Kurpie
Z Wikipedii
| Puszczaki Kurpé |
|
| Nazwa polska | Kurpie |
| Rejon | Kurpiowszczyzna (Polska) |
| Język | polski, gwara kurpiowska |
| Religia | rzymskokatolicyzm |
| Grupa | Polacy |
Kurpie – nazwa ludności zamieszkującej tereny dwóch puszcz mazowieckich: Puszczy Zielonej (zwanej też: Puszczą Kurpiowską lub Zagajnicą) i Puszczy Białej, funkcjonująca również jako określenie regionu kurpiowskiego (Kurpiowszczyzny). Granica oddzielająca obie puszcze dzieli region na Kurpie Zielone i Kurpie Białe.
Nazwa Kurp wywodzi się od noszonych przez miejscową ludność butów (kurpsi) wyrabianych z lipowego łyka. Początkowo była przezwiskiem nadanym przez okoliczną ludność (sami Kurpie nazywali się Puszczakami). Głównymi ośrodkami regionu kurpiowskiego w Puszczy Zielonej są Kadzidło, Łyse i Myszyniec.
Spis treści |
[edytuj] Mieszkańcy puszczy
Błotniste ziemie i lasy nie sprzyjały osadnictwu rolniczemu, stąd pierwotnie główne źródło utrzymania dla Kurpiów stanowiła puszcza. Pierwsi osadnicy pojawili się w XV wieku, wioski powstały sto lat później. Do puszczy napływała ludność ze wschodniego Mazowsza, szukając schronienia przed napadami, a także chłopi zbiegli przed pańszczyzną oraz inni ścigani przez prawo. Pierwsi mieszkańcy Kurpiowszczyzny zajmowali się rybołówstwem, myślistwem oraz bartnictwem na podstawie królewskich przywilejów (prawo bartne, przywilej trwał do 1801 roku), wydobyciem oraz obróbką bursztynu, rzemiosłami drzewnymi i tkactwem. Pracowali też jako smolarze, węglarze i flisacy. Rozwój rolnictwa nastąpił w okresie XVII-XIX wieku. Osady kurpiowskie początkowo oddalone od siebie później, z wytrzebieniem lasów, zaczęły się skupiać w większe wioski.
Kurpie nie odrabiali pańszczyzny, pozostając czynszownikami królewskimi (Puszcza Zielona) lub biskupimi (Puszcza Biała). Pierwsi badacze opisujący Kurpiów podkreślali też swoisty "dziki i szorstki" charakter, skłonność do uniesień i mściwość, ale też gościnność, wytrzymałość na trudy i zręczność łowiecką. Specyficzne środowisko i historyczne doświadczenia są przyczyną, dla której kurpiowski charakter utożsamiany jest z uporem, oszczędnością i umiłowaniem wolności.
[edytuj] Kultura materialna i folklor
Naturalna bariera w postaci lasów i bagien wymuszająca samowystarczalność była przyczyną powstania odrębności kulturowej. Charakterystycznymi elementami kultury materialnej są stroje, ozdoby bursztynowe, kurpiowskie chaty, zdobienia w drewnie i rzeźba, wycinanki oraz ozdobne palmy na Niedzielę Palmową. Elementy folkloru, w tym kurpiowska gwara, zachowały się do XXI wieku.
- Więcej o kurpiowskich strojach w artykule Polskie stroje ludowe
[edytuj] Kurpie w Puszczy Białej
Kurpie w Puszczy Białej pojawili się w kilku falach osadniczych w XVIII wieku. Akcję osadniczą przeprowadzili biskupi płoccy, którzy do swoich wyludnionych dóbr między Brokiem a Pułtuskiem sprowadzili w latach 1730-1790 kilkaset rodzin kurpiowskich. Na tym terenie Kurpie wytworzyli grupę, którą dziś określa się Kurpiami Białymi (inne stroje, podobna architektura, gwara - częściowo), dzieloną przez etnografów na grupy: ostrowską i pułtuską.[1]
[edytuj] Kultura kurpiowska obecnie
Kultywowaniem i zachowaniem kultury kurpiowskiej zajmują się stowarzyszenia prywatne (np. Związek Kurpiów) oraz samorządowe (Związek Gmin Kurpiowskich). Działają zespoły folklorystyczne i twórcy ludowi. Odbywają się cykliczne imprezy:
- Miodobranie Kurpiowskie (Myszyniec)
- Ogólnopolskie Dni Kultury Kurpiowskiej (Nowogród)
- Na łowy - gmina Czarnia
- Niedziela Palmowa - gmina Łyse
- Kartoflisko - gmina Turośl
- Zorenczynowka - gmina Zbójna
- Kurpiowskie granie - gmina Lelis
- Wesele Kurpiowskie - gmina Kadzidło
- Niedziela Kadzidlańska - gmina Kadzidło
- Śladami Kurpiów - gmina Kadzidło
- Ginące Zawody - gmina Kadzidło
- Święto kukurydzy - Dylewo, gmina Kadzidło
- Dni Kultury Kurpiowskiej (Przyjechał Kurpś do...)
[edytuj] Przypisy
- ↑ Wincenty Szydlik, Robert Szydlik, Osadnictwo Kurpiowskie na Puszczy Białej, Ostrołęka 2001
[edytuj] Linki zewnętrzne
- ekurpie.pl - Regionalny Vortal Turystyczny
- Kurpie w Encyklopedii Tradycji
- kurpie.com.pl - sztuka i kultura kurpiowska
- Związek Kurpiów - Kalendarz imprez, wiadomości z regionu, czasopisma
- Kuźnia Kurpiowska w Pniewie - Centrum folklorystyczne Puszczy Białej
