Przesmyk Karelski
Z Wikipedii
Przesmyk Karelski - pas ziemi położony pomiędzy jeziorem Ładoga a Zatoką Fińską, wchodzącą w skład Morza Bałtyckiego.
Obszar ten historycznie stanowił część Karelii i dawał temu krajowi dostęp do Morza Bałtyckiego, jednak od 1941 r. wchodzi w skład Rosji i administracyjnie należy do Obwodu leningradziego. Tereny te wchodzą w skład rejonów: wyborskiego, prioziorskiego i częściowo wsiewołożskiego.
Głównym miastem położonym na tym terenie jest Wyborg, a także Prioziorsk; na południowym skrawku Przesmyku zaczyna się miasto Sankt Petersburg
[edytuj] Historia
Obszar Przesmyku Karelskiego został zasiedlony jeszcze w neolicie, ślady najstarszych ludzkich osad pochodzą z IV i III tys. p.n.e. Nie jest znana przynależność etniczna ówczesnych mieszkańców, być może byli to przodkowie zamieszkujących te tereny w następnych stuleciach Ugrofinów. Najstarsze historyczne wzmianki o tym obszarze znajdują się w staroruskich latopisach, które mówią o osiadłych na północ od rzeki Newy Karelach i osiedlających się Rusinach. W 1042 r. syn księcia kijowskiego Jarosława Mądrego - Włodzimierz ustalił granicę ziem ruskich na rzece Kiumenne, ok 100 km. na południe od dzisiejszego Wyborga. Po rozpadzie Rusi Kijowskiej obszar ten przeszedł we władanie Księstwa Nowogrodzkiego.
Północna część Przesmyku dostała się we władanie podbijających fińskie ziemie Szwedów, którzy w 1293 r. założyli na swojej części Przesmyku twierdzę Wyborg. Stała się ona bazą wypadową do najazdów na ruską część przesmyku i inne ruskie ziemie. Obszary te w wyniku częstych wojen wielokrotnie były terenem walk i przedmiotem najazdów, co powodowało zniszczenia kraju i straty ludnościowe, np. w 1578 r. Szwedzi po zdobyciu klasztoru na wyspie Walaam zabili wszystkich prawosławnych mnichów z tamtejszego monastyru. Jakkolwiek zajmowane przejściowo przez Szwedów obszary Przesmyka do początku XVII w. formalnie pozostawały częścią Rosji. W 1610 r. Szwedzi zajęli teren Przesmyka i pewne inne obszary południowej Karelii oraz Ingrię a po półrocznym oblężeniu zdobyli Korielę (1611 r.). Stan ten usankcjonowany został pokojem stołbowskim z 1617 r. Zajęcie przez luterańską Szwecję ziem karelskich spowodowało exodus karelskiej, prawosławnej ludności do innych części Karelii oraz Rosji. Swoje domy opuściło około połowy wszystkich Karelów. Największa część spośród nich, ok. 25.000 - 30.000 osiadła w rejonie Tweru, tworząc grupę etniczną określaną mianem Karelów Twerskich. W latach 30. XX w. liczba Karelów rejonie Tweru była większa niż liczba Karelów w samej Karelii, co świadczy o skali migracji z początku XVII w. (W latach 1937 - 39 w okolicy Tweru, noszącego wówczas radziecką nazwę Kalinin funkcjonował Karelski Okręg Narodowościowy)
W 1710 r., w czasie wojny północnej armia rosyjska odzyskała obszar Przesmyka, a oficjalnie pod władzę rosyjską powrócił ono na mocy traktatu pokojowego z Nystad z 1721 r. Od tego momentu Przesmyk w należał do Rosji, zaś po aneksji przez ten kraj Finlandii w większości wszedł w skład autonomicznego Wielkiego Księstwa Finlandii.
Po I wojnie światowej znaczna część przesmyka Karelskiego znalazła się w granicach niepodległej Finlandia, która w rejonie tym przejęła granice po Wielkim Księstwie Finlandii. Ponieważ istnienie obcego, nieprzyjaznego państwa w pobliżu drugiego co do wielkościa miasta ZSRR mogło stanowić potencjalne zagrożenie, Związek Radziecki w ultimatywnej formie zażądał przekazania tych terenów. Spodziewana odmowa miała być pretekstem do najazdu na Finlandię i w konsekwencji ustanowienia w tym kraju władzy komunistycznej i prawdopodobnie włączenia go w skład ZSRR.
Zgodnie z tymi oczekiwaniami Finlandia odmówiła spełnienia radzieckich żądań i w wyniku tego w listopadzie 1939 r. nastąpił atak na ten kraj, który rozpoczął tzw. wojnę zimową. Nieudolność radzieckiego dowództwa spowodowała, iż mimo ogromnej przewagi liczebnej i technologicznej Armia Czerwona poniosła bardzo duże straty i dopiero po kilku miesiącach przełamała fiński pas umocnień zwany linią Mannerheima. Długotrwały opór uniemożliwił realizację planu podboju Finlandii, jednak traktat pokojowy jakkolwiek utrzymywał niepodległość tego kraju, przekazywał Związkowi Radzieckiemu ok. 10% fińskich ziem, w tym cały obszar Przesmyka. Ludność tego obszaru (ok. 420 tys.) w zdecydowanej większości wysiedlono do Finlandii.
W 1941 r., po niemieckim ataku na ZSRR sprzymierzona z Niemcami Finlandia opanowała Przesmyk (twz. wojna kontynuacyjna), co pozwoliło na powrót uchodźców. Z możliwości tej skorzystało ok. 260 tys. osób.
W czerwcu 1944 r. duże siły radzieckie przeprowadziły ofensywę, która doprowadziła do odbicia utraconych w 1941 r. obszarów. Po zakończeniu wojny Przesmyk powrócił do Związku Radzieckiego; ludność fińska została ponownie repatriowana.
Długotrwałe walki w latach 1939-1940 i ponownie w 1941 r. oraz w 1944 r. spowodowały znaczne zniszczenia w infrastrukturze i gospodarce tych ziem, oraz przyniosły duże straty w ludziach.
Po wysiedleniu Finów obszar Przesmyka zasiedlono osadnikami ze Związku Radzieckiego, przede wszystkim z Rosji.
