Polichlorowane bifenyle
Z Wikipedii
Polichlorowane bifenyle (PCB) - ogólna nazwa organicznych związków chemicznych, pochodnych bifenylu, w którym część atomów wodoru zastąpiono atomami chloru. Możliwych jest 209 różnych izomerów o różnym stopniu podstawienia, z czego znanych jest 185.
Spis treści |
[edytuj] Synteza w skali przemysłowej
Związki te były produkowane w dużej skali przez Monsanto w Anniston w Alabamie, General Electric oraz kilku innych koncernów chemicznych na świecie od lat trzydziestych XX wieku. Oleje kondensatorowe na bazie PCB były sprzedawane pod różnymi nazwami handlowymi m.in: Aroclor (Monsanto), Pyranol (General Electric).
[edytuj] Zastosowanie
Polichlorowane bifenyle stosowane są głównie w przemyśle elektrotechnicznym jako płyny dielektryczne w transformatorach i materiały izolacyjne w kondensatorach dużej mocy. Inne zastosowania:
- jako plastyfikatory i impregnaty
- jako płyny hydrauliczne
- smary odporne na wysoką temperaturę
- do wyrobu opakowań
- jako składniki farb drukarskich
- jako dodatki w preparatach owadobójczych
- jako dodatki do klejów i tworzyw sztucznych
- jako materialy izolacyjne do przewodow elektrycznych, w silnikach, transformatorach
[edytuj] Powstawanie jako produkty uboczne
PCB mogą również powstawać samorzutnie:
- podczas procesów spalania
- podczas chlorowania wody
- podczas wybielania miazgi celulozowej chlorem
[edytuj] Inne źródła
- nielegalne wysypiska
- podpalanie w zamykanych i opuszczanych zakładach istniejących urządzeń zawierających PCB,
- wylewanie przepracowanych olejów bezpośrednio do gleby itp.
- wycieki z kondensatorów i transformatorów, itp.
[edytuj] Właściwości fizyczne i chemiczne
- Są związkami lipofilowymi (lipofilowość rośnie wraz z ilością atomów chloru). Dobrze rozpuszczają się w tłuszczach i niepolarnych rozpuszczalnikach organicznych, źle w wodzie. Do wody przechodzą przede wszystkim kongenery (pochodne różniące się liczbą i/lub miejscem podstawienia atomów chloru) o niskim stopniu schlorowania.
- Są praktycznie substancjami niepalnymi
- Posiadają bardzo niską prężność par (są praktycznie nielotne)
- Są odporne na rozkład pod wpływem czynników fizycznych i chemicznych
Powyższe właściwości sprawiają, że PCB są trwałe i łatwo rozprzestrzeniają się w środowisku. Nagromadzają się w kolejnych etapach łańcucha pokarmowego.
[edytuj] Szkodliwość
W latach 60. XX wieku odkryto ich silne własności rakotwórcze. Stwierdzono także, że w środowisku naturalnym ulegają one bardzo powolnemu rozkładowi z wydzieleniem pochodnych o własnościach zbliżonych do dioksyn i powodują bardzo trudne do usunięcia skażenie gleby i wody. Mogą wywoływać nowotwory, choroby układów immunologicznego i nerwowego, uszkodzenia wątroby, bezpłodność, a także uszkodzenie płodu u kobiet w ciąży.
Toksyczność PCB zależy od stopnia podstawienia i budowy cząsteczki. Najbardziej toksyczne są cząsteczki o płaskiej budowie (25 kongenerów), w tym szczególnie kongenery: 126, 77 i 169 - toksyczność porównywalna do dioksyn.
[edytuj] Narażenie człowieka
Najwięcej PCB organizm ludzki pobiera wraz z żywnością (ok 97%), zdecydowanie mniej z powietrzem i wodą. Najbardziej skażone są surowce i produkty pochodzenia morskiego oraz ryby słodkowodne. W żywności pochodzenia zwierzęcego najwięcej PCB znajduje się w produktach bogatych w tłuszcz (tłuste ryby, wątroby, tkanka tłuszczowa). W związku z nagromadzaniem się PCB w kolejnych etapach łańcucha pokarmowego, ryby drapieżne oraz ryby starsze zawierają więcej PCB niż ryby niedrapieżne i młode. Pochodzenie ryb ma również znaczenie – ryby ze zbiorników zamkniętych bądź z ograniczoną wymianą wody zawierają więcej PCB (np. z Morza Bałtyckiego).
[edytuj] PCB a prawo
Stosowanie tych związków zostało zabronione od 1977 w USA. W Polsce i Unii Europejskiej stosowanie tych związków jest legalne, aczkolwiek obłożone ścisłymi ograniczeniami.
