Rozbiór państwa

Z Wikipedii

Rozbiór państwa – podział terytorium istniejącego suwerennego państwa pomiędzy inne, najczęściej sąsiadujące, dokonany na drodze dyplomatycznej, bez bezpośredniego użycia sił zbrojnych (choć najczęściej bez akceptacji co najmniej znacznej części mieszkańców państwa podlegającego rozbiorowi) wobec armii państwa podlegającego rozbiorowi. Zazwyczaj jednak występuje groźba najazdu zbrojnego w wypadku, gdyby droga dyplomatyczna była nie dość skuteczna. Rozbiór państwa może być częściowy (jeśli po rozbiorze podlegające mu państwo istnieje nadal, na ograniczonym terytorium) lub całkowity (jeśli po rozbiorze przestaje istnieć). Często zamiast pojęć "rozbiór" i "rozbiory" używane są określenia "zabór" i "zabory", a państwa uczestniczące w rozbiorach nazywa się "zaborcami".

W Polsce najpowszechniej znane są trzy rozbiory Polski:

I rozbiór Polski (1772, rozbiór częściowy) przez graniczące wówczas z Polską Rosję, Prusy i Austrię
II rozbiór Polski (1793, częściowy) – zaborcy: Rosja, Prusy
III rozbiór Polski (1795, całkowity) – zaborcy: Rosja, Prusy, Austria.

Rozbiór drugi i trzeci odbyły się wprawdzie w obecności oddziałów armii rosyjskiej^[1] (pozostających na terytorium Polski m.in. po zakończonej w lipcu 1792 wojnie polsko-rosyjskiej), później też pruskiej, od 1794 walczących z oddziałami Naczelnika Tadeusza Kościuszki, ale oddziałów polskich uczestniczących w insurekcji kościuszkowskiej z formalnego punktu widzenia nie można zaliczyć do regularnych oddziałów wojskowych Rzeczypospolitej Obojga Narodów, tylko uznać je trzeba jedynie za oddziały powstańcze.

Oprócz rozbiorów Polski w XVIII wieku do kategorii takich samych wydarzeń można zaliczyć:

Anschluss Austrii przez hitlerowskie Niemcy w marcu 1938 (rozbiór całkowity),
"rozbiór Czechosłowacji" – zajęcie przez Hitlera czeskich Sudetów (w tym samym czasie zajęcie 906 km² Zaolzia przez Polskę i zwiększenie autonomii Słowacji) po układzie monachijskim pół roku później (rozbiór częściowy),
likwidację w marcu 1939 ówczesnej Czecho-Słowacji na rzecz Niemiec i Słowacji (rozbiór całkowity przy jednoczesnym utworzeniu nowego pańswa – Pierwszej Republiki Słowackiej),
zabór Litwy, Łotwy i Estonii przez ZSRR w 1940 na podstawie protokołu dodatkowego do paktu Ribbentrop-Mołotow z sierpnia 1939 (rozbiory całkowite).

Rozbiory i zagrożenie rozbiorami są także chętnie wykorzystywanym orężem w publicystyce historycznej, szczególnie w Polsce. Często różne wydarzenia historyczne, które zdaniem niektórych odbierają krajowi jakąś część suwerenności, nazywane bywają przez niektórych polityków lub publicystów "rozbiorami", choć nie spełniają kryteriów wymienionych na wstępie (podział terytorialny suwerennego państwa na drodze dyplomatycznej bez użycia sił zbrojnych). Tak powstały w obiegu publicznym m.in. pojęcia IV i V rozbioru Polski, które nie są w rzeczywistości ścisłe.