Pál Kitaibel
Z Wikipedii
Pál Kitaibel (ur. 3 lutego 1757 r. w Nagymarton, w komitacie Sopron dziś Mattersburg w austriackim Burgenlandzie; zm. 13 grudnia 1817 r. w Parád) - wybitny botanik i chemik węgierski.
Studiował chemię i botanikę na uniwersytecie w Budzie. Od 1794 r. pracował jako profesor tych dwóch przedmiotów na uniwersytecie w Peszcie. Zajmował się głównie badaniami flory ówczesnych Węgier. M. in. w roku 1795 wraz z Franzem Adamem von Waldstein i Thomasem Maukschem badał roślinność Tatr, próbując jednocześnie (bezskutecznie) wejść na szczyt Łomnicy. W 1804 r. podczas ponownego pobytu w Tatrach wszedł na Krywań i poznał Dolinę Zuberską. Zwiedził wówczas też Orawę oraz zdobył Babią Górę i Wielki Chocz. Był autorem pierwszch opisów niektórych roślin tatrzańskich, m.in. skalnicy tatrzańskiej (Saxifraga wahlenbergii).
Wraz z Franzem Adamem von Waldstein był autorem trzytomowej pracy pt. Descriptiones et icones plantarum rariorum Hungariae (wyd. Wiedeń, 1802-1812), której pierwszy tom dotyczy m. in. Tatr. Dzienniki z podróży P. Kitaibela (pobyty w Tatrach opisany jest w ich II tomie) zostały opublikowane dopiero w 1945 r. pod nazwą Diaria itinerum Pauli Kitaibelii. Wiele wiadomości o florze regionu tatrzańskiego miało zawierać planowane przez Kitaibela dzieło pt. Botanica geografica Hungariae. Autor jednak nie zdążył go napisać, a zgromadzone materiały uległy później rozproszeniu (zielnik, znacznie uszczuplony, przechowywany jest w Budapeszcie).
Kitaibel prowadził również badania z zakresu chemii i prawie równocześnie z Franzem-Josephem Müllerem von Reichenstein odkrył (w 1789 r.) pierwiastek tellur. Zajmował się też hydrografią i balneologią. W 1795 r. dokonał analizy wód z wszystkich 7 źródeł mineralnych uzdrowiska w Bardiowie (słow. Bardejovské Kúpele) i zestawił wskazania co do ich leczniczego wykorzystania. Analizował i opisał wody mineralne w Nowej Lubowni (słow. Nová Ľubovňa), stawiając je na równi z bardiowskimi „kyselkami”, a w 1796 r. zbadał źródła mineralne w Starym Smokowcu pod Tatrami. Osobną pracę poświęcił leczniczym właściwościom wód mineralnych w słynnych już wówczas Turczańskich Cieplicach. W latach 1795 i 1803 prowadził analizy wód ze źródeł w Herľanach znanych z jedynego w tej części Europy czynnego gejzeru.
