Orzechówka (ptak)

Orzechówka (Nucifraga caryocatactes (L., 1758)) - średni ptak z rodziny krukowatych, na ogół osiadły, zamieszkujący północno-wschodnią Europę, południową część Półwyspu Skandynawskiego, Syberię aż do wschodniej Azji, oraz góry środkowej i południowej Europy (Alpy, Karpaty, pasma górskie na Bałkanach).
W Polsce niezbyt liczny ptak lęgowy, głównie w Karpatach, na Pojezierzu Mazurskim, Podlasiu i Pomorzu. Forma tu gniazdująca, zwana orzechówką krótkodziobą, należy do podgatunku N. caryocatactes caryocatactes. Drugi podgatunek (tzw. orzechówka długodzioba, N. caryocatactes macrorhynchos) zamieszkuje Azję, a do Europy Środkowej zalatuje co pewien czas inwazyjnie z północnego wschodu.

Cechy gatunku: Ptak wielkości gołębia. Obie płci ubarwione jednakowo. Upierzenie czekoladowobrązowe, na tym tle liczne białe plamki. Skrzydła zaokrąglone, szerokie, czarnobrązowe z zielonkawym metalicznym połyskiem. Wierzch głowy jednolicie ciemnobrązowy. Kuper i pokrywy podogonowe białe. Ogon czarny z zielonkawym lub niebieskawym połyskiem, końcówki sterówek białe. Duża głowa. Dziób u podgatunku N. caryocatactes caryocatactes krótki i masywny, a u podgatunku N. caryocatactes macrorhynchos - długi i cienki.
Wymiary średnie: dł. ciała ok. 32 cm
rozpiętość skrzydeł ok. 56 cm
waga ok. 200 g
Biotop: Rozległe drzewostany iglaste, głównie świerkowe, przede wszystkim w górach.
Gniazdo: Umieszczone przy pniu wysokiego świerka, doskonale ukryte i zamaskowane. Budowane już w marcu, kiedy w górach leży jeszcze gruba warstwa śniegu.
Jaja: W marcu składa 2-4 jaja o średnich wymiarach 34x24 mm, różnobiegunowe, silnie wydłużone, z bladoniebieskozielonym tłem i bardzo drobnymi, gęstymi jasnobrązowymi plamkami.
Wysiadywanie: Od złożenia pierwszego jaja trwa zwykle od 17 do 19 dni i nawet jeżeli jest kilkustopniowy mróz, pisklęta rozwijają się normalnie. Samiec karmi wysiadującą samicę i w razie niebezpieczeństwa broni jej i piskląt bardzo odważnie.
Pożywienie: Orzechy laskowe, bukiew, nasiona z szyszek, owady i ich larwy, ślimaki, ale nie gardzi też jajami i pisklętami, jaszczurkami, myszami i innymi drobnymi zwierzętami.
Ochrona: Jest objęta ochroną gatunkową ścisłą. W latach obfitujących w pokarm rozmnaża się bardzo licznie, natomiast w latach „chudych” występuje bardzo nielicznie.