Powstanie kamizardów
Z Wikipedii
Powstanie kamizardów (franc. la Guerre des camisards) – nazwa nadana powstaniu francuskich wyznawców kalwinizmu z górskiego masywu Sewennów (Cévennes) i wschodniej Langwedocji, którzy w latach 1702-1709 prowadzili powstańczą guerillę przeciwko katolickim wojskom króla Francji.
Walki przeciwko kamizardom są przykładem "totalnej wojny" na wyniszczenie (celowe niszczenie domów i upraw, wysiedlenia, masowe zabijanie ludności cywilnej). Represje przeciwko kalwinistom w rejonie powstania trwały aż do 1787 (edykt o tolerancji).
Nazwa "kamizard" (franc. camisard), nadana przez katolików, pochodzi prawdopodobnie od słowa camise ("długa koszula"), którą nosili powstańcy lub od słowa camisade (nocny atak). Kamizardzi nazywali siebie "dziećmi bożymi" (enfants de Dieu).
Spis treści |
[edytuj] Przyczyny powstania
- Przyczyna religijna to wzmożenie prześladowań i dyskryminacji przeciwko innowiercom. Ludwik XIV edyktem z Fontainebleau 18 października 1685 odwołał edykt nantejski, gwarantujący protestantom wolność wyznania. Od tej pory wszyscy Francuzi mieli stać się przymusowo katolikami: zabroniono nabożeństw ewangelickich, burzono kościoły i szkoły protestanckie, zarządzono przymusowy chrzest katolicki wszystkich dzieci, skazano na banicję pastorów, ale jednocześnie król zabronił innowiercom opuszczać Francję (nie chcąc tracić poddanych). Bez wyroku masowo wtrącano do więzienia kobiety i dzieci (najdłużej, bo 38 lat więziono Marie Durand). Następstwa takiej polityki były katastrofalne: mimo zakazów 800.000 Francuzów uciekło za granicę, podupadła gospodarka i finanse, duży obszar spustoszyła wojna domowa. W Langwedocji rolę "misjonarzy" pełniło wojsko królewskie (dragoni), którzy rozpętali terror (tzw. "dragonady": znęcanie się, pobicia, konfiskaty, zabójstwa itp.) przeciwko opornym kalwinistom. Za posiadanie ksiąg "heretyckich" groziła kara śmierci; wojsko szablami "zapędzało" opornych na msze. Protestanci usiłowali zorganizować "tajny Kościół", zwany "Pustynią" (franc. Désert- alegoria do ucieczki Żydów z Egiptu na pustynię), jednak reakcją ze strony władz były grupowe egzekucje. Sytuacja dla protestantów stała się dramatyczna i doprowadziła do buntu. Wypędzonych pastorów zastąpili "prorocy" i "prorokinie", nawołujący do walki "o prawdziwą wiarę".
- Przyczyna etniczna to różnice narodowościowe między ludnością regionu Sewennów (mówiącą językiem oksytańskim (langwedockim)), a francuskimi wojskami okupacyjnymi.
- Przyczyna polityczna to rosnąca rola absolutyzmu królewskiego we Francji, który starał się wszystko podporządkować i kontrolować. Z tego powodu ograniczano lub likwidowano dawne przywileje prowincji i walczono z protestantyzmem, który nie mając centralnego zarządzania i hierarchicznej struktury, był trudny do nadzorowania. Do protestantów francuskich dotarły także wieści o zwycięstwie Reformacji w Anglii (Wilhelm Orański pokonał katolickiego króla Jakuba II w 1688). Kamizardów ośmielał fakt, że potężny król Francji nie był w stanie podporządkować sobie znacznie słabszych państw protestanckich, takich jak Niderlandy.
- Przyczyna ekonomiczna to fakt, że kamizardzi byli wyłącznie niezamożnymi rolnikami i drobnymi rzemieślnikami, którzy płacili największe daniny na rzecz szlachty i Kościoła katolickiego; ich powstanie było również buntem przeciwko wyzyskowi ekonomicznemu. Bronili też po prostu swoich domów, ziemi i majątku. Władze były zaszokowane faktem, że kamizardzi świetnie prowadzili walkę i mieli doskonałą organizację, mimo iż nie było wśród nich żadnego szlachcica i wojskowego.
[edytuj] Powstanie
[edytuj] Motywacja i strategia
Do wybuchu powstania doprowadziło proroctwo Abrahama Mazela, które obiecało zwycięstwo "prawdziwej wierze" protestanckiej. Prorokami byli też najważniejsi przywódcy powstania: Esprit Séguier, Rolland, Elie Marion i Jean Cavalier. Powstańcy czuli się "natchnieni przez Ducha Świętego" i walczyli z szaloną odwagą. Idąc do boju śpiewali psalmy; powstanie od początku miało charakter "wojny świętej". Kamizardzi nie bali się śmierci, wierząc, że to męczeństwo i czeka na nich "nagroda w niebie". Ich ogólna liczba nigdy nie przekroczyła 2000; byli uzbrojeni w kosy, widły, szable i strzelby, działali w niewielkich rozproszonych grupach (20 do 50 osób), atakowali znienacka i równie szybko znikali. Każda z grup była niezależna, ale mogła się w razie potrzeby łączyć z innymi grupami pod wspólnym dowództwem. Kamizardzi doskonale znali teren, wykorzystywali niedostępne wąwozy i jaskinie na kryjówki i magazyny. Sprzyjało im ukształtowanie terenu masywu Sewennów, który do dziś pozostał dziki i niedostępny. Sprzyjała im także większość miejscowej ludności. Te okoliczności sprawiły, że doskonale uzbrojone i wyszkolone wojsko królewskie (liczące 25.000 żołnierzy) wielokrotnie ponosiło klęski i duże straty w walce z nielicznymi i źle uzbrojonymi kamizardami.
[edytuj] Przebieg walk
Za początek wybuchu powstania uznaje się 24 lipca 1702, kiedy uzbrojeni powstańcy napadli na Pont-de-Montvert, gdzie zabili znienawidzonego opata du Chaila (Chaylas), inicjatora najgorszych represji, o którym mówiono, że torturował dzieci protestantów, żeby "wyrzekły się herezji". Zabójstwo opata spowodowało masowe represje (w tym egzekucję przywódcy Esprit Séguier’a). W odwecie kamizardzi zabijają katolickiego arystokratę.
Od końca 1702 kamizardzi odnoszą pierwsze zwycięstwa: 27 grudnia zdobywają Sauve, 12 stycznia 1703 zwycięstwo w Mas de Gaffarel, 6 lutego zajmują Monteils. Obie strony dopuszczają się coraz większych okrucieństw: 21 lutego 1703 kamizardzi masakrują katolików we Fraissinet-de-Fourques i podpalają kościoły. W marcu tego roku wojska królewskie wysiedlają protestantów z Mialet i Saumane. 1 kwietnia 1703 masakrują protestantów w Nîmes.
We wrześniu 1703 powstaje plan wysiedlenia całej ludności masywu Sewennów. W odwecie kamizardzi masakrują katolików w Saturargues i Saint-Sériès.
Od 30 września do 14 grudnia 1703 wojska królewskie metodycznie niszczą budynki, uprawy i wysiedlają ludność (tzw. "palenie Sewennów"). Zniszczono celowo 466 osad; w czasie deportacji zabito tysiące protestantów. Odbywały się masowe "pokazowe egzekucje" kamizardów (łamanie kołem i wieszanie na szubienicach).
W lutym 1704 zbrojne powstania protestantów w Vivarais i Camargue zostają krwawo stłumione. W pacyfikacjach wyróżniają się okrucieństwem katolickie oddziały "kadetów Krzyża".
14 marca 1704 ma miejsce największe zwycięstwo kamizardów nad elitarnymi oddziałami wojska królewskiego w Martignargues.
W kwietniu tego roku kamizardzi zostają pokonani w Nages i w maju zaczynają rokowania pokojowe (większość kamizardów sprzeciwia się jednak poddaniu). Na początku października 1704 po serii klęsk, najważniejsi przywódcy kamizardów poddają się marszałkowi Claude de Villars. W styczniu 1705 kamizardzi rezygnują z otwartej walki i ograniczają się do sporadycznych napadów i dywersji.
25 lipca 1705 "prorok" Abraham Mazel z 16 innymi więźniami ucieka z więzienia i przedostaje się do Szwajcarii.
Chociaż bezpośrednie walki trwały tylko 3 lata, to represje przeciwko kalwinistom, zamieszkującym w rejonie powstania trwały aż do 1787, kiedy król podpisał edykt o tolerancji, gwarantujący wolność wyznania. Dopiero rewolucja francuska przyniosła równouprawnienie wszystkich wyznań religijnych we Francji.
[edytuj] Skutki powstania
Spustoszony walkami i deportacjami rejon powstania zamienił się w wyludnioną pustynię. Do dziś masyw Sewennów jest najmniej zaludnionym obszarem we Francji (podobnie jak w Polsce Bieszczady po akcji "Wisła"). Bezsensowne okrucieństwo i terror, rozpętane przez wojska królewskie, wzbudziły niezadowolenie w społeczeństwie francuskim, które przerodziło się w bunt przeciwko królowi na skutek kryzysu ekonomicznego (spowodowanego m.in. masową emigracją protestantów z Francji). W ten sposób powstanie kamizardów stało się jedną z przyczyn wybuchu rewolucji francuskiej.
Muzeum powstania kamizardów znajduje się we Francji w Mas Soubeyran w domu rodzinnym jednego z przywódców powstania- Rollanda.
[edytuj] Bibliografia
- Philippe Joutard Les camisards, Gallimard, Paryż, 1994.
