Stach Konwa

Z Wikipedii

Pomnik w Łomży

Nagrobek w Lasku Jednaczewskim, k. Łomży

Stach Konwa własc. Stanisław Konwa (zm. ok. 1733) - legendarny bohater kurpiowski, chłop z pochodzenia, urodzony w Nowogrodzie.^[1]^[2]

Stach Konwa zapewne istniał, ale brak jest wiarygodnych źródeł historycznych na jego temat. Według Wiesława Majewskiego^[3] jego życiorys został stworzony przez literatów z czego większość przez wyobraźnię Zakrzewskiego, który swoim opowiadaniem Kurpie z 1897 zapoczątkował legendę ludowego przywódcy, a następnie rozpowszechnił ją w świadomości społecznej. Stach Konwa wpisany w mit wolnego i walecznego Kurpia, przywódcy wywodzącego się z ludu, który walczył z najeźdźcą, oraz pańszczyzną. ^[4]

[edytuj] Legenda

Według legendy odznaczył się dzielnością podczas III wojny północnej w bitwie ze Szwedami (22-23 stycznia 1708) pod Kopańskim Mostem w pobliżu Myszyńca.^[5] W wojnie o sukcesję polską walczył po stronie Stanisława Leszczyńskiego. Dowodził oddziałem kurpiowskich strzelców. W 1733 w bitwie z wojskami sasko-rosyjskimi pod Jednaczewem jego oddział został doszczętnie rozbity, a on sam dostał się do niewoli. Odmówił przejścia na stronę stronnictwa Sasów, za co został powieszony.

[edytuj] Bohater kurpiowski

Stach Konwa był obecny w pamięci Kurpiów jako symbol ich niezależności i oporu przed rusyfikacją. Pierwszy pomnik został postawiony dzięki staraniom Adama Chętnika na jego grobie w lesie pod Jednaczewem (odsłonięcie 25 czerwca 1922). Pomnik zniszczono podczas II wojny światowej. Jego replikę wykonaną w 1965 można oglądać w skansenie kurpiowskim w Nowogrodzie. Pomnik Stacha Konwy autorstwa Gerwazego Lórinczego postawiono w Łomży z okazji 1000-lecia miasta (1958).^[1] W okresie PRL fakt, że statua na pomniku wygraża pięścią w kierunku wschodnim, odbierano jako wyraz sprzeciwu wobec dominacji ZSRR.^[6]