Stanisław Konarski (pisarz)
Z Wikipedii
| Stanisław Konarski, SP | |
 |
|
| Data i miejsce urodzenia | 30 września 1700 Żarczyce |
| Data i miejsce śmierci | 3 sierpnia 1773 Warszawa |
| Herb | |
 |
|
| Funkcja | rektor Collegium Nobilium |
| Okres urzędowania | od 1740 |
| Święcenia | 1715 |
Hieronim Franciszek Konarski herbu Gryf, po wstąpieniu do pijarów przybrał imię Stanisław od świętego Wawrzyńca (ur. 30 września 1700 w Żarczycach Dużych koło Jędrzejowa, zm. 3 sierpnia 1773 w Warszawie) – pisarz, pedagog, publicysta, reformator szkolnictwa i założyciel Collegium Nobilium w roku 1740.
Pochodził ze szlacheckiej rodziny, jego matka - Helena z Czermińskich, blisko spokrewniona z możnym rodem Tarłów. Ojciec Jerzy piastował godność kasztelana zawichojskiego. Stanisław Konarski wcześnie stracił rodziców, po ich śmierci znalazł pod opieką wuja Antoniego Czermińskiego. W 1709 oddany został do kolegium pijarskiego w Piotrkowie, mieście trybunalskim. W 1715 wstąpił do zakonu pijarów i rozpoczął nowicjat w Podolińcu, tak jak jego bracia: Stanisław (Antoni) i Władysław (Ignacy). W Podolińcu przez 7 lat związany jest ze sławnym w całej Polsce, bardzo zasłużonym Kolegium Pijarów, specjalizuje się w naukach humanistycznych, zostaje nauczycielem składni i poezji, a także zajmuje się pracą katechetyczną i filozofią. W 1722 – wysłany został przez władze zakonne do Warszawy jako nauczyciel retoryki w tamtejszym kolegium pijarskim. Było to dla młodego Konarskiego wspaniałą okazją do kształcenia wymowy, wygłaszania mów, oracji i okolicznościowych kazań. W tych latach powstają jego pierwsze dzieła - cykl wierszy do Matki Boskiej - silnie stylizowanych i wzorowanych na Sarbiewskim, twór naśladownictwa szkolnego, jak sam kiedyś o nich powie. Stanisław Konarski odkrywa wtedy czczość i bezwartościowość nauk, które pobierał.
Dzięki pomocy wuja Jana Tarły wyjeżdża do Italii. Ukończył rzymskie Collegium Nasarenum, którego rektorem w owym czasie był Paolino Chellucci. Konarski studiował m.in. we Francji i w Niemczech. W 1730 z inspiracji Józefa Andrzeja Załuskiego rozpoczął pracę edytorską nad zbiorem konstytucji i praw sejmowych – Volumina Legum.
Po śmierci Augusta II popierał Leszczyńskiego i wydaje kilka dzieł politycznych, posłuje do Paryża zabiegając o poparcie dla Leszczyńskiego. Podróże do Francji dają możliwość zapoznania się z nowoczesnymi myślami o wychowaniu i nauczaniu. Poznaje dorobek francuskiego oświecenia, zajmuje się ideami Locke’a i Rollina.
W roku 1740 zakłada w Warszawie Collegium Nobilium
W swoim 4-tomowym traktacie politycznym O skutecznym rad sposobie (1760-1763) przedstawił błędy ustrojowe i dał zarys reformy państwowej.
Głównie zajmował się rozważaniami etycznymi. Napisał Mowę o kształtowaniu człowieka uczciwego i prawego obywatela. Człowiek porządny to taki, który nie występuje przeciwko honorowi, nie oszukuje, dotrzymuje słowa i szanuje prawo. Jedyną gwarancją tego zachowania jest religia, która nakłania do dobrego i odstrasza od złego, przekształca grzeszną naturę człowieka skalaną grzechem pierworodnym.
Innym ważnym wyznacznikiem ludzkiego postępowania ma być zasada sprawiedliwości – reguła kantowskiego imperatywu. Duże znaczenie obowiązku wobec przodków, władców, przyjaciół, sług (skrupulatne opłacanie usług). Zdaniem Konarskiego należy dążyć do zdobycia jak największej liczby przyjaciół, bo kontakty towarzyskie oparte na cnocie, nie na wygodzie, w pewnym stopniu wychowują. Interesujący jak na owe czasy był pogląd Konarskiego, iż wszyscy ludzie są równi. Prawdziwe szlachectwo rozumiał jako kultywowanie cnoty, krytykował moralne wykroczenia szlachty – dumę, pychę, pieniactwo i pijaństwo. Za pierwszą cnotę w wychowaniu moralnym uważał posłuszeństwo (O skutecznym rad sposobie).
Stanisław Konarski postulował w szkolnictwie:
- nacisk na wiedzę praktyczną
- nauczanie przedmiotów przyrodniczych
- nauczanie języka narodowego
- odsunięcie na dalszy plan łaciny i retoryki
- odrzucenie pustej erudycji
- wprowadzenie zajęć manualnych i fizycznych
- postawę chrześcijańską
- duchowy rozwój ucznia
Jest także autorem Ordynacji wizytacji apostolskich, gdzie w części I znajduje się pierwszy zarys etyki zawodowej nauczyciela, a zagadnieniu wychowania podporządkowana jest m.in. retoryka i nauki szczegółowe. W 1771 r. został wyróżniony przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego medalem Sapere auso, czyli Temu, który odważył się być mądrym.
Prochy Stanisława Konarskiego i innych pijarów zostały po powstaniu listopadowym usunięte przez Rosjan z kościoła przy ul. Długiej w Warszawie i pogrzebane w bliżej nieznanym miejscu pod alejką w pobliżu kościoła pw. św. Karola Boromeusza na cmentarzu katolickim na Powązkach.
[edytuj] Bibliografia
- Mowa o konwiktach - na skrypt pt. Skarga ubogiej szlachty, odpowiadająca
- O skutecznym rad sposobie albo o utrzymywaniu ordynaryinych seymów.
