Rumuńska cyrylica
Z Wikipedii
Cyrylica była używana do zapisywania języka rumuńskiego (zwanego dawniej wołoskim lub mołdawskim) do roku 1860, gdy zastąpiono ją alfabetem transferowym, a następnie, w 1862, dzisiejszym zmodyfikowanym alfabetem łacińskim.
W okresie dostosowywania rumuńskich dokumentów, map itp. funkcjonował tzw. alfabet transferowy, w którym znalazły się zarówno litery łacińskie, jak i litery cyrylicy. W alfabecie transferowym pojawiły się znaki diakrytyczne – łuk, daszek i przecinek – używane do dziś. Jednym z twórców alfabetu transferowego był Ion Budai-Deleanu.
Zastąpienie cyrylicy alfabetem łacińskim było jednym z przejawów świadomej romanizacji kultury rumuńskiej pod koniec XVIII i w XIX w. Twórcami programu romanizacji języka rumuńskiego byli przedstawiciele tzw. szkoły siedmiogrodzkiej, m.in. Petru Maior i Ion Budai-Deleanu.
Po utworzeniu Mołdawskiej Autonomicznej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej w 1924 r., powrócono do cyrylicy, którą uproszczono do postaci grażdanki. Alfabet ten był używany w Mołdawskiej SRR do 1989 r., w Mołdawii Naddniestrzańskiej jest używany do dzisiaj. Grażdanki używa się wyłącznie do zapisywania języka mołdawskiego (odmiany języka rumuńskiego).
[edytuj] Alfabet
| Litera | Współczesny odpowiednik |
Alfabet transferowy |
Fonem |
|---|---|---|---|
| А | a | A a | /a/ |
| Б | b | Б б | /b/ |
| В | v | В в | /v/ |
| Г | g, gh | G g | /g/ |
| Д | d | D d | /d/ |
| Є, Е | e | E e | /e/ |
| Ж | j | Ж ж | /ʒ/ |
| Ѕ | — | — | — |
| З | z | Z z | /z/ |
| И | i | I i | /i/ |
| Й | i | Ĭ ĭ | /j/, /ʲ/ |
| І | i | I i | /i/ |
| К | c, ch | K k | /k/ |
| Л | l | L l | /l/ |
| М | m | M m | /m/ |
| Н | n | N n | /n/ |
| Ѻ, О | o | O o | /o̯/ |
| П | p | П п | /p/ |
| Р | r | Р р | /r/ |
| С | s | S s | /s/ |
| Т | t | T t | /t/ |
| Ѹ, У | u | У у | /u/ |
| Ф | f | F f | /f/ |
| Х | h | Х х | /h/ |
| Ѡ | o | O o | /o/ |
| Ц | ţ | Ц ц | /ʦ/ |
| Ч | c (przed e, i) | Ч ч | /ʧ/ |
| Џ | g (przed e, i) | Џ џ | /ʤ/ |
| Ш | ş | Ш ш | /ʃ/ |
| Щ | şt | Щ щ | /ʃt/ |
| Ъ | ă | Ъ ъ | /ə/ |
| Ь | — | — | — |
| Ѣ | ea | Ea ea | /æ/ |
| Ю | iu | Iу iу Ĭу ĭу | /ju/ |
| IA, Ѧ | ia | Ia ia | /ja/ |
| Ѫ | â, î | Î î | /ɨ/ |
| ↑ | în îm | În în Îm îm | /ɨn/, /ɨm/ |
| Ѯ | x | Ks ks | /ks/ |
| Ѱ | ps | Пs пs | /ps/ |
| Ѳ | t | T t | /t/ (prawdopodobnie także /θ/) |
| Ѵ | i, v | I i; В в | /i/, /y/, /v/ |
[edytuj] Ciekawostki
Cyrylica była najdłużej używana w niektórych klasztorach prawosławnych. Istnieją doniesienia, że jeszcze na początku XX wieku na Świętej Górze Athos (rumuński jest tam jednym z języków liturgicznych) używano do zapisywania języka rumuńskiego starej cyrylicy.
Na zastosowanie cyrylicy do zapisywania języka mołdawskiego zgodził się podobno Józef Stalin, jednak nie jest on twórcą tego projektu. Od chwili zastąpienia cyrylicy przez alfabet łaciński, w Mołdawii istniał krąg osób, które chciały powrotu do cyrylicy.
[edytuj] Źródła
- Treptow, Kurt W. (red.): A History of Romania (Iaşi: The Center for Romanian Studies, 1997).
