Nowa Anglia
Z Wikipedii
 |
|
| Data przystąpienia do Unii | |
|---|---|
| Stan: - Connecticut - Maine - Massachusetts - New Hampshire - Rhode Island - Vermont |
- 9 stycznia 1788 (5) - odłączenie od Massachusetts 15 marca 1820 (23) - 6 lutego 1788 (6) - 21 czerwca 1788 (9) - 29 maja 1790 (13) - 4 marca 1791 (14) |
| Statystyki | |
| Największe miasto | Boston |
| Stany USA | Connecticut, Maine, Massachusetts, New Hampshire, Rhode Island i Vermont |
| Powierzchnia - w sumie |
69 746 mi² (181 440 km²) |
| Ludność - Łącznie (2006) - Gęstość zaludnienia |
14 239 724[1] 76,7 os/km² |
Nowa Anglia (ang. New England) – region Stanów Zjednoczonych, ulokowany na północnym wschodzie kraju, kolebka kultury USA. Nowa Anglia składa się z 6 stanów: Maine, New Hampshire, Vermont, Massachusetts, Rhode Island i Connecticut.
Pierwotne region ten był zamieszkany przez indiańskich autochtonów. Kolonizacja tych terenów przez Europejczyków, zaczęła się 21 listopada 1620 r., kiedy to angielscy pielgrzymi, uciekając przed prześladowaniami dotarli na te tereny i założyli miasto Plymouth. Założenie Plymouth, stało się zaczynem do budowy kolejnych miast w Nowej Anglii. Przybywający na te tereny liczni angielscy i szkoccy emigranci, zakładali kolejne miasta, coraz bardziej kolonizując, te dzikie niegdyś tereny. Dzięki nim, zaczęły powstawać takie miasta jak: Boston, Nantucket, New Bedford, czy słynne z procesu o czary miasto Salem.
Nowa Anglia, to także region, który odegrał znaczną rolę w ruchu abolicjonistycznym, który doprowadził w późniejszym okresie, do zniesienia niewolnictwa. Nowa Anglia jest także wraz z Doliną Krzemową i stanem Illinois zagłębiem intelektualnym Stanów Zjednoczonych. New England słynie, bowiem, jako region, w którym znajdują się znane prestiżowe prywatne uczelnie. Należą do nich: Uniwersytet Browna, Dartmouth College, Uniwersytet Yale, Massachusetts Institute of Technology czy Uniwersytet Harvarda. Stąd także pochodziło aż 8 z 43 dotychczasowych prezydentów USA. To tutaj rozwinęła się, jako pierwsza amerykańska literatura i filozofia, utworzono pierwsze szkoły publiczne oraz rozpoczęła się rewolucja przemysłowa na terenie Stanów Zjednoczonych.
Spis treści |
[edytuj] Podział terytorialny i ludność
| Stany Nowej Anglii | stolica | powierzchnia (w km²) |
ludność (2000) | |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Maine | Augusta | 86 542 | 1 274 923 |
| 2 | New Hampshire | Concord | 24 239 | 1 235 786 |
| 3 | Vermont | Montpelier | 24 923 | 608 827 |
| 4 | Connecticut | Hartford | 14 371 | 3 405 565 |
| 5 | Rhode Island | Providence | 3 144 | 1 048 319 |
| 6 | Massachusetts | Boston | 27 360 | 6 349 097 |
[edytuj] Główne miasta
- Boston, Massachusetts: 589 141[2]
- Providence, Rhode Island: 173 618
- Worcester, Massachusetts: 172 648
- Springfield, Massachusetts: 152 082
- Bridgeport, Connecticut: 139 529
- Hartford, Connecticut: 124 558
- New Haven, Connecticut: 123 626
- Stamford, Connecticut: 117 083
- Waterbury, Connecticut: 107 271
- Manchester, New Hampshire: 107 006
- Lowell, Massachusetts: 105 167
[edytuj] Podział etniczny i językowy
- Około 90% mieszkańców Nowej Anglii, to potomkowie białych emigrantów z Europy. Najwięcej, bo aż 96,9% mieszkańców pochodzenia europejskiego, w stosunku do całej populacji mieszka w stanach Maine i Vermont. Najmniej, bo 86,7% białych w stosunku do reszty, mieszka w najbardziej kosmopolitycznym stanie Nowej Anglii, Massachusetts. Jest to związane głównie z rozrastaniem się aglomeracji bostońskiej i imigracji na te tereny licznej kadry naukowej z całego świata.
- Drugą po białych największą grupą etniczną, są Afroamerykanie, którzy stanowią ok 5-7% mieszkańców. Stosunkowo najwięcej w porównaniu do reszty ludności, jest ich w stanie Connecticut. Wg ostatniego spisu Afroamerykanie stanowią 10,1% ludności.
- W Nowej Anglii ok 0,4% mieszkańców to potomkowie mieszkających na tych terenach Indian.
- Najbardziej dynamicznie rosnącą grupą etniczną w New England są Latynosi pochodzący głównie z Dominikany i Portoryko.[3]
[edytuj] Religia
- Protestanci, którzy w XVII wieku skolonizowali dzisiejszą Nową Anglię, początkowo stanowili niemal 100% populacji. Pierwotnie, ze względu na przekonania religijne dominowała wśród nich niechęć, a nawet nienawiść do nielicznych w wieku XVII i XVIII imigrantów, którzy pozostawali wierni religii rzymskokatolickiej. W następnych wiekach struktura religijna w Nowej Anglii uległa znacznemu przeobrażeniu, bowiem coraz liczniejsi imigranci z Irlandii, Włoch, Portugalii i Polski (a obecnie także z Dominikany i Portoryko), doprowadzili do tego, że obecnie katolicy są najliczniejszą grupą wyznaniową na tych terenach. Katolicy przeważają we wszystkich 6 stanach Nowej Anglii, lecz jeśli liczyć wszystkich protestantów, jako całość, przeważaliby oni jednak w stanach Maine i New Hampshire.
- W Nowej Anglii mieszka nieliczna [4], lecz bardzo wpływowa mniejszość żydowska. Bardzo wielu znanych naukowców, w tym także noblistów pochodzenia żydowskiego studiowało, pracowało, bądź nadal pracuje na tamtejszych uniwersytetach. Warto dla przykładu wspomnieć tutaj absolwenta Harvardu Henry’ego Kissingera, doradcę ds. bezpieczeństwa narodowego prezydentów Johna F. Kennedy'ego, a następnie Lyndona B. Johnsona. Amerykanie żydowskiego pochodzenia, są również właścicielami i pracownikami wielu renomowanych kancelarii prawniczych w Bostonie.
- W stanie Vermont, urodzili się Joseph Smith i Brigham Young, prorocy i założyciele Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich. Mimo iż liczba mormonów w Stanach Zjednoczonych wynosi ok. 5 mln 691 tys. [5], to w rodzinnym stanie, założycieli tego odłamu chrześcijaństwa, religia ta nie cieszy się większym powodzeniem. Wg szacunków, nie wyznaje jej nawet 1% mieszkańców.
[edytuj] Podział religijny w stanie Connecticut
| Religia | Procent |
|---|---|
| Katolicy | 32% |
| Niewierzący | 12% |
| Baptyści | 10% |
| Kościół Episkopalny | 6% |
| Metodyści | 4% |
| Luteranie | 4% |
| Kongregacjonaliści | 2% |
| Inni | 30% |
[edytuj] Podział religijny w stanie Maine
| Religia | Procent |
|---|---|
| Protestanci(całość) w tym m.in.: | 56% |
| Baptyści | 16% |
| Metodyści | 9% |
| Pentakostaliści | 4% |
| inni protestanci | 24% |
| Katolicy | 25% |
| Niewierzący | 17% |
| Inni | 2% |
[edytuj] Podział religijny w stanie Massachusetts
| Religia | Procent |
|---|---|
| Katolicy | 47% |
| Protestanci(całość) w tym m.in.: | 31% |
| Kongregacjonaliści | 4% |
| Baptyści | 4% |
| wierni Kościoła Episkopalnego | 3% |
| inni protestanci | 20% |
| Niewierzący | 17% |
| Żydzi | 2% |
| Inni | 3% |
[edytuj] Podział religijny w stanie New Hampshire
| Religia | Procent |
|---|---|
| Protestanci(całość) w tym m.in.: | 43% |
| Kongregacjonaliści | 7% |
| Baptyści | 7% |
| wierni Kościoła Episkopalnego | 4% |
| inni protestanci | 25% |
| Katolicy | 35% |
| Niewierzący | 19% |
| Inni | 3% |
[edytuj] Podział religijny w stanie Rhode Island
| Religia | Procent |
|---|---|
| Katolicy | 56% |
| Protestanci(całość) w tym m.in.: | 28% |
| wierni Kościoła Episkopalnego | 8% |
| Baptyści | 6% |
| inni protestanci | 10% |
| Niewierzący | 13% |
| Żydzi | 2% |
| Inni | 1% |
[edytuj] Podział religijny w stanie Vermont
| Religia | Procent |
|---|---|
| Katolicy | 38% |
| Protestanci(całość) w tym m.in.: | 29% |
| Kongregacjonaliści | 6% |
| Metodyści | 6% |
| Kościół Episkopalny | 4% |
| Baptyści | 3% |
| Niewierzący | 22% |
| Inni | 11% |
[edytuj] Geografia i klimat
Nowa Anglia (40°58'N - 47°28'N i 66°57'W - 73°44'W) leży w północno wschodniej części Stanów Zjednoczonych. Od północy graniczy z Kanadą (prowincje Nowy Brunszwik i Quebec), a od wschodu ze stanem Nowy Jork. Południową i wschodnią granicę Nowej Anglii wyznacza Ocean Atlantycki (Zatoka Maine i Massachusetts). Powierzchnia tego regionu wynosi 181,440 km², czyli ok. 2% powierzchni Stanów Zjednoczonych.
Geografia Nowej Anglii została ukształtowana głównie działalnością lodowca, który ustąpił z tych terenów tysiące lat temu. Zlodowacenie zostawiło po sobie głównie postrzępione wybrzeże i łagodne stoki górskie, a na nadmorskich nizinach pełno jest pozostałych z tego okresu polodowcowych jezior i bagien. Najwyższym szczytem Nowej Anglii jest wysoka na 1 917 m, znajdująca się w stanie New Hampshire góra Waszyngtona, która jest najwyższym szczytem jednego z pasm Apallachów – Gór Białych. Góra ta słynie z nieprzewidywalnej pogody i huraganowych wiatrów (max 372 km/h). W regionie pełno jest również rzek i strumieni. Główną rzeką jest długa na 640 km, z dorzeczem o powierzchni 29 138 km² Connecticut River. Największym jeziorem jest leżące na granicy amerykańsko kanadyjskiej jezioro Champlain. Powierzchnia tego jeziora wynosi 1130 km².
Klimat leżącej na atlantyckim wybrzeżu Nowej Anglii, jest ściśle związany zarówno z działalnością zimnego prądu labradorskiego, jak i obecnością długich pasm górskich ciągnących się od stanu Connecticut do samej granicy amerykańsko – kanadyjskiej w stanie Maine. Nowo angielski klimat znany jest przede wszystkim ze swojej nieprzewidywalności i różni się w zależności od regionów. W północnych bardziej górzystych stanach Maine, New Hampshire i Vermont klimat jest wilgotny, kontynentalny z krótkim dość chłodnym latem i mroźną zimą. Południowe stany Connecticut, Massachusetts i Rhode Island mają również klimat wilgotny kontynentalny z mroźnymi zimami, lecz występują tam znacznie cieplejsze lata. Wiosny są przeważnie deszczowe i mgliste. Średnia suma opadów waha się miedzy 1000 a 1500 mm rocznie z tym, że w północnych stanach Vermont i Maine opadów jest mniej i roczna suma opadów waha się tam między 500 a 1000 mm. W zimę zazwyczaj pada około 2500 mm śniegu. Z tego powodu stany New Hampshire i Vermont z licznymi kurortami, stały się popularnymi wśród narciarzy miejscami.
[edytuj] Historia
[edytuj] Przed kolonizacją
Nowa Anglia na długo przed przybyciem europejskich kolonizatorów, była zasiedlona przez liczne plemiona indiańskie (Abenakowie, Penobscotowie, Wampanoagowie i wiele innych) posługujące się językami algonkińskimi. Podczas przybycia kolonizatorów Abenakowie zamieszkiwali tereny obecnych stanów Vermont, New Hampshire, a także zachodnią część obecnego stanu Maine oraz część Quebecu. Penobscotowie, zasiedlili tereny wzdłuż rzeki Penobscot w stanie Maine, zaś Wampanoagowie zamieszkiwali tereny obecnych stanów Massachusetts (południowa część), Rhode Island oraz wyspy Nantucket i Marthas Vineyard.
[edytuj] Plymouth Council dla Nowej Anglii
Nazwa “Nowa Anglia” została oficjalnie usankcjonowana 3 września 1620 roku, kiedy statut the Virginia Company of Plymouth został zastąpiony królewskim statutem dla Plymouth Council for New England – Spółki akcyjnej założonej w celu kolonizacji i zarządzania regionu. Krótko potem w grudniu 1620 stałe osiedlanie się na tych terenach zostało rozpoczęte przez Pielgrzymów (angielskich separatystów religijnych przybyłych z Holandii), którzy założyli osadę Plymouth. Wkrótce potem w 1630 roku została założona osada Boston, która obecnie jest największym miastem w regionie.
Wygnany z Massachusetts Roger Williams osiadł na południu i założył Providence (obecną stolicę najmniejszego stanu Ameryki - Rhode Island). W tym samym 1636 roku, 3 marca Kolonia Connecticut uzyskała statut i stworzyła własny rząd. Warto również zaznaczyć, że w tym samym czasie Vermont nie został jeszcze zasiedlony a terytoria New Hampshire i Maine były zarządzane przez Massachusetts.
[edytuj] Konfederacja Nowej Anglii
W tych wczesnych latach, relacje między kolonistami a rdzennymi mieszkańcami układały się różnie - od pokojowej koegzystencji do walk zbrojnych. Sześć lat po najkrwawszej z nich (wojny z ludem Pequot) w 1643, Massachusetts Bay, Plymouth, New Haven i Connecticut połączyły się w luźny związek nazwany Konfederacją Nowej Anglii (oficjalna nazwa Zjednoczone Kolonie Nowej Anglii – „The United Colonies of New England"). Konfederacja została założona w celu koordynowania wzajemnej obrony przeciwko możliwym atakom ze strony Indian, Holendrów z Nowej Holandii na zachodzie, Hiszpanów z południa i Francuzów z północy. Konfederacja straciła wpływy, kiedy Massachusetts odmówiła włączenia się do wojny przeciwko Holendrom.
Pierwsze monety wybijane w koloniach były produkowane przez Massachusetts Bay Colony. Pierwsze serie były prosto zaprojektowane. Na awersie widniały litery „NE’ (New England) a na rewersie znajdowały się różne wzory.
[edytuj] Dominium Nowej Anglii
W 1686 roku, król Jakub II Stuart, zaniepokojony zwiększającą się samodzielnością kolonii (szczególnie z powodu ustanawiania przez kolonie własnych statutów), zlekceważył Akty Nawigacyjne i zwiększył siły militarne w tym regionie tworząc Dominium Nowej Anglii (administracyjną unię skupiającą wszystkie angielskie kolonie tego regionu). Dwa lata później, prowincje Nowy Jork (Nowy Amsterdam) i New Jersey dołączyły do Dominium odłączając się od Holendrów. Unia narzucona z zewnątrz, sprzeczna z zakorzenionymi w tym regionie tradycjami demokratycznymi, była bardzo niepopularna wśród kolonistów.
Po Chwalebnej Rewolucji w 1689, statuty większości kolonii zostały zmodyfikowane, wraz z mianowaniem Królewskiego Gubernatora w prawie każdej kolonii. Powodowało to napięcia między Królewskimi Gubernatorami, ich urzędnikami a urzędnikami wybranymi przez kolonistów. Gubernatorzy żądali bezwzględnej władzy, co napotkało opór ze strony wszystkich warstw lokalnych urzędników. Większość z nich nie stosowała się do żądań Gubernatorów i rządziła tak, jak wtedy, gdy Gubernatorów jeszcze nie było. Napięcie te przerodziło się w rewolucję amerykańską, która skutkowała w Wojnę o niepodległość Stanów Zjednoczonych
[edytuj] Region Stanów Zjednoczonych
Po wojnie, kolonie zostały złączone w większą unię (lecz nie federalistyczną) nazwaną Stanami Zjednoczonymi Ameryki. W XVIII i na początku XIX wieku, Nowa Anglia nadal była bardzo ważnym regionem w kraju, jednakże z czasem rola tego ośrodka zaczęła spadać i dziś wpływy tego regonu są znacznie mniejsze niż na początku istnienia USA. W czasie wojny brytyjsko amerykańskiej w 1812 roku, Nowa Anglia była o krok od wystąpienia z Unii. Powodem tego był bunt handlowców, którzy sprzeciwiali się wojnie przeciwko ich największemu partnerowi handlowemu – Wielkiej Brytanii.
Z wyjątkiem kanadyjskiej prowincji Nowa Szkocja, Nowa Anglia jako jedyny amerykański region odziedziczył nazwę królestwa z Wysp Brytyjskich. Nowa Anglia ma dobrze zachowany charakter regionalny, szczególnie, jeśli chodzi o historyczne miejsca. Początkowo prawie jednolita pod względem narodowościowym, Nowa Anglia stała się wkrótce celem osiedlenia dla fali imigrantów z Włoch, Irlandii, Quebec’u, Polski, Azji, Ameryki łacińskiej oraz innych części Stanów Zjednoczonych.
[edytuj] Gospodarka
[edytuj] Polityka
[edytuj] Kultura
[edytuj] Ciekawe miejsca
[edytuj] Sławni ludzie z Nowej Anglii
[edytuj] Connecticut
- Frank Baldwin - wynalazca i konstruktor maszyn liczących
- George W. Bush - 43 prezydent Stanów Zjednoczonych
- Samuel Colt - konstruktor i producent broni strzeleckiej
- Jenna Dewan - tancerka i aktorka
- Edward Lorenz - matematyk i meteorolog amerykański, odkrył tzw. układu Lorenza
- Jay McInerney - pisarz
- Jimmy Shea - skeletonista, mistrz olimpijski
[edytuj] Maine
- William Cohen - polityk, działacz Partii Republikańskiej
- Kevin Estman - rysownik, wraz z Peterem Lairdem stworzył postacie Wojowniczych Żółwi Ninja
- Stephen King - pisarz
[edytuj] Massachusetts
- John Adams - 2 prezydent Stanów Zjednoczonych
- John Quincy Adams - 6 prezydent Stanów Zjednoczonych
- Tom Bergeron - prowadzący program "America's Funniest Home Videos" - w Polsce znany widzom telewizji Comedy Central pod nazwą "Ale wtopa!"
- Tom Burke - lekkoatleta, sprinter - dwukrotny mistrz olimpijski podczas pierwszych Igrzysk w Atenach 1896
- George H. W. Bush - 41 prezydent Stanów Zjednoczonych
- William Crapo Durant - założyciel koncernu General Motors
- Emily Dickinson - poetka
- Eliza Dushku - aktorka
- Julian Hawthorne - amerykański pisarz i dziennikarz
- Peter Ivers - muzyk amerykański
- John Fitzgerald Kennedy - 35 prezydent Stanów Zjednoczonych
- Benjamin Franklin - drukarz, uczony, filozof, wolnomularz i polityk amerykański
- Christa McAuliffe - astronautka, która zginęła w kastastrofie wahadłowca Challenger
- Leonard Nimoy - aktor, reżyser, poeta i muzyk. odtwórca roli Spocka w serialach Star Trek: Oryginalna Seria
- Matthew Pearl - pisarz - twórca "Klubu Dantego"
- Edward Charles Pickering - astronom
- Albert Pike - poeta, dziennikarz, prawnik wojskowy i wolnomularz
- Edgar Allan Poe - pisarz, nowelista, krytyk, przedstawiciel romantyzmu w literaturze amerykańskiej
- Eric Raymond - haker, jedna z wiodących postaci ruchu open source
- Paul Revere - złotnik, patriota; uczestnik Herbatki bostońskiej
- Charles Sweeney - pilot bombowca, który zrzucił bombę atomową na Nagasaki
- Maura Tierney - aktorka amerykańska słynna m.in. z serialu "Ostry dyżur"
- Frank Wigglesworth Clarke - chemik, twórca geochemii, określił ilościowy skład chemiczny skorupy ziemskiej
- Louis Wolff - amerykański kardiolog
- Elihu Yale - fundator Uniwersytetu Yale
- Korczak Ziółkowski - amerykański rzeźbiarz polskiego pochodzenia, rozpoczął tworzenie największej rzeźby świata - pomnika Szalonego Konia
[edytuj] New Hampshire
- Brooke Astor - działaczka filantropijna
- John Irving - pisarz i scenarzysta, Laureat nagrody Amerykańskiej Akademii Filmowej Oscara za rok 2000
- Lyndon LaRouche - działacz polityczny
- Bode Miller - amerykański narciarz alpejczyk, mistrz świata, medalista igrzysk olimpijskich, zdobywca Pucharu Świata
- John Morressy - pisarz science fiction i fantasy
- Franklin Pierce - 14 prezydent Stanów Zjednoczonych
[edytuj] Rhode Island
- Robert Aldrich - reżyser i producent filmowy znany m.in z "Parszywej dwunastki"
- Bill Conti - twórca muzyki filmowej. M.in. do filmu "Rocky"
- John Herbert Higgins - pływak, działacz sportowy, rekordzista świata
- Howard Phillips Lovecraft - pisarz
[edytuj] Vermont
- Chester Arthur - 21 prezydent Stanów Zjednoczonych
- Calvin Coolidge - 31 prezydent Stanów Zjednoczonych
- Joseph Smith - założyciel kościoła mormonów
- Brigham Young - przywódca Mormonów
[edytuj] Polonia w Nowej Anglii
Według spisu ludności z roku 2000 Nową Anglię, która powierzchniowo jest 2 razy mniejsza od Polski, zamieszkuje ok. 750 tys. Polaków. Głównym skupiskiem Polonii, są stany: Massachusetts gdzie mieszka około 323 tys. Polaków i osób polskiego pochodzenia, co stanowi nieco ponad 6,1% mieszkańców oraz stan Connecticut, gdzie mieszka 284 tys. Polaków, co stanowi 8,3% mieszkańców. Obecnie emigranci z Polski osiedlają się głównie w okolicach Bostonu.[6]
W Nowej Anglii działa wiele organizacji polonijnych, z których najważniejsze to działające w Bostonie Polish Cultural Foundation i Polish-American Networking Organization. Warto wspomnieć również, o działającej przy Uniwersytecie Yale, organizacji studenckiej The Polish Society of Yale College, która zrzesza studentów pochodzenia polskiego. Szczególnie ważną rolę w środowisku polonijnym, odgrywa działająca od stycznia 1998 roku Polish Cultural Foundation, która przeprowadziła od tego czasu, kilkadziesiąt imprez kulturalnych i charytatywnych oraz dąży do ustanowienia w Bostonie Centrum Kultury Polskiej.
| Stan Nowej Anglii | Liczba Polaków (2000) | % całej populacji | |
|---|---|---|---|
| 1 | Massachusetts | 323 000 | 6,1% |
| 2 | Connecticut | 284 000 | 8,3% |
| 3 | New Hampshire | 51 000 | 4,1% |
| 4 | Rhode Island | 43 000 | 4,1% |
| 5 | Maine | 25 000 | 2% |
| 6 | Vermont | 20 500 | 3,4% |
Przypisy
- ↑ Spis ludności w USA
- ↑ All population information for Massachusetts cities is as of 2000 and comes from the web site of the Commonwealth of Massachusetts, available here. Last accessed: 11 August 2006.
- ↑ Spis ludności w USA
- ↑ Dla przykładu: Wg "Shengold Jewish Encyclopedy" (2001), w stanie Vermont mieszka zaledwie 5000 Żydów.
- ↑ Danych o liczebności mormonów można znaleźć tutaj → [[1]]
- ↑ Dane statystyczne - Polacy w USA
