Pałac królewski we Wrocławiu
Z Wikipedii
Pałac królewski we Wrocławiu, także pałac Spätgenów we Wrocławiu lub zamek królów pruskich, zespół pałacowy stanowiący od XVIII do XX wieku wrocławską rezydencję pruskich królów z dynastii Hohenzollernów, obecnie obiekt muzealny.
|
||||||
|
||||||
1. Skrzydło centralne (barokowe, zachowane)
2. Kościół dworski (zachowany)
3. Skrzydło południowo-zachodnie (zburzone)
4. Skrzydło południowe (zburzone)
5. Pawilon wschodni (zburzony)
6. Pawilon zachodni (zachowany)
7. Budynek kuchni (zachowany)
8. Skrzydło północno-zachodnie (zachowane)
9. Skrzydło północno-wschodnie (rozbudowane po wojnie)
od lewej widoczne pawilony (6), (4), (3)-szczyt, (4) i (5)
Najstarsza część pałacu została w 1719 zrealizowana przez Peintnera według planów Fischera von Erlach jako rezydencja barona Heinricha Gottfrieda von Spätgen (jego rokokowy nagrobek znajduje się w pobliskim kościele św. Doroty). W 1750 została wykupiona od jego spadkobierców przez króla Prus Fryderyka II Wielkiego; od tego czasu nosiła miano pałacu królewskiego, zwanego czasem też fryderycjańskim. Obok (ok. 50 m wzdłuż ul. Kazimierza Wielkiego w kierunku zachodnim) znajduje się ewangelicki kościół, zwany dworskim.
Początkowo utrzymany w formach klasycyzującego baroku pałac stanowił położony w głębi parceli, między placem a ogrodem zwarty budynek, stanowiący obecne skrzydło środkowe. O atrakcyjności położenia stanowiło to, że znajdował się na osi widokowej ulicy prowadzącej z Rynku, zwanej tradycyjnie Zamkową (od lat 80. Gepperta). Po wykupieniu pałacu przez króla Prus otoczono dziedziniec honorowy niskimi oficynami, od strony ogrodu natomiast dobudowano w latach 1796-1797 według projektu Carla Gottharda Langhansa długie i wąskie skrzydło południowo-zachodnie, sięgające aż do fortyfikacji na obecnym pl. Wolności. Na końcu skrzydła, nad przejazdem bramnym poprzecznej do niego ulicy, znajdowały się sypialnia i gabinet królewski, dzięki czemu król mógł obserwować manewry wojsk, ewentualnie dowodzić obroną miasta lub łatwo się ewakuować. Tam Fryderyk Wilhelm III Hohenzollern 10 marca 1813 ustanowił Krzyż Żelazny.
Po wyburzeniu fortyfikacji nastąpiła dalsza rozbudowa pałacu: około 1845 Friedrich August Stüler zbudował w stylu włoskiego neorenesansu skrzydło południowe, rozciągające się równolegle do Fosy i przylegające poprzecznie do południowo-zachodniego, zakończone obustronnie otwartymi arkadowymi pawilonami, z czasem przeszklonymi. Ponadto do zachodniego pawilonu przybudowano pawilon kuchni. W latach 1858-1868 Stüler przebudował dziedziniec honorowy — po zburzeniu sąsiednich kamienic powstały obszerne klasycystyczne skrzydła północno-wschodnie i południowo-wschodnie, tworzące ze skrzydłem centralnym spójną całość.
Pałac stał się głównym elementem nowo utworzonego placu Ćwiczeń, zwanego też Zamkowym (obecny plac Wolności), którego ramy tworzyły ponadto monumentalne gmachy Teatru Miejskiego, komendantury, sądu oraz Zgromadzenia Stanów Prowincji Śląskiej. Plac stanowił miejsce defilad i symbol potęgi Prus. Po I wojnie światowej i ogłoszeniu w Niemczech republiki przekształcono pałac w muzeum. W tym czasie istniały liczne plany przekształcenia architektury pałacu i placu, m.in. proponowano przebicie przejazdu bramnego pod skrzydłem centralnym w celu usprawnienia komunikacji.
Podczas II wojny światowej południowe i południowo-wschodnie skrzydło spłonęły i zostały wyburzone w latach 50., pozostał jedynie budynek kuchni i zachodni pawilon arkadowy (używany następnie przez towarzystwo kulturalne wrocławskich Greków, obecnie tymczasowa siedziba muzeum etnograficznego). Skrzydło północno-wschodnie przedłużono o jedną oś okienną i stworzono nową elewację od strony nowego przejazdu. W ostatnich latach w głównym budynku pałacu królewskiego (adres: Kazimierza Wielkiego 35) mieściły się wrocławskie muzea etnograficzne i archeologiczne, obecnie (2005) w trakcie adaptacji na potrzeby Muzeum Miejskiego.
