postulował swego czasu w Polsce Rzecznik ochrony praw ucznia Krzysztof Olędzki.
Inne zarzuty to negatywny wpływ przymusu szkolnego na niektóre społeczności, na przykład Inuitów czy Aborygenów, w ich przypadku w związku z bardzo rozproszonym osadnictwem i dużymi odległościami od placówek oświatowych przymus szkolny powoduje dezintegrację rodzin.
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Kontrola i egzekucja obowiązku szkolnego
- liberalna wizja historii przymusu szkolnego
- Wprowadzenie przymusu szkolnego w Prusach w 1717 roku
- Rzecznik Praw Ucznia chce zniesienia przymusu szkolnego
Przypisy
- ↑ Z przeszłości oleśnickiego szkolnictwa
- ↑ Art. 15 ust. 2 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 z późn. zm.), przy czym obowiązek wychowania przedszkolnego rozpoczyna się już w wieku 6 lat (art. 14 ust. 3 i 3a tej ustawy). Na wniosek rodziców dziecko może rozpocząć naukę szkolną już w wieku 6 lat (art. 16), a dzieci specjalne mogą mieć odroczony obowiązek do wieku 10 lat (art. 14 ust. 1a).
- ↑ Zobacz art. 70 ust. 1 zd. 2 Konstytucji RP
- ↑ Przepisy nadają charakter obligatoryjny jedynie szkole podstawowej i gimnazjum (expressis verbis w art. 15 ust. 2 ustawy o systemie oświaty). Szkoły ponadgimnazjalne nie są obowiązkowe, ale w razie ukończenia gimnazjum przed 18 rokiem życia (co jest typowe w myśl przepisów) nadal trzeba kontynuować naukę. W efekcie, najczęściej obowiązkowe jest rozpoczęcie nauki w szkole ponadgimnazjalnej, choć jej ukończenie już nie (skoro nauka trwa taki czas, że w ustawowym czasie uczeń wcześniej kończy 18 lat).
