Programowanie neurolingwistyczne

Z Wikipedii

Niektóre informacje występujące w tym haśle uznano za kontrowersyjne.
Uzasadnienie tej decyzji znajduje się na stronie Wikipedia:Artykuły kontrowersyjne lub na stronie dyskusji.
Jeśli możesz, przeredaguj go zgodnie z zasadami neutralnego punktu widzenia.

W treści tego hasła występują prawdopodobnie wyrażenia zwodnicze, co nie jest zgodne z zasadami przyjętymi w Wikipedii.
Zajrzyj na stronę dyskusji i pomóż go poprawić.

Programowanie neurolingwistyczne (ang. neuro-linguistic programming, NLP) – zbiór technik komunikacji nastawionych na tworzenie i modyfikowanie wzorców postrzegania i myślenia u ludzi.

NLP budzi wiele kontrowersji i sprzeciwu, w tym krytykę w poważnych środowiskach naukowych (zob. poniżej: Argumenty przeciwników).

NLP, w założeniu jego autorów, Johna Grindera oraz Richarda Bandlera, miało stanowić gałąź psychoterapii, jednak z uwagi na brak podstaw teoretycznych, które byłyby poparte metodami badawczymi, NLP rozwijane było przez niezależnych autorów, przy użyciu różnorodnych metod oraz technik. Obecnie nie istnieje jednorodna i spójna definicja tego, czym jest NLP i nazwa ta używana jest w różnych kontekstach. Jeden z jego twórców, Richard Bandler, określił je stwierdzeniem, że "NLP to wszystko co działa".

NLP nie jest zaliczane do dziedzin nauki, m.in z uwagi na brak metodologii badań, pozwalającej zweryfikować skuteczność NLP. Mimo to, NLP wciąż zdobywa nowych zwolenników, jako metoda służąca rozwojowi samomotywacji, zdolności negocjacyjnych, umiejętności uwodzenia, czy prowadzenia kampanii wyborczych.

[edytuj] Historia

Chociaż elementów NLP można doszukać się już we wcześniejszych pracach (choćby George'a Millera), oficjalna wersja mówi, iż NLP powstało w latach 70. XX w. w Santa Cruz w Kalifornii. Wówczas spotkali sie i zaczęli pracować ze sobą lingwista John Grinder oraz student informatyki i psychologii Richard Bandler. Wspólnie badali wzorce lingwistyczne leżące u podstaw skuteczność terapii Gestalt, w którą Bandlera wtajemniczył Frederick Perls. Po osiągnięciu sukcesów w tej kwestii, rozszerzyli swoje badania również na metody V. Satir – terapeutki rodzinnej oraz M. Ericksona – hipnoterapeuty. Bandler i Grinder szukali zasad, które czynią pracę z pacjentem efektywną.

Czynnikiem, który miał decydować o sukcesie zdaniem Bandlera i Grindera, okazał się zestaw wzorców komunikacji werbalnej i niewerbalnej. Bandler i Grinder opracowali zbiór interwencji terapeutycznych, a swoje spostrzeżenia zawarli w książkach opublikowanych w latach 1975-1977: dwutomowym The Structure of Magic oraz składającym się również z dwóch części Patterns of Hipnotic Techniques of Milton H. Erickson. Zdaniem autorów, model przez nich stworzony i dalej rozwijany, może być wykorzystywany do zwiększania efektywności komunikacji, przeprowadzania zmian w terapii, przyspieszania uczenia się i zwiększania radości z życia.

Joseph O'Connor i John Seymour nazywają NLP sztuką podkreślając, że opiera się na twórczej fascynacji ludźmi będących mistrzami w rozmaitych sferach aktywności. Twierdzą, że to zupełny przypadek, iż metoda ta powstała jako gałąź psychoterapii. Wskazują, że w swej istocie NLP to wyrafinowane strategie badania reguł, jakimi kierują się ludzie wybitni, odnoszący sukcesy w różnych dziedzinach i uczenie ich innych.

[edytuj] Praktyka

Wzorce, umiejętności i techniki odkrywane w procesie NLP (zwanym modelowaniem) mogą być zdaniem zwolenników tego nurtu stosowane w poradnictwie, edukacji, sporcie, polityce, prawie i biznesie. Najnowsze modele i procedury uczą umiejętności budowania własnej motywacji, wpływania na własne procesy emocjonalne i myślowe oraz wywierania wpływu na innych.

Niektóre metody NLP:

Modelowanie, czyli badanie zachowań, przekonań i wartości osoby w powiązaniu do danej jej cechy lub działania, którego właściwości chcielibyśmy przejąć.
Kotwiczenie - stwarzanie odruchowych emocjonalnych powiązań przyczynowo-skutkowych z bodźcem. Bodźcem może być dotyk, obraz, dźwięk itp.
Metafory pozwalające spojrzeć na rzeczywistość z innego punktu widzenia.
Trans, czyli hipnoza. Transe są szeroko używane w NLP, zarówno w formie jawnej indukcji, jak i wplatania sugestii w codzienny język (tzw. model Miltona).
Linia czasu – linia, na której umysł człowieka organizuje w przestrzeni przeszłość oraz przyszłość. Z Linii Czasu korzysta wiele technik, takich jak zmiana historii osobistej, wzmacnianie zasobów, projektowanie przyszłości, future-pacing i inne, które dzięki zmienianiu subiektywnego odczucia czasu, pozwalają dotrzeć do swoich osobistych zasobów (doświadczeń i stanów emocjonalnych) oraz przenieść je w przyszłość.
Swish pattern – metoda tworzenia skojarzeń pomiędzy sytuacją odbieraną negatywnie, a sytuacją, w której ma się poczucie komfortu za pomocą szybkiego przeskakiwania w myślach pomiędzy wyobrażeniami tych dwóch sytuacji. Zdaniem zwolenników NLP metoda ta jest pomocna przy budowaniu pewności siebie, leczeniu lęków oraz zwalczaniu uzależnień.
Techniki leczenia fobii opierają się na tzw. podwójnej dysocjacji. Zdaniem zwolenników NLP, techniki te pozwalają usunąć niemal każdą fobię w ciągu kilkunastu minut.
Przeramowanie (ang. reframing) – taka zmiana kontekstu wypowiedzi, która nie zmieniając jej logicznej treści zmienia jej sens.
Założenia, przekonania, takie jak "Mapa nie jest terenem", które lapidarnie podsumowują punkt widzenia NLP na świat.

[edytuj] Argumenty przeciwników

Programowanie neurolingwistyczne, jako podejście czysto komercyjne i stawiające wątłe hipotezy ponad prawdę, jest przedmiotem ostrej krytyki ze strony świata nauki, w tym przede wszystkim jest krytykowane przez psychologów i psychiatrów, nazywających je jedną z metod "pseudo psychlogicznych", których stosowanie przynosi więcej szkód, niż pożytku. Metodzie NLP zarzuca się nie bez przyczyny zamknięcie się we własnym wygodnym świecie, co chroni NLP przed skompromitowaniem przez świat nauki, zarzuca się arogancję i brak fachowych kompetencji terapeutów-trenerów, manipulację, cyniczny komercjalizm, wątłe podstawy teoretyczne i brak dowodów statystycznych na poparcie stawianych hipotez, ponadto brak trwałych efektów oraz amoralność, wykorzystującą niski poziom wiedzy środowisk biznesowych, które gotowe są płacić wysokie stawki trenerom NLP w nadziei, że zamienią mętną wodę w wino i dokonają cudu w przedsiębiorstwie.

NLP zarzuca się m.in.:

Brak dowodów potwierdzających skuteczność. Aczkolwiek NLP, teoretycznie stawia sobie skuteczność za podstawowy cel i wyznacznik swojej "metody", to skuteczność NLP nie jest poparta wynikami żadnych poważnych badań; pojawia się też znaczący odsetek osób rozczarowanych NLP, którzy mają poczucie, iż padli ofiarą manipulacji 'NLP-owców'.
Brak podstaw naukowych. Richard Bandler otwarcie demonstrował pogardę dla testowania naukowego hipotez NLP. Twierdził, że NLP to sztuka a nie nauka, więc testowanie jej założeń mija się z celem lub jest niemożliwe. Niektóre założenia NLP były jednak sprawdzane w kontrolowanych eksperymentach. W przypadku tzw. preferowanych modalności sensorycznych okazało się, że żaden z wielu eksperymentów ich istnienia nie potwierdził. Mimo to model ten, co zdaje się być niedorzeczne, pozostaje nadal jednym z fundamentów NLP.
Amoralność. Znani przedstawiciele NLP nie oglądali się na względy etyczne. Prawdopodobnie pierwszym takim przypadkiem był jeden z założycieli NLP Richard Bandler, który wsławił się wieloma ekscesami. Po pewnej libacji narkotykowej został nawet oskarżony o morderstwo, jednak uniewinniono go (proces nie wykazał, który z dwóch podejrzanych popełnił zbrodnię) [1]). NLP daje niestety pewne teoretyczne uzasadnienie dla takiej postawy – głosi, że nie da się popełnić błędu, bo "nie ma błędów, są tylko doświadczenia". Tym samym cokolwiek byś zrobił, zrobisz dobrze. Jeśli krzywdzisz innych, to nie jest to błąd, jesteś przecież skuteczny oraz wszyscy wzbogaciliśmy się o nowe doświadczenie.
Arogancja i megalomania. Wiodący przedstawiciele NLP tak w Polsce, jak i na świecie, uważani są za megalomanów i egomaniaków. NLP-owcy czasem tak dobrze potrafią przekonać samych siebie metodami NLP o słuszności swoich działań i wbić w siebie to przekonanie o niepodważalności własnych sadów, że na otoczeniu robią wrażenie ludzi zamkniętych na argumenty innych, nieprzejednanych i aroganckich.
Manipulacja. NLP z zasady próbuje zmienić przekonania człowieka o jego przeszłości i otaczającym świecie. Może to zostać wykorzystane w celach terapeutycznych, może też służyć manipulacji psychologicznej. Niestety wiele osób używa NLP w tym drugim celu. Model Miltona na przykład jest wszechobecny w języku reklamowym. Elementy NLP wykorzystują też korporacje, firmy i firmy reklamowe.
Koniunkturalizm i komercjalizacja. Certyfikaty "trenerów" NLP (nazywanych tzw. Licencjonowanymi Terapeutami-Praktykami Sztuki NeuroLingwistycznego Programowania) wydawane są tylko po ukończeniu płatnego kursu. "Trenerem" NLP może zostać każdy, bez konieczności zdawania jakichkolwiek egzaminów, bez żadnych kwalifikacji, czy też kompetencji, o ile oczywiście zapłaci za kurs. Jednocześnie też, ceryfikaty tego rodzaju nadawane są jedynie na okres dwóch lat od chwili ukończenia kursu, co świetnie nakręca biznes, polegający na "masowej produkcji NLP-owców" oraz "potrzebie wznawiania uprawnień".
Ignorancja i zamknięcie się we własnym świecie. NLP tworzy własne terminy na rzeczy powszechnie znane (np. "taniec" to relacje międzyludzkie, "metamodel" to zadawanie wnikliwych pytań, "modalności sensoryczne" to zmysły, itp.). Używane definicje mają często formę raczej niezbyt jasnych metafor, np. "NLP to studium efektywności i model sposobu, w jaki ludzie organizują swoje doświadczenie." (Joseph O'Connor, John Seymour). NLP wykazuje czasem pogardę dla klasycznych szkół psychoterapii, nie sprawdzając przy tym własnych metod w kontrolowanych eksperymentach.
Stawianie przekonań ponad prawdę. NLP zakłada, że prawda to z definicji to, co działa w praktyce. Nie każdy zgadza się z tym założeniem, że rzeczywistość obiektywna nie istnieje, a liczy się tylko to, co każdy sobie na jej temat wyobraża.
Brak rzeczowych argumentów zwolenników NLP. Zwolennicy NLP wieokrotnie odwołują się do demagogicznych argumentów, które nie mają żadnego racjonalnego uzasadnienia. Patrz: poniżej

[edytuj] Argumenty zwolenników

Zwolennicy twierdzą:

Zasadniczą kwestią jest: u jakiego Trenera uczysz sie NLP ? Kogo krytykują przeciwnicy ? Nie istnieje niestety ochrona prawna nazwy NLP (niektórzy wydają sobie dyplomy sami), dlatego najważniejsze jest, by sprawdzać kwalifikacje Trenera: kto wydał mu dyplom, jakie praktyczne umiejętności demonstruje on i jego uczniowie.
NLP od lat dynamicznie się rozwija i staje się jeszcze skuteczniejsze od tego, które zaproponowali w latach '70 Bandler i Grinder (a przecież i oni nadal dodają nowe elementy do swojej koncepcji). Większość krytyków ignoruje ten postęp, opierając się na przestarzałych i wyrywkowych danych.
NLP jest skuteczne. Na warsztatach NLP dzieją się rzeczy wspaniałe. Ludzie wychodzą z nich oczyszczeni, z wiarą we własne siły, w ludzi i nadzieją na przyszłość. Niektórzy popierają te subiektywne oceny miarodajnymi wynikami, np. : zwiększenia sprzedaży
Terapia NLP jest o wiele szybsza niż terapia tradycyjnymi metodami. Nawet kilka seansów może przynieść efekty porównywalne z wieloletnią klasyczną psychoterapią.
NLP jest bezkonkurencyjne w dziedzinie leczenia fobii.
Praktyka jest ważniejsza, niż teoria. Mało kto z nas interesuje się teorią chodzenia, a jednak chodzimy. Znajomość teorii jakiegokolwiek zagadnienia nie jest istotna, o ile efekty są pozytywne. Teoria może być balastem. Niewielkie podstawy teoretyczne NLP są więc raczej jego zaletą.
Megalomania i nadużywanie żargonu technicznego to zachowania charakterystyczne dla nowicjuszy (jest tak praktycznie w każdej dziedzinie).
Klasyczne szkoły terapii koncentrują pacjenta na jego problemach, tym samym utrwalając je. NLP zwraca uwagę człowieka na jego cele i na pozytywny stan psychiczny, jaki pragnie osiągnąć.
Część ośrodków klasycznej psychologii próbuje od lat wpychać NLP do "getta" New Age. Stąd prawie nie prowadzi się badań naukowych z tej dziedziny, a jeśli nawet jakieś powstają, związane z tymi ośrodkami czasopisma ich nie publikują. Trenerzy NLP są zrównywani przez owych dyplomowanych psychologów z szarlatanami. Nic dziwnego, że NLP nie wypowiada się dobrze o klasycznej psychologii.
Z drugiej strony np. w wydaniu czasopisma "Charaktery" poświęconego psychoterapii (numer specjalny 1/2008) wymienia się NLP wśród polecanych szkół terapii tuż obok Analizy Transakcyjnej, hipnozy Ericksonowskiej, terapii prowokatywnej czyli, podobnie jak stało się to z terapią Gestalt Perlsa, jednak NLP zaczyna być powoli akceptowane przez główny nurt
NLP pokazuje jak można się o niebo lepiej komunikować, niż robimy to zazwyczaj.
Z Modelem Miltona, czyli "manipulacją", jest tak jak z nożem. Można nim skrzywdzić lub pokroić chleb. Stąd tylko jeden krok do unikania postępu technicznego i biegłości w jakiejkolwiek umiejętności, a przecież skrzywdzić można również nieumiejętnością.
W NLP zwraca się szczególną uwagę na spójność wewnętrzną i ekologię działania, czyli korzystanie z niego w sposób szczery i trwale najkorzystniejszy dla wszystkich.
NLP pomaga wpływać na ludzi. Nazywanie tego wpływu manipulacją samo w sobie jest manipulacją.
NLP wykorzystywane jest, jako metoda pomocna w radzeniu sobie z sytuacją zmiany.
Fakt, że tak wiele osób decyduje się na wydanie sporych kwot z własnej kieszeni na kursy NLP wskazuje, że warto.

[edytuj] Bibliografia

Bandler R., La Valle J. (1996) /Polskie wydanie 2006/ Alchemia manipulacji
O'Connor, J., Seymour J. (1998). NLP. Wprowadzenie do programowania neurolingwistycznego. Poznań: Zysk i S-ka.
O'Connor J., Prior R. (1995) /Polskie wydanie 2002/ NLP i skuteczne sprzedawanie.
O'Connor J., Seymour J. (1994) /Polskie wydanie 1998/ NLP Szkolenie menedżerów i trenerów.
Walker Wolfgang (2001): Przygoda z komunikacją. Bateson, Perls, Satir, Erickson. Początki NLP. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2001.