Sosna czarna

Z Wikipedii

Sosna czarna
Systematyka
Domena	jądrowce
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	naczyniowe
Nadgromada	nasienne
Gromada	nagonasienne
Klasa	iglaste
Rząd	sosnowce
Rodzina	sosnowate
Rodzaj	sosna
Gatunek	sosna czarna
Nazwa systematyczna
Pinus nigra Arn.
Reise Mariazell 8 (1785)
Kategoria zagrożenia (CzKGZ) EX EW CR EN VU NT LC Kategoria: niższego ryzyka
Zasięg występowania
Systematyka Wikispecies
Galeria zdjęć i grafik

Sosna czarna, sosna austriacka (Pinus nigra Arn.) – gatunek drzewa z rodziny sosnowatych (Pinaceae). Sosna czarna występuje na terenie południowej Europy i Azji Mniejszej. Do Polski sosnę czarną sprowadzono w 1759 r. Pierwotny areał tego gatunku rozciąga się od Maroka i Hiszpanii, przez Pireneje, Alpy, południowe Karpaty aż do Krymu.

W USA sosna czarna jest szeroko uprawiana w północnych stanach Nowej Anglii, naokoło Wielkich Jezior i na północnym zachodzie. W Nowej Anglii i w rejonie Wielkich Jezior gatunek ten naturalizował się.

Sosna czarna jest drzewem zimozielonym i długowiecznym. Szacuje się, że niektóre egzemplarze osiągają wiek ponad 500 lat. W lasach europejskich rotacja drzewostanu zachodzi nawet co 360 lat.

Spis treści 1 Morfologia 2 Biologia 3 Ekologia 4 Zmienność 5 Zagrożenia 6 Zastosowanie 7 Szkodniki i choroby 8 Przypisy 9 Bibliografia

[edytuj] Morfologia

Pokrój

Drzewo iglaste o stożkowatej i smukłej koronie, która u starszych drzew staje się bardziej płaska i nieregularna.

Pień

Pień przebiega prosto, dorosłe drzewo osiąga wysokość od 20 do 50 m. Kora o barwie ciemnobrązowej w zagłębieniach po szarobrązową z wierzchu, bruzdowata, podzielona na płytki o prawie kwadratowym kształcie. Wzrost średnio-szybki, około 30–70 cm/rok.

Liście

Igły w pęczkach po 2, spłaszczone, sztywne, ciemnozielone i spiczaste, długości 4–18(19) cm, grubości 1–2 mm. Pozostają na drzewie od 3 do 4 lat.

Kwiaty

Gatunek jednopienny. Męskie kwiaty są żółte, małe i podłużne, wyrastają kępkami u podnóża młodych pędów. Żeńskie kuliste, szyszeczkowate, żółte do czerwonawych, rosną pojedynczo lub po dwa, trzy wokół gałęzi.

Szyszki

Małe, symetryczne, jajowate, niedojrzałe ciemnozielone, potem w kolorze ochry. Osiągają maksymalnie 8 cm długości. Łuski zaokrąglone, z krótkim, znikomym kolcem, wewnątrz szyszki prawie czarne.

Korzenie

Korzeń palowy z głębokimi korzeniami bocznymi.

Gatunki podobne

Bywa mylona z sosną czerwoną. Można je jednak rozróżnić po igłach - sosny czerwonej są bardziej kruche, łatwo się łamią i nie są tak ostro zakończone.

[edytuj] Biologia

Drewno podobne do drewna sosny czerwonej i sosny zwyczajnej, ale bardziej miękkie i nie tak mocne, ze względu na szybki wzrost.

Kwiaty męskie pylą od maja do czerwca, przy czym pojedyncza szyszeczka jest podatna tylko przez ok. trzy dni. Do zapłodnienia dochodzi po 13 miesiącach od zapylenia.

Szyszki dojrzewają od września do listopada w 18 miesięcy po zapyleniu. Otwierają się od października do listopada i wiatr rozsiewa nasiona opatrzone skrzydełkiem. Drzewa owocują po 15–40 latach, co 2–5 lat obficie produkują nasiona. Największe owocowanie drzew przypada w wieku od 60 do 90 lat.

[edytuj] Ekologia

Biotop

Wraz z innymi drzewami iglastymi i liściastymi tworzy lasy mieszane na terenach górzystych, na wysokości pomiędzy 250 a 1800 m n.p.m. W Europie i Azji Mniejszej najczęściej towarzyszą jej sosna zwyczajna, kosodrzewina, sosna alepska, sosna pinia, sosna bośniacka, świerk serbski, świerk pospolity, jodła pospolita, jałowiec.

Wymagania

Znosi śnieżne zimy i niezbyt wilgotne lata. Preferuje skaliste podłoża wapienne, chociaż dostosowuje się do większości gleb. Ze względu na głębokie korzenie potrzebuje dosyć grubej warstwy ziemi. Nie toleruje zacienienia, woli stanowiska w pełni nasłonecznione. Toleruje zasolenie, zanieczyszczenia powietrza, upały.

[edytuj] Zmienność

Gatunek ten cechuje duża zmienność genetyczna. Opisanych i nazwanych zostało wiele podgatunków i odmian, niektóre jednak budzą kontrowersje. Wyróżnia się wśród nich trzy grupy: grupa zachodnia (od Austrii, Francji do Hiszpanii), grupa centralna (Korsyka, Włochy, Sycylia), grupa wschodnia (od Bałkan po Krym).

Wyróżnia się dwa podgatunki:

• P. nigra subsp. nigra
  • P. nigra subsp. nigra var. nigra – sosna czarna austriacka występująca w środkowych i północnych Włoszech oraz w Grecji
  • P. nigra subsp. nigra var. pallasiana – sosna czarna krymska
  • P. nigra subsp. nigra var. caramanica – sosna czarna turcjiska
• P. nigra subsp. salzmanii
  • P. nigra subsp. salzmanii var. salzmanii – sosna czarna hiszpańska
  • P. nigra subsp. salzmanii var. corsicana – sosna czarna korsykańska
  • P. nigra subsp. salzmanii var. mauretanica

Wschodni podgatunek subsp. nigra wykazuje większą odporność na niskie temperatury (poniżej -30°C) niż zachodni podgatunek subsp. salzmannii (do ok. -25°C).

[edytuj] Zagrożenia

Roślina umieszczona w Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych w grupie gatunków niższego ryzyka (kategoria zagrożenia; LC)^[1].

[edytuj] Zastosowanie

• Gospodarka leśna – sosna czarna wykorzystywana jest do zalesiania, w celu odtworzenia wcześniej istniejących lasów. W USA sadzona w pasach wiatrochronnych i na poboczach dróg. Jako drzewo przydrożne ceniona ze względu na odporność na zasolenie (wynikające z rozsypywania zimą soli na oblodzonych i zaśnieżonych drogach) i odporność na wiele przemysłowych zanieczyszczeń oraz dosyć dobrą tolerancję suszy. Z tych powodów często zalesia się nią obszary silnie zanieczyszczone przez przemysł. W Polsce poza parkami najłatwiej ją można spotkać na wybrzeżu, gdzie była stosowana do umacniania wydm.

• Pozyskuje się z niej żywicę.
• Drzewo ozdobne – chętnie sadzona w ogrodach i parkach na północy USA, na południowych obszarach Kanady, także w krajach Europy Zachodniej i Środkowej.
• Przemysł drzewny – w Europie wykorzystywana jako źródło drewna, z przeznaczeniem na lekkie konstrukcje. W USA ma mniejsze znaczenie gospodarcze.
• Może być rozmnażana przez szczepienie.

[edytuj] Szkodniki i choroby

• Borecznik rudy (Neodiprion sertifer) – owad ten zasiedla przeważnie młode drzewka (także sosny zwyczajnej, wejmutki, kosodrzewiny, limby i innych) składając jaja przy brzegach igieł. Larwy wylęgają się na wiosnę i przez maj i czerwiec zjadają stare igły, pozostawiając młode pędy. Wpływa to hamująco na przyrost drzew.
• Korodówka pniówka (Thaumetopoea pityocampa) – larwy żerują na igłach.
• Szyszeń (Dioryctria zimmermani) – żeruje głównie na sośnie czarnej i zwyczajnej, wyrządza szkody w uprawach południowej Kanady i północnowschodnich stanów USA.
• Rdza powodowana przez grzyb Sphaeropsis sapinea – atakuje osłabione dorosłe drzewa, opanowuje młode pędy, które zmieniają barwę najpierw na zielonożółtą, potem słomkową i obumierają. Uschnięte igły nie opadają, pozostają przyklejone żywicą do pędu. Atakuje przeważnie sosnę czarną, ale czasem także sosnę czerwoną, górską czy zwyczajną.
• Węgorek sosnowiec (Bursaphelenchus xylophilus) – nicień przenoszony przez owady żerujące w drewnie, głównie przez żerdzianki (Monochamus ssp.). Powoduje więdnięcie, usychanie, a następnie obumieranie sosny czarnej w USA i Kanadzie. Zaobserwowany w Portugalii, w Polsce nie notowany.

Przypisy

[edytuj] Bibliografia

1. Enrico Banfi, Francesca Consolino: Drzewa. Warszawa: Horyzont, Grupa Wydawnicza Bertelsmann Media, 2001. ISBN 83-7227-863-6. 
2. Alicja Szweykowska, Jerzy (red.) Szweykowski: Słownik botaniczny. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003. ISBN 83-214-1305-6.