Pomnik Budowy Szosy Brzeskiej, ul. Grochowska

Z Wikipedii

Pomnik Budowy Szosy Brzeskiej (Pomnik Pracy) - monumentalny obelisk znajdujący się na warszawskim Grochowie, przy ulicy Grochowskiej. Odsłonięty w 1825 r., dla uczczenia budowanej w latach 1820-1823 brukowanej szosy prowadzącej z Warszawy do Brześcia, tzw. szosy brzeskiej.

[edytuj] Historia

Pomnik został ustawiony z inicjatywy Stanisława Staszica w 1825 r., odsłonięty uroczyście 21 maja 1825 r. wraz z identycznym obiektem w Terespolu. Podkreślani, że w ceremonii odsłonięcia brali udział nie tylko inżynierowie czy znane osobistości ale również robotnicy pracujący przy budowie drogi.

Z okazji ukończenia budowy szosy warszawsko-brzeskiej Mennica Warszawska wybiła dwa medale pamiątkowe. Uczniowie Szkoły Sztuk Pięknych wykonali litografie pomnika, które zostały umieszczone w albumie pt. Rys postawionych pomników i wybitych medalów w Królestwie Polskim w roku 1825.

W literaturze z lat 80. XX wieku podkreślano, że wystawienie pomnika mającego być pamiątką zbiorowego trudu przy tworzeniu przedsięwzięcia o charakterze gospodarczym było zjawiskiem nowatorskim. Owa nowatorskość miała być związana z poglądami Staszica, który uważał, że na upamiętnienie zasługują również inicjatywy przyczyniające sie do rozwoju kraju, a nie tylko poszczególne jednostki czy akty zbrojne.

W 1935 r. podczas przebudowy ul. Grochowskiej do obelisku przytwierdzono tablicę, która później zaginęła.

Pomnik restaurowano w latach 1896, 1917 i gruntownie odnowiono w latach 1961-1964 przy przebudowie ulicy Grochowskiej.

[edytuj] Opis pomnika

Pomnik ma wysokość ok. 14 m i ustawiony jest na czworobocznym cokole. Wykonany jest z żeliwa i ozdobiony płaskorzeźbami, których twórcą był Paweł Maliński. Z żelaza zostało również wykonane ogrodzenie pomnika w postaci czterech słupków połączonych łańcuchem. Wszystkie elementy obelisku zostały odlane w założonej przez Stanisława Staszica hucie w Samsonowie.

Na froncie obelisku widnieje data ukończenia budowy drogi: MDCCCXXII oraz tablica o treści:

W ROKU WIELKIEJ ZAGŁADY NARODOWEJ
PO ZGONIE MARSZAŁKA JÓZEFA PIŁSUDSKIEGO
ZA CZASÓW PREZYDENTURY R.P. IGNACEGO MOŚCICKIEGO
A PREZYDENTA MIASTA STEFANA STARZYŃSKIEGO
DROGĘ TĘ W OBRĘBIE WARSZAWY PO 112 LATACH UŻYWANIA
ZNOWA UBITO Z BETONU O NAWIERZCHNI GRANITOWEJ
W STOPIĄTĄ ROCZNICĘ POWSTANIA LISTOPADOWEGO
29-XI-1935 TOW. PRZYJACIÓŁ GROCHOWA KOMISJA HIST. ZABYTKOWA

Inne znajdujące się na pomniku napisy informują po polsku i łacinie o powstaniu nakładem narodowym drogi długiej 178 staj.

W górnej części pomnika w miejscu gdzie teraz są owalne wgłębienia znajdowały się herby Królestwa Polskiego. W dolnej części, po bokach pierwotnie mieściły się powiększone awersy i rewersy medali wybitych dla upamiętnienia wydarzenia. Na medalu usuniętym po 1915 r. znajdował się napis ku czci cara. Inne przedstawiają siedzącą na przyczółku mostu kobietę z kołem i gałązką laurową oraz trzon kolumny.

Południowy bok obelisku (front pomnika) ozdobiony jest płaskorzeźbami przedstawiającymi panoramy Warszawy (nad cokołem), Siedlec (w połowie wysokości) i Brześcia (na szczycie) oraz scenami z budowy traktu:

• kamieniarzy przy produkcji kostki;
• niwelację drogi;
• wbijanie pala;
• brukowanie;
• konserwację;
• wóz z kupcem na drodze, który przejeżdża obok pomnika.

Płaskorzeźby ukazują sceny w sposób realistyczny. Są na nich robotnicy w kubrakach, długich butach, konfederatkach, kapeluszach oraz kmiecie czy bosy wąsaty chłop w baraniej czapce pchający taczkę (na scence prezentującej niwelację drogi).

[edytuj] Bibliografia

• Jerzy Kasprzycki; Warszawa-Praga, Krajowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1980,
• Jerzy Lileyko; Najcenniejsze Zabytki Warszawy, Krajowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1989, str. 118-120, ISBN 830302485X