Pancerni
Z Wikipedii
Pancerni to określenie rodzaju oddziałów zbrojnych, które to określenie z czasem ewoluowało i ogólnie związane jest z opancerzonymi i mobilnymi formacjami wojsk.
Spis treści |
[edytuj] Średniowiecze
Pancerni w okresie średniowiecza to ciężka jazda, wymieniana w składzie sił w czasach pierwszych Piastów. Pancerni występują już w składzie drużyny książęcej Mieszka I (bitwa pod Cedynią). W odróżnieniu od pospolitego ruszenia było to wojsko zawodowe, lepiej wyposażone i wyszkolone. Z czasem nazwa pancerni zaniknęła wraz z powstaniem rycerstwa jako klasy społecznej w społeczeństwie feudalnym.
Formacje pancernych (odzianych w kolczugi i uzbrojonych w miecze i włócznie wojowników - jeszcze nie rycerzy) stanowiły podstawę formacji zaczepno-obronnej państwa pierwszych Piastów.
[edytuj] XVI-XVII wiek
Pod koniec XVI wieku, w czasach ostatnich Jagiellonów i późniejszych królów elekcyjnych formacja jazdy nazywana kozakami (nie mającą jednak nic wspólnego z rodzącym się od XIV wieku Kozactwem), wspierająca uderzenia husarii i wykorzystywana do walk przeciwko Tatarom, często używana do oskrzydlania, rozbicia lub ostatecznego zniszczenia przełamanego przez husarię frontu przeciwnika. W czasach Zygmunta III Wazy na wojnę z Moskwą w 1609 na około 5000 husarii zaciągnięto 1000 kozaków. Od 1676, dla odróżnienia od Kozaków, kojarzonych z Powstaniem Chmielnickiego, formację tą nazwano pancernymi (w nawiązaniu do starszej nazwy). Jednak już wcześniej (zwłaszcza na Litwie) w masie chorągwi zwanych kozackimi, zaczęto wyróżniać niektóre jako pancerne. Można to tłumaczyć tym, że w "zwykłych" chorągwiach kozackich kolczugi i misiurki nie stanowiły reguły (spora część żołnierzy walczyła "po lisowsku", czyli bez uzbrojenia ochronnego), zaś w pancernych wyposażeni w nie byli wszyscy lub prawie wszyscy, kombatanci.
Jazda ta rekrutowała się przeważnie spośród średniozamożnej szlachty Rusi, Mazowsza i Podlasia. Jej odpowiednikiem w Wielkim Księstwie Litewskim byli (przynajmniej od lat 70. XVII w., wcześniej bowiem nazwa ta oznaczała najczęściej inny typ jazdy) petyhorcy.
W późnym okresie (XVII wiek) do wyposażenia ochronnego towarzysza pancernego należały: szyszak (lub misiurka), kolczuga i karwasze. Jako tarcze wśród pancernych powszechnie używane były kałkany. Uzbrojenie zaczepne stanowiły włócznia (obowiązek jej posiadania wprowadzono w czasach Jana III Sobieskiego), szabla, pistolety i rusznica, lub często także łuk refleksyjny typu wschodniego. W okresie tym pancerni stanowili przeważającą większość polskiej jazdy (od drugiej połowy XVII wieku pancerni stanowili 60-70% jazdy koronnej).
Wykorzystywani byli głównie na kresach, w walce z Tatarami i Kozakami, ale podczas Potopu także przeciwko regularnym oddziałom jazdy i piechoty szwedzkiej.
Po reformach w 1776 roku zarówno husaria, jak i pancerni zostali przekształceni w oddziały kawalerii narodowej.
[edytuj] XX wiek
Nazwa potoczna pancerni, a właściwie pancerniacy, powróciła wraz z powstaniem nowej broni - broni pancernej. Wraz z zanikaniem na polu walki kawalerii, jej tradycje przejęli współcześni pancerniacy w czołgach, transporterach opancerzonych i innych.
