Podróże w czasie jako motyw literacki i filmowy
Z Wikipedii
Podróże w czasie, zarówno w przyszłość jaki i wstecz, oraz związane z nimi możliwości i paradoksy są często istotnym wątkiem w literaturze fantastyczno-naukowej (science-fiction).
Spis treści |
[edytuj] Pierwsze opisy w literaturze
Opowiadanie Memoirs of the Twentieth Century irlandzkiego pisarza Samuela Maddena z roku 1733 stanowi zbiór listów angielskich ambasadorów z różnych krajów. Występują w nim też listy z roku 1997 i 1998 dostarczone przez anioła stróża narratorowi w których opisane jest życie ambasadorów w latach 90. XX wieku.
Francuski pisarz Louis-Sébastien Mercier w 1771 roku w noweli L'An 2440, rêve s'il en fut jamais (Rok 2440: Marzenie jeśli kiedykolwiek jakieś było) opisuje dzieje mężczyzny który zasypia po burzliwej dyskusji z pewnym filozofem i budzi się w Paryżu roku 2440.
W 1838 roku w czasopiśmie Dublin Literary Magazine ukazało się krótkie opowiadanie Missing One's Coach: An Anachronism anonimowego autora w którym bohater zostaje przeniesiony wstecz o tysiąc lat. Zdarzenia mają jednak też senny charakter choć przez pisarza Augusta Derleth zostały sklasyfikowane w 1951 roku jako opis podróży wstecz w czasie.
W powieści Charlesa Dickensa Opowieść wigilijna (1843) skąpiec Ebenezer Scrooge zostaje przeniesiony do własnej przeszłości i przyszłości i ma charakter zbliżony do współczesnych opisów podróży w czasie, choć Scrooge nie jest w stanie wpłynąć bezpośrednio na zdarzenia w przyszłości i przeszłości, a pozostaje jedynie biernym obserwatorem.
Bardziej jednoznaczna podróż w czasie została w 1861 roku opisana przez francuskiego botanika Pierre Boitard-a w książce Paris avant les hommes (Paryż przed człowiekiem), w której bohater zostaje przeniesiony w prehistoryczne tereny Paryża przed ich zaludnieniem.
Bardziej nowoczesny przykład fikcyjnej podróży w czasie widać też w krótkim opowiadaniu z 1881 roku opublikowanym w czasopiśmie New York Sun - Edwarda Page-a Mitchell-a The Clock That Went Backward (Zegar który chodził w tył). Również A Connecticut Yankee in King Arthur's Court (1889) Marka Twaina w którym bohater znajduje się z czasach króla Artura stanowi jeden z pierwszych przykładów tej tematyki w literaturze. Opowiadanie to dzięki popularności autora zostało odebrane w szerokich kręgach czytelników.
Pierwszą opowieścią w której podróż w czasie dokonuje się za pomocą wehikułu czasu to El Anacronópete hiszpańskiego pisarza Enrique Gaspar y Rimbau z roku 1887. Najbardziej popularnym przykładem wczesnej literatury o podróżach w czasie stała się powieść Wehikuł czasu autorstwa angielskiego pisarza Herberta George Wellsa która ukazała się w 1895 roku. Choć Wells pracował nad zagadnieniem już od 1888 roku publikując wpierw prekursora bestsellera - mniej popularną powieść The Chronic Argonauts.
Powieść Tourmalin's Time Cheques z 1891 r. napisana przez Thomasa Ansteya Guthrie (ukazała się pod pseudonim autora - F. Anstey) zajmuje się po raz pierwszy z paradoksami wynikającymi z podróżowania wstecz w czasie.
[edytuj] Literatura współczesna i film
Na kanwie powieści Wellsa powstały niezliczone utwory z tematyką podróży w czasie. Z ogromną popularnością spotkała się trylogia amerykańska Powrót do przyszłości, której pierwsza część weszła na ekrany kin w roku 1985. Rolę Wehikułu czasu przejął w filmie specjalnie zmodyfikowany samochód sportowy. Trylogia podejmuje zagadnienie paradoksów związanych z podróżą wstecz w czasie oraz prawdopodobnie tzw. wieloświatów - równolegle obok siebie istniejących wszechświatów.
Innym szeroko spopularyzowanym przykładem jest Captain Future powieść amerykańska z lat 40. XX wieku. Światową popularność zyskał oparty na niej japoński serial animowany z 1978 roku.
W literaturze współczesnej po motyw podróży w czasie sięgnął m.in. Dean Koontz. W jego powieści "Grom" wynalazku umożliwiającego podróże w czasie dokonali w czasie II wojny światowej niemieccy naziści, a główny bohater usiłuje na różne sposoby przeszkodzić im w wykorzystaniu wynalazku do wygrania wojny i zdobycia władzy nad światem.
[edytuj] Literatura
[edytuj] Wczesne opisy
Należy pamiętać, że nie wszystkie wczesne opisy są jednoznacznym nawiązaniem do współczesnego obrazu podróży w czasie znanego z dzisiejszej literatury science-fiction
- A Connecticut Yankee in King Arthur's Court - USA, 1889
- El Anacronópete - Hiszpania, 1887
- Golf in the Year 2000 - Wielka Brytania, 1892
- L'An 2440, rêve s'il en fut jamais - Francja, 1771
- Memoirs of the Twentieth Century - Irlandia, 1733
- Opowieść wigilijna - A Christmas Carol, Wielka Brytania, 1843
- Paris avant les hommes - Francja, 1861
- The Chronic Argonauts - Wielka Brytania, 1888 - prekursor Wehikułu czasu
[edytuj] Najbardziej znane
- Wehikuł czasu - The Time Machine, Wielka Brytania, 1895
[edytuj] Literatura polska
- Torpeda czasu - Antoni Słonimski
- Czarna komnata profesora Tarantogi - Stanisław Lem, 1963 (scenariusz do widowiska telewizyjnego)
- Felix, Net i Nika oraz Teoretycznie Możliwa
- Katastrofa - Rafał Kosik, 2005
[edytuj] Film oraz inne media
[edytuj] Filmy
- 12 małp - Twelve Monkeys, USA, 1995
- Bandyci czasu - Time Bandits, Wielka Brytania, 1981
- Deja Vu - Déjà vu, USA, 2006
- Efekt motyla - The Butterfly Effect, USA, 2004
- Filar - La Jetée, Francja, 1962
- I uderzył grom - A Sound of Thunder, USA, 2005
- Kate i Leopold - Kate & Leopold, USA, 2001
- Linia czasu - Timeline, USA, 2003
- Obłęd - The Jacket, USA, 2005
- Planeta małp - Planet of the Apes, USA, 1968
- Planeta małp - Planet of the Apes, USA, 2001
- Powrót do przyszłości - Back to the future, USA, 1985
- Powrót do przyszłości II - Back to the future II, USA, 1989
- Powrót do przyszłości III - Back to the future III, USA, 1990
- Star Trek IV: Powrót do Domu - Star Trek: The Voyage Home, USA, 1986
- Strażnik czasu - Timecop, USA, 1994
- Terminator - The Terminator, USA, 1984
- Terminator 2: Dzień sądu - Terminator 2: Judgment Day, USA, 1991
- Terminator 3: Bunt maszyn - Terminator 3: Rise of the Machines, USA, 2003
- Wehikuł czasu - The Time Machine, USA, 1960
- Wehikuł czasu - The Time Machine, USA, 2002
[edytuj] Seriale
- Doctor Who, Wielka Brytania 1963-1989, kontynuowany od 2005
- Captain Future - Captain Future (j.ang.); キャプテンフューチャー (j.jap.), Japonia, 1978–1979
- Zagubiony w czasie - Quantum Leap, USA, 1989-1993
- Misja w czasie - Seven Days, USA, 1998 - 2001.
- Filip z przyszłości - Phil of the Future, USA, 2004-2006
