Prądnik Czerwony
Z Wikipedii
Prądnik Czerwony – obszar na północy Krakowa, 4 km od centrum, wchodzące w skład Dzielnicy III Prądnik Czerwony. Zamieszkiwany przez ok. 40 000 ludzi. Prądnik powstał ok. 1978 roku. Na osiedlu dominuje wysoka zabudowa mieszkalna (bloki 15-, 12-, 10- i 4-piętrowe). Pozostałościami starej zabudowy jest między innymi kaplica św. Jana Chrzciciela z 1642 roku. Z jednej strony osiedla istnieją dobre połączenia komunikacyjne z centrum aglomeracji krakowskiej (18 linii autobusowych), z drugiej tylko 2. Planowana jest też linia tramwaju, jednak póki co na osiedlu nie ma żadnego tramwajowego połączenia.
Spis treści |
[edytuj] Granice rejonu Prądnik Czerwony
Prądnik Czerwony od północy ograniczają granice Krakowa, od zachodu al. 29 listopada, (a właściwie pas między alejami a trakcją kolejową Kraków-Warszawa) , południową granice wytycza linia zabytkowych już pozostałości po tzw rogatce warszawskiej i rakowickiej (jeżeli mówimy o granicach Prądnika Czerwonego w jego pierwotnym znaczeniu), Od wschodu graniczy z Osiedlami Oświecenia i Złotego Wieku.
[edytuj] Historia
Dawna wieś nad Prądnikiem i Sudołem Dominikańskim, 3,5 km na północ od centrum Krakowa przy historycznej drodze królewskiej. Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z ok. 1125-1126 roku. Wieś należała do klasztoru Benedyktynów w Tyńcu, podlegała parafii Św. Mikołaja. Prawdopodobnie po 1257 roku lokowana na prawie niemieckim. Wytyczono wówczas ulicowe centrum zabudowy (wzdłuż obecnej ulicy Dobrego Pasterza). W 1800-1803 na części gruntów dawniej folwarku Bosackiego założono Cmentarz Rakowicki. Pod koniec XIX wieku Prądnik Czerwony tworzył z Olszą jedną gminę. W 1890 roku liczył 166 domów i 2750 mieszkańców (w tym ponad 700 żołnierzy).W 1910 na mocy tzw Ustawy o Wielkim Krakowie część Prądnika Czerwonego od rogatki warszawskiej aż do rzeki Białuchy została włączona do Krakowa pod nazwą dzielnicy Warszawskie (dziś ten obszar to głównie os.Wiśniowa).Resztę "starego Prądnika" włączono do Krakowa w 1941 r. W 1923 roku przy obecnym skrzyżowaniu al. 29 Listopada i ul. Dobrego Pasterza wzniesiono drewniany kościół Dobrego Pasterza (według projektu A. Romanowskiego). W 1971-1974 roku zastąpiono go nowym kościołem (według projektu W. Pietrzyka). W 1928 roku albertynki założyły zakład dla nieuleczalnie chorych niewiast. W 1934 roku przez teren wsi przeprowadzono linie kolejową (Kraków-Tunel). W 1966 roku na północno-wschodnim skraju Prądnika Czerwonego powstał cmentarz komunalny zwany Batowickim. Natomiast na przeciwległym krańcu Prądnika Czerwonego w latach siedemdziesiątych wzniesiono osiedle mieszkaniowe Prądnik Czerwony. W 1982 erygowano parafię, a w latach 1984-1990 wybudowano kościół św. Jana Chrzciciela (według projektu W. Obtułowicza). W 1985 roku ukończono budowę kościoła Ecce Homo (Sanktuarium św. Brata Alberta, według projektu M. i W. Kosińskich). Od 1991 roku Prądnik Czerwony należy do III dzielnicy Prądnik Czerwony.
[edytuj] Zabudowa i infrastruktura
Na Prądniku Czerwonym mieszczą się m.in.:
[edytuj] Obiekty sakralne
- kaplica św. Jana Chrzciciela z XVII wieku
- kościół św. Jana Chrzciciela (wybudowany w latach 1984-1989)
- kościół Dobrego Pasterza (wybudowano w latach 1971-1974)
- sanktuarium św. Brata Alberta (wybudowany w 1985 r.)
[edytuj] Cmentarz Batowicki
Jeden z największych cmentarzy w Krakowie (jest cmentarzem parafialnym i komunalnym) powstał w 1966. Położony jest na północno-wschodnim skraju osiedla. Dojazd do cmentarza jest stosunkowo łatwy, gdyż tuż obok jest pętla autobusowa.Nieco mylna nazwa nekropolii pochodzi od drogi przy której powstał ów cmentarz. Czerwoprądnicka droga wiodła do północnego sąsiada Prądnika Czerwonego czyli wsi Batowice. Stąd nazwa cmentarza.
[edytuj] Kultura
- Klub Muzyki Współczesnej "Malwa"
- Dom Kultury "102"
- Czerwonoprądnicki Dom Kultury
- 5 bibliotek
- Multikino (12-salowe)
[edytuj] Placówki oświatowe
Szkoły
- Gimnazjum nr 72 Zgromadzenia Sióstr Augustianek
- Szkoła Podstawowa nr 2
- Szkoła Podstawowa nr 95
- Szkoła Podstawowa nr 114
- Szkoła Podstawowa nr 45
- Gimnazjum Ojców Pijarów
- Gimnazjum nr 9
- Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 26
- Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 27
- Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 9
- Zespół Szkół Ekonomicznych nr 3
- Zespół Szkół Inżynierii Środowiska i Melioracji
- Katolickie Liceum Ojców Pijarów
- technikum kolejowe
- Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia nr 1
Przedszkola
- Przedszkole nr 12
- Przedszkole nr 14
- Przedszkole nr 20
- Przedszkole nr 26
- Przedszkole nr 65
- Przedszkole nr 122
- Przedszkole nr 123
- Przedszkole nr 162
- Przedszkole nr 178
Inne
- Specjalny Ośrodek dla Dzieci Niesłyszących
- Żłobek nr 30
- Dom Dziecka nr 7
[edytuj] Obiekty sportowe
- Park Wodny (największy w Europie)
- 2 korty tenisowe
- 7 boisk i stadion
[edytuj] Tereny zielone
- 2 parki (Zaczarowanej Dorożki, dawniej zwany Dominikańskim, oraz jeden nienazwany)
- 12 placów zabaw
- 3 pomniki przyrody:
- dąb szypułkowy Quercus robur - ul. Celarowska 30, 380 cm obwodu
- klon pospolity Acer pratanoides - ul. Powstańców 50, 376 cm obwodu
- jesion wyniosły Fraxinus excelsior - ul. Powstańców 50, 385 cm obwodu
[edytuj] Inne obiekty
- Przychodnia
- Nowoczesny posterunek straży pożarnej i centrum dowodzenia policji
- Komenda krakowskiej straży miejskiej, miejskie centrum zarządzania kryzysowego
- Izba wytrzeźwień
- 2 Hotele: Hotel System *** i Hotel Apis ***
- Hipermarkety OBI, Real i 4 inne supermarkety (m.in. Tesco i Alti)
- Przy ul. Promienistych znajdowało się tzw. osiedle interwencyjne, powstałe w połowie lat 60., złożone z 4 jednopiętrowych bloków, ocieplanych słomą, jako tymczasowe lokum dla osób oczekujących na przydział mieszkania. W praktyce okazało się ono trwałą prowizorką. Po pożarze jednego z budynków 11 czerwca 1999 rozpoczęto wysiedlanie mieszkańców, trwające do 2003 roku. W 2005 zburzono spalony blok, a w 2006 kolejny. W lipcu 2005 działka wraz z pozostałymi zabudowaniami została przekazana krakowskim norbertankom jako rekompensata za teren stadionu Cracovii.
[edytuj] Turystyka
Przez rejon przebiega czerwony szlak krajobrazowy, który prowadzi przez zabytki Prądnika, takie jak: sanktuarium Ecce Homo i dworek Pocieszka, tzw. "sukiennice prądnickie", dawny budynek Urzędu Gminy, Żabi Młyn, kaplica św. Jana Chrzciciela, park rzeczny nad potokiem Sudoł Dominikański, stara część cmentarza Batowickiego i fort Sudoł. Przez północną część rejonu przeprowadzony jest również żółto-czarny szlak Twierdzy Kraków.
[edytuj] Fort 47 1/2 Sudół
Fort ten został zbudowany w latach 1895-1897 jako mały, niestandardowy, międzypolowy fort pancerny. Posiadał dwie wieże pancerne oraz jedną obserwacyjną. Przed wałem widać spłaszczony stok. Jego cechą jest mały kąt nachylenia, a jednocześnie silne wydłużenie zewnętrznego stoku wału, będącego przedpiersiem stanowisk strzeleckich. Dolna część stoku była z reguły dodatkowo umocniona kratą forteczną lub zasiekami z drutu kolczastego. Wydłużony stok wału spłaszczonego, dochodzący do samego przeciwstoku, pozwalał na eliminację kaponier w obronie bliskiej fortu. Zadaniem fortu była blokada doliny Sudołu Dominikańskiego. Obecnie fort jest w stanie daleko posuniętego zniszczenia. Przyczyniło się do tego w dużej mierze wysadzenie ściany dla umożliwienia usunięcia wież pancernych, oraz rozbiórka przez okolicznych mieszkańców dla uzyskania cegieł.
[edytuj] Dworek Dettloffów
Był to niski budynek, stał przy ulicy Wileńskiej 5. Został wybudowany w 1888 roku przez Karola Dettloffa. Mieszkały w nim oprócz Karola Detttloffa i jego córek Zofii i Anny, także jego siostra Łucja Władysława Dettloff. Prowadziła ona w dworku salon artystyczny, w którym bywali Jacek Malczewski, Olga Boznańska oraz Lucjan Rydel. Wokół roztaczał się przepiękny ogród. Przeważały kwiaty magnolii. W 1979 roku zmarła Anna Dettloff, która była ostatnią właścicielką. W latach sześćdziesiątych na terenie posiadłości Dettloffów postawiono część osiedla Wiśniowa, pozostała ona pośrodku bloków mieszkalnych. Obcy lokatorzy, których dokwaterowano tutaj nie troszczyli się o stan techniczny zabytku. Nie przeprowadzali oni niezbędnych remontów i w ten sposób budynek popadł w ruinę.Niebawem został zburzony, przy skandalicznej zgodzie władz miasta, i wybudowano na jego miejscu apartamentowiec.
[edytuj] Pałac Cellarich ("Pocieszka")
Fundamenty "Pocieszki" są pozostałością po renesansowym pałacu w Prądniku Czerwonym, który został zbudowany pod koniec XVI wieku, przez braci Andrzeja i Pawła Cellarich. Dlatego też grunty te później zaczęto nazywać "celarowskimi". W pierwszej połowie XVII wieku mieścił się tu zbór ariański. W czasie "potopu szwedzkiego" pałac uległ zniszczeniu, lecz niedługo później został odbudowany przez generała Pawła Cellari i jego żonę. W czasie konfederacji barskiej dwór został zrujnowany przez Moskali. W latach dwudziestych Marianna Badeniowa z Wawrzeckich wzniosła neogotycki parterowy dworek i uruchomiła obok karczmę "Pocieszka". Dworek ten lubił biskup Jan Paweł Woronicz, często tam przebywał. Ostatnim prywatnym właścicielem posiadłości był dr Aleksander Teichmann, dlatego potocznie mówi się o "teichmanówce". Następnie budynek "Pocieszki" został nadbudowany o jedną kondygnację drewnianym piętrem, według projektu architekta Jana Sas-Zubrzyckiego, co całkowicie zmieniło jego charakter. W 1928 roku za pośrednictwem Towarzystwa Pomocy dla Bezdomnych, prawo jego użytkowania uzyskały siostry albertynki. Tak jest po dzień dzisiejszy. Od nazwiska włoskich magnatów Cellarich w topografii Krakowa zapisała się (nie używana już powszechnie) nazwa tej częsci Prądnika Czerwonego a mianowicie Celarowskie lub także Prądnik Celarowski. Od tego pojęcia pochodzi nazwa ulicy Celarowska, będąca centralną osią dzisiejszego osiedla "Wiśniowa" (spadkobiercy dawnej dzielnicy 'Warszawskie').
[edytuj] Znane osoby związane z Prądnikiem Czerwonym
Jan Kaczara (Zaczarowany Dorożkarz)
Znany poeta i tłumacz Konstanty Ildefons Gałczyński żyjący w latach 1905-1953, w 1946 roku mieszkał w Krakowie w Domu Literatów (ul. Krupnicza 22) wraz z żoną Natalią i córka Kirą. Poznał wtedy krakowskiego dorożkarza, wożącego gości po Krakowie, Jana Kaczarę, mieszkającego w ówczesnej wsi Prądnik Czerwony. Poeta znalazł bratnią dusze w niezwykłym dorożkarzu, mówiącym na co dzień wierszem. Jan Kaczara stał się inspiracją słynnego poematu Gałczyńskiego pt. Zaczarowana dorożka.
W 2000 r. jedną z ulic na Prądniku Czerwonym nazwano jego imieniem.
W 1890 roku urządził pracownię malarską w Dworku Dettloffów na Prądniku Czerwonym (niektóre źródła lokują pracownię w pobliskiej "Pocieszce"). Powstały tu niektóre z dzieł artysty takie jak: Malarczyk siedzący na brzozowej ławce i Melancholia. Malczewski tworzył na Prądniku do 1897 roku.
[edytuj] Ludzie związani Prądnikiem Czerwonym
Towarzystwo Prądnickie Celem działalności Towarzystwa jest nie tylko udokumentowanie wszelkich wydarzeń związanych z kulturą, sztuką i nauką w Dorzeczu Prądnika.
