Układ

Z Wikipedii

Układ to inaczej:

• system: struktura stanowiąca ogół wzajemnie powiązanych elementów; prosty system o ściśle określonych właściwościach i niezbyt złożonej strukturze (podsystem)
  • zbiór elementów wraz z ich relacjami
  • zbiór obiektów materialnych, które mogą na siebie wpływać
    • układ fizyczny, układ chemiczny – wyodrębniony zespół ciał lub pewna ilość materii podlegająca przemianom i badaniu
    • układ nerwowy, układ krwionośny itp.
  • układ odniesienia
• porządek rozmieszczenia poszczeg. elementów względem siebie; ułożenie
• relacja wzajemna, zależność różnych elementów (wielkości, przedmiotów, zjawisk)
  • układ społeczny, układ stosunków społecznych, ład społeczny
• umowa, porozumienie

[edytuj] Cechy układów

[edytuj] Układ jako zbiór i struktura

Termin ten jest bardzo często używany w nauce do określenia zbioru elementów wpływających na siebie, dla których można zbudować model matematyczny. Dwa podstawowe parametry układu to:

• zbiór elementów (wraz z ich parametrami);
• struktura (sposób połączenia elementów, zależności między elementami).

Można wywnioskować, że wszystkie otaczające nas przedmioty są właściwie układami. Na przykład filiżanka jest układem do przetrzymywania zimnych oraz gorących płynów lub innych materiałów. Filiżanka ma jakiś kształt, ma uchwyt, jest wykonana z nieprzemakalnego materiału, itd. Wszystkie te elementy są połączone razem aby zapewnić jakąś funkcjonalność. Opisanie dowolnego przedmiotu tworzy zbiór informacji, a zbiór informacji definiuje układ.

[edytuj] Zbiór połączonych elementów

Układ składa się z elementów które są połączone (powiązane) ze sobą tak, że możliwy jest przepływ informacji, materii lub energii. Każdy zbiór powiązanych elementów można nazwać układem, a układ może być rozpatrywany jako obiekt zainteresowania lub może być zaklasyfikowany jako element kolejnego większego układu.

[edytuj] Rodzaje układów w automatycznych układach regulacji

• otwarty
• zamknięty

[edytuj] Zmienność i stabilność układu

• układ dynamiczny zawiera elementy lub przepływy zmienne w czasie;
  • układ stabilny – wytrącony ze stanu równowagi dynamicznej wraca do niego samorzutnie, np. wahadło (zob. ujemne sprzężenie zwrotne),
  • układ niestabilny – wytrącony ze stanu początkowego już do niego nie wraca, ale oddala się od niego coraz bardziej – np. śnieg na stoku i lawina (zob. dodatnie sprzężenie zwrotne),
• układ statyczny nie zmienia się w czasie.

[edytuj] Układy w różnych dziedzinach:

• w astronomii:
  • Układ Słoneczny, układ planetarny,
• w biologii:
  • układ pokarmowy, układ hormonalny, układ nerwowy,
  • układ odpornościowy,
  • układ ekologiczny (ekosystem),
  • układ krążenia, układ pozapiramidowy,
  • układ oddechowy,
  • układ wydalniczy, układ moczowy,
  • układ rozrodczy, układ siateczkowo-śródbłonkowy.
  • układ bodźcotwórczo-przewodzący, itd.
• w chemii:
  • układ chemiczny, układ żelazo-węgiel
  • układ okresowy pierwiastków, układ żelazo-cementyt,
• w fizyce:
  • układ fizyczny, układ ciał,
  • układ odniesienia, układ refrakcyjny,
  • układ termodynamiczny, układ optyczny,
  • układ współrzędnych i wykres,
  • układ jednostek, układ SI, układ jednostek miar MKSA
• w elektronice:
  • układ scalony, układ elektroniczny,
  • układ cyfrowy, układ analogowy,
  • układ sekwencyjny, układ hybrydowy,
  • układ trójfazowy, układ koincydencyjny;
• w informatyce:
  • układ QWERTY, układ sekwencyjny,
  • układ wejścia-wyjścia, układ klawiatury;
• w matematyce:
  • układ współrzędnych,
  • układ liczbowy – układ dwójkowy, układ dziesiętny, układ szesnastkowy (układ heksadecymalny);
• w technice:
  • układ automatyki, układ sterowania, układ adaptacyjny,
  • układ jezdny, układ napędowy (układ napędowy roweru),
  • układ zapłonowy silnika spalinowego, układ rozruchowy gaźnika,
  • układ przejściowy, układ kompensacyjny gaźnika,
  • układ regulacji stałowartościowej, układ nadążny,
  • układ regulacji ekstremalnej, układ regulacji adaptacyjnej,
  • układ łańcuchowy, układ grawitacyjny,
  • układ wtryskowy, układ zapłonowy,
  • układ wylotowy, układ smarowania,
  • układ dolotowy, układ doładowania,
  • układ inercjalny, układ nieinercjalny,
  • układ środka masy, układ hamulcowy,
  • układ hydrauliczny, układ korbowy,
  • układ elektropneumatyczny;
• w silnikach:
  • układ zasilania, układ rozrządu,
  • układ rozrządu silnika spalinowego,
  • układ smarowania silnika spalinowego,
  • układ chłodzenia silnika, układ biegu jałowego,
  • układ K-Jetronic, układ KE-Jetronic,
  • układ przejściowy, układ CRT, układ PF,
  • układ mono, układ nośny, układ jezdny,
  • układ przeniesienia napędu, układ kierowniczy;
• w polityce, gospodarce i społeczeństwie (układ, pakt):
  • ład prawny, system prawny, ład społeczny,
  • Układ wojskowy, układ polityczny, układ geopolityczny, Układ Warszawski, Pakt Północnoatlantycki,
  • układ powiązań (politycznych, gospodarczych),
  • Układ Ribbentrop-Mołotow,
  • układ Warszawski, układ z Dayton, układ z Schengen,
  • pakt z diabłem,
  • Układ (propaganda polityczna),
  • układ gry, układ dłużniczy;

Porównaj powiązane hasło: system.

Zobacz też: teoria układów