Skalité

Z Wikipedii

Współrzędne: 49°29'33" N 18°54'07" E49.4925 18.9019444 (Skalité)

Skalité

Herb Skalitego

33,163 km²

Położenie

49° 29'33'' N
18° 54'07'' E

Wysokość

524 m n.p.m.

Populacja (2004)
- liczba ludności
- gęstość

5 065
130 os./km²

Skalité (węg. Sziklaszoros, do 1899 Szkalite) - wieś w Słowacji (w kraju żylińskim, w powiecie - okres - Czadca, przy granicy z Polską) w pobliżu (po polskiej stronie) Zwardonia, na wysokości 524 m n.p.m. Liczba mieszkańców 5 065 (31.12.2004), powierzchnia 33,163 km² (gęstość zaludnienia 130 osób/km²).

Położona w górnej części doliny Czernianki (zwanej tu Skaliczanką), na pograniczu dawnego księstwa cieszyńskiego i polskiej Żywiecczyzny. Powstała prawdopodobnie w latch 40. XVII w. z inicjatywy właścicieli państwa Streczno – Esterhazych. Świadczyła o tym przynależność jej mieszkańców do parafii w Czadcy. Pierwsza wzmianka o wsi (pod nazwą Podskalite) pochodzi z urbarza państwa streczniańskiego z 1662 r. Liczyła ona wtedy 42 gospodarstwa siedlacze i 32 chałupnicze. Charakterystycznym rysem początków osadnictwa w Skalitem były ciągłe zatargi o tereny wypasowe z sąsiednim księstwem cieszyńskim.

Rozwój wsi od XVIII w. związany był głównie z jej położeniem przy trakcie handlowym, którego odnogi (przez przełęcze Przysłop i Graniczne) wiodły przez Żywiec do Krakowa. Węgierski posterunek celny mieścił się w centrum wsi. Mieszkańcy Skalitego trudnili się pasterstwem, rzemiosłem (funkcjonowały tu 4 młyny wodne), jak również przemytem, zwłaszcza polskiej soli na Węgry. W 1749 r. zbudowano pierwszy drewniany kościół i erygowana została parafia. Koniec XIX w. przyniósł budowę linii kolejowej (1884) i stacji Skalite. Powstała mała rafineria, produkująca naftę oświetleniową, a krótko przed I wojną światowa – parowy tartak z 12 trakami i wielkim składem drewna. Działał browar. Jednocześnie jest to jednak okres znacznego wzrostu ucisku madziaryzacyjnego i wzmożonej emigracji ludności ze Skalitego, zwłaszcza do USA.

18 września 1938 r. we wsi miała miejsce manifestacja przeciwko planom przyłączenia górnoczadeckich wsi do Polski. Pomimo tego tydzień później część Skalitego po linię kolejową została zajęta przez wojsko polskie. 1 września 1939 r. przez Skalite i Przełęcz Zwardońską wkroczyły do Polski oddziały wojsk niemieckich. W 1945 r. zamknięto ruch na obu przejściach granicznych, drogowym i kolejowym. Znaczna część mieszkańców wyemigrowała do ośrodków przemysłowych na czeskim Śląsku.

1 czerwca 1992 r., po kilkudziesięciu latach przerwy uruchomiono tu kolejowe przejście graniczne Zwardoń-Skalité, a w 1997 r. nowe całodobowe przejście drogowe (Zwardoń/Myto-Skalité) obsługujące samochody osobowe oraz ciężarówki o masie do 7,5 tony. W Polsce prowadzi do niego droga krajowa 69 z Bielska-Białej (w przyszłości droga ekspresowa S69), a istniejąca po stronie słowackiej droga będzie przebudowana i wg planów od 2010 roku przebiegać tu ma autostrada D3. Budowę terminala granicznego rozpoczęto w roku 2001, koszt inwestycji wyniósł 78 milionów złotych.