Sejmowa komisja śledcza
Z Wikipedii
Sejmowa komisja śledcza została ustanowiona ustawą z 21 stycznia 1999, stała się nową, nieznaną wcześniej w polskiej praktyce parlamentarnej instytucją. Sejm nadał komisji śledczej uprawnienia prokuratorskie, a członkowie komisji uzyskali w ten sposób prawo do przesłuchiwania świadków zgodnie z zasadami kodeksu postępowania karnego. Zakończeniem pracy komisji sejmowej jest sprawozdanie, które może skutkować pociągnięciem wskazanych w nim osób do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu. Politycznymi przesłankami uchwalenia ustawy było m.in. wyjaśnienie afery Olina.
Posiedzenia sejmowej komisji śledczej odbywają się, co do zasady, w Sali Kolumnowej w Sejmie.
Instytucja sejmowej komisji specjalnej w porządku konstytucyjnym Rzeczypospolitej Polskiej istnieje od 8 kwietnia 1989 na skutek wprowadzenia nowelą kwietniową art. 23 ust. 5 w brzmieniu Sejm może powołać komisję do zbadania określonej sprawy. Uprawnienia i tryb działania komisji ustala Sejm.
Spis treści |
[edytuj] Współczesna komisja śledcza
[edytuj] Powołanie komisji śledczej
Komisja powoływana jest do zbadania określonej sprawy. Powoływana jest ona przez Sejm w drodze uchwały bezwzględną większością głosów. Projekt uchwały, który powinien wskazywać potrzebę i cel powołania komisji, może być wniesiony przez Prezydium Sejmu, komisję sejmową lub co najmniej 46 posłów.
[edytuj] Skład komisji
W skład komisji może wchodzić 11 członków, którzy powinni odzwierciedlać reprezentację w Sejmie klubów parlamentarnych i kół poselskich, mających swoich przedstawicieli w Konwencie Seniorów, odpowiednio do jej liczebności.
[edytuj] Wyłączenie posła z komisji
Poseł nie może być członkiem komisji jeśli badana sprawa dotyczy go bezpośrednio, brał lub bierze udział w jakiejkolwiek roli procesowej lub sprawie przed organem władzy publicznej w postępowaniu w tej samej sprawie, lub istnieje inna okoliczność mogąca wywołać uzasadnioną bezstronność w postępowaniu.
Wyłączenie takie może nastąpić na wniosek: posła lub osoby wezwanej przed komisję w celu złożenia zeznań. O wyłączeniu posła decyduje komisja w drodze uchwały, podjętej w drodze głosowania z wyłączeniem posła, którego to dotyczy. Jeżeli wnioski o wyłączeniu dotyczą większej liczby posłów, uchwałę w tej sprawie podejmuje Prezydium Sejmu. Jeżeli wniosek dotyczy posła kandydującego do składu komisji uchwałę również podejmuje Prezydium Sejmu. Jeżeli istnieje taka potrzeba wyboru uzupełniającego dokonuje Sejm.
[edytuj] Zakres działania komisji
Sejmowa komisja śledcza związana jest zakresem przedmiotowym określonym w uchwale o jej powołaniu. Komisja powinna korzystać ze swoich uprawnień jedynie w zakresie niezbędnym do wyjaśnienia meritum sprawy, tak aby nie naruszać dóbr osobistych osób trzecich.
[edytuj] Praca komisji
Pracami komisji kieruje jej prezydium, na zewnątrz reprezentuje ją i działa w jej imieniu przewodniczący komisji lub z jego upoważnienia zastępca przewodniczącego
[edytuj] Świadkowie
Każda osoba, która jest wezwana przez komisję śledczą ma obowiązek stawić się przed nią i złożyć zeznanie. Osoba ta może ustanowić pełnomocnika. W zakresie przesłuchania świadka komisja powinna kierować się przepisami Kodeksu postępowania karnego dotyczącego wzywania i przesłuchiwania świadków oraz ustanawiania pełnomocnika.
Jeżeli osoba wezwana przez komisję, bez usprawiedliwienia nie stawi się na wezwanie komisji, bez jej zezwolenia odejdzie z miejsca czynności przed jej zakończeniem albo bezpodstawnie uchyli się od złożenia zeznań lub złożenia przyrzeczenia, komisja może zwrócić się do sądu okręgowego w Warszawie kierując wniosek o zastosowanie kary porządkowej. Na terenie Sejmu czynności związane z zastosowaniem kary porządkowej wykonuje, na polecenie sądu, Straż Marszałkowska.
Organy władzy państwowej oraz organy innych osób prawnych i jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej, na żądanie komisji składają pisemne wyjaśnienia lub przedstawiają dokumenty będące w ich dyspozycji albo akta każdej sprawy przez nie prowadzonej.
Komisja może zwrócić się do Prokuratora Generalnego o przeprowadzenie określonych czynności w których może brać udział również przewodniczący lub upoważniony przez niego członek komisji.
[edytuj] Prawa świadków
Osoby wezwane przez komisję mogą na własny wniosek o którym powinny być pouczone, domagać się zwrotu uzasadnionych wydatków jakie poniosły w związku z udziałem w posiedzeniu komisji, również z tytułu utraty zarobków (jednak nie więcej niż trzykrotności najniższego wynagrodzenia pracowników).
[edytuj] Zakończenie prac komisji
Jeżeli komisja w trakcie postępowania uznała, że dokonane przez nią ustalenia uzasadniają postawienie osobom mającym związek z zakresem przedmiotowym jej powołania zarzutu popełnienia w sposób zawiniony czynu naruszającego Konstytucję lub ustawę, występuje ze wstępnym wnioskiem (postanowionym większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy liczby jej członków) o pociągnięcie tych osób do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu.
Komisja po zakończeniu swej działalności przekazuje Marszałkowi Sejmu sprawozdanie ze swej działalności. Marszałek Sejmu zarządza drukowanie i doręczenie posłom sprawozdania; jeżeli sprawozdanie zawiera wiadomości o charakterze tajemnicy państwowej, określa on tryb udostępnienia oraz sposób rozpatrywania sprawozdania przez Sejm.
Jeżeli komisja nie zakończyła swej działalności przed końcem kadencji Sejmu, który ją powołał, postępowanie przez nią prowadzone kończy się z dniem zakończenia kadencji. Jeżeli komisja przekazała Marszałkowi Sejmu sprawozdanie, a Sejm nie rozpatrzył go do końca kadencji, Sejm następnej kadencji może je rozpatrzyć.
[edytuj] Tło historyczne
Pierwszą komisję śledcza w historii Polski powołano w 1530 roku, do rozstrzygnięcia sprawy dopiero co owdowiałej po Mikołaju Tomickim Anny de domo Lisowskiej. W 1529 lub 1530 miała ona mieć romans ze szlachcicem Duninem. Brat zmarłego - podkanclerzy koronny Piotr Tomicki - dowiedziawszy się o tym, prawdopodobnie postanowił wymierzyć sprawiedliwość na własną rękę. W zapiskach z roku 1530 czytamy wyciąg z prawa karnego, dotyczącego gwałcicieli:
konfiskata jego dóbr na rzecz męża lub rodziny (...) z racji raptu dokonanego przez urodzonego Dunina na wdowie po nieboszczyku Mikołaju Tomickim, kasztelanie gnieźnieńskim.
Sprawa odbiła się w ówczesnej Polsce na tyle szerokim echem, że król Zygmunt I powołał specjalną komisję śledczą, złożoną głównie z senatorów do przeprowadzenia śledztwa jak również wizji lokalnej miejsc i okoliczności z nią związanych.
[edytuj] Bibliografia
- Ustawa Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 21 stycznia 1999 r. o sejmowej komisji śledczej (Dz.U. z 1999 r. Nr 35, poz. 321).
- Miscellanea actorum sub Sigismundis...., kodeks papierowy nr 1664, Biblioteka Czartoryskich w Krakowie - karta 7
- Acta Tomiciana, rękopis tomu XVI "Zwodu Karnkowskiego" Nr Lat. F. IV 146/q: "De raptu Thomiciae viduae" na karcie 400
[edytuj] Zobacz też
- prawo konstytucyjne
- Afera Rywina
- Komisja śledcza w sprawie afery Rywina
- Afera Orlenu
- Komisja śledcza w sprawie PKN Orlen
- Komisja śledcza ds. prywatyzacji PZU
- Komisja śledcza ds. banków i nadzoru bankowego
- Komisja śledcza do zbadania okoliczności śmierci Barbary Blidy
- Komisja śledcza ds. nielegalnego wywierania wpływu na funkcjonariuszy służb specjalnych i wymiaru sprawiedliwości
