Stanisław Oświęcim

Z Wikipedii

Stanisław Oświęcim albo Oświecim z Kunowy, herbu Radwan (ur. ok. 1605 w Siedliskach koło Pilzna, zm. we wrześniu 1657) – łowczy sanocki, dworzanin króla Władysława IV Wazy, podróżnik, marszałek dworu hetmana Stanisława Koniecpolskiego, pamiętnikarz.

Był synem szlachcica pilzneńskiego Floriana z Kunowy Oświęcima (ur. 1573 r.),i jego pierwszej żony, Reginy z Kralic Ślaskiej . Dzieciństwo spędził na wsi, gdzie się urodził, a następnie po 1614 r. rodzice - Florian i Regina, przenieśli się do podkrośnieńskiego majątku Potok, gdzie powrócił (w 1653r.). u schyłku życia jako do ulubionego miejsca swojego pobytu. Miejscowość tą Stanisław póżniej otrzymał w spadku wraz z Turaszówką.

Nauki zaczął pobierać w Kolegium Jezuickim w Jarosławiu. Tam też zdobywał biegłą znajomość łaciny. W okresie studiów (1619) opublikował swój pierwszy utwór ku czci Janusza Pawła Ostrogskiego. Po ukończeniu kolegium służył w wojsku; brał udział w bitwach: ze Szwedami w 1626, przeciwko Moskwie 1633, Turcji, z Kozakami i Tatarami.

Następnie rozpoczął służbę dworską. W 1637 wyruszył do Wiednia z poselstwem królewicza Jana Kazimierza po Cecylię Renatę; był potem obecny przy ceremonii zaślubin per procura tejże z Władysławem IV, którego zastępował brat Jan Kazimierz. W kolejnych zagranicznych podróżach towarzyszył magnackim synom wyjeżdżającym na studia, a przy okazji sam zdobywał nowe umiejętności; poznawał języki obce, francuski i włoski.

Po powrocie do kraju w latach 1643-1646 był marszałkiem dworu hetmana Stanisława Koniecpolskiego. W tym czasie towarzysząc swemu panu we wszystkich podróżach prowadził Diariusz, który obecnie jest cennym źródłem faktów z życia Stanisława Oświęcima. Znajduje się tam szczegółowy opis wyprawy przeciw Tatarom, tj. kampanii ochmatowskiej (1644), wzmianka o udziale w pogrzebach Cecylii Renaty (1644) i Krystyny z Lubomirskich (1645), drugiej żony Koniecpolskiego.

Następnie towarzyszył młodym Koniecpolskim do Lowanium, gdzie udali się na studia, po czym dołączył do poselstwa udającego się do Paryża po Ludwikę Marię, drugą żonę Władysława IV. W styczniu 1646 r. w Hamburgu królowa powierzyła Oświęcimowi specjalną misję zawiadomienia króla o jej przybyciu, dostarczenia listów i lekarstw choremu, przebywającemu w Nieporęcie mężowi i następnie udania się z listem do Warszawy, do kanclerza Jerzego Ossolińskiego. Oświęcim wykonał swoją misję, przy okazji dowożąc lekarza do chorego króla, po czym w lutym 1646 z powrotem dołączył do królowej, którą zastał w Neustadt i towarzyszył jej już do końca podróży. Za tę misje kurierską został przez króla specjalnie wyróżniony przywilejem na 2000 zł. Otrzymał też tytuł łowczego sanockiego.

W Warszawie dowiedział się o śmierci hetmana Koniecpolskiego, więc udał się do Brodów na pogrzeb. Potem pomagał synowi hetmana – Aleksandrowi. Uczestnik antyszwedzkiej konfederacji szlacheckiej St. Czarnieckiego w Tyszowcach oraz walk zbrojnych ze Szwedami w 1656 roku. Ufundował w Krośnie przy kościele Franciszkanów kaplicę, którą ozdobiły portrety rodziny Oświęcimów: Stanisława w stroju szwedzkim, młodziutkiej Anny Oświęcim (1626-1647) – przyrodniej siostry i jej matki Barbary, rodziców fundatora i brata Jana. Pod kaplicą wybudowano kryptę grobową, w której w 1647 spoczęła 21-letnia Anna. Stanisław, zmarły bezpotomnie (po napadzie marcowym Wojsk Rakoczego na Potok), został pochowany obok niej we wrześniu 1657 r. Jest autorem diariusza, rodzaju pamiętnika, z czasów mu współczesnych.

Napis na grobie Anny dał początek legendzie o miłości do siostry i próbach jej poślubienia. Ta z kolei była motywem utworów literackich i muzycznych: Stanisław Jaszowski – "Powieści historyczne polskie" Anna Libera – Stanisław i Anna Oświęcimy", Mikołaj Boloz Antoniewicz – "Poemat dramatyczny w 5 oddziałach, Anna Oświęcimówna", Mieczysław Karłowicz, poemat symfoniczny – "Stanisław i Anna Oświecimowie". Powstały obrazy i wiersze (m.in. Mieczysława Jastruna i Mirona Białoszewskiego)

[edytuj] Bibliografia

• Przyboś A., Oświęcim Stanisław, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 24, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1979, s. 619-621.