Stanisław Sojczyński
Z Wikipedii
Stanisław Sojczyński (ur. 30 marca 1910 – zm. 19 lutego 1947, w źródłach pojawia się też data 17 lutego) – pseud. "Warszyc", "Wazbiw", "Wojnar", "Świrski", "Awr", "Zbigniew" - żołnierz AK, twórca i dowódca powojennego Konspiracyjnego Wojska Polskiego.
[edytuj] Działalność przedwojenna
Sojczyński urodził się 30 marca 1910 r. w Rzejowicach, powiat radomszczański. Pochodził z chłopskiej rodziny. W 1932 r. ukończył Państwowe Seminarium Nauczycielskie w Częstochowie. W tym samym roku ożenił się z Leokadią Kubik. Następnie w 27 p.p. w Częstochowie odbył Dywizyjny Kurs Podchorążych Rezerwy Piechoty. W dniu 1 stycznia 1936 r. został awansowany na podporucznika rezerwy. Od 1934 r. pracował jako nauczyciel w szkole powszechnej w Borze Zajacińskim koło Częstochowy. Uczył języka polskiego. Działał wówczas w Związku Nauczycielstwa Polskiego i Związku Strzeleckim.
[edytuj] Udział w kampanii wrześniowej i konspiracji
Podczas wojny obronnej 1939 r. podporucznik rezerwy Stanisław Sojczyński walczył w okolicach Hrubieszowa w składzie grupy "Kowel" dowodzonej przez pułkownika dyplomowanego Leona Koca. Po niepowodzeniach w walkach koło Janowa Lubelskiego został rozbrojony przez żołnierzy sowieckich. Uniknął jednak niewoli i pod koniec września 1939 r. próbował przedrzeć się do Warszawy, aby wziąć udział w jej obronie. Po upadku stolicy postanowił wrócić do Rzejowic, gdzie szybko włączył się do pracy konspiracyjnej. Jesienią 1939 r. został członkiem Służby Zwycięstwu Polski pod pseudonimem "Wojnar" (później używał także pseudonimów "Zbigniew" i "Warszyc"). Przystąpił wówczas do organizowania Podobwodu SZP, a następnie ZWZ Rzejowice, który wkrótce stał się jednym z najlepiej zorganizowanych rejonów konspiracyjnych. Z tego powodu jeszcze w 1939 r. porucznik Sojczyński został komendantem Podobwodu Rzejowice, a od października 1942 r. pełnił także funkcję zastępcy komendanta Obwodu AK Radomsko, będąc jednocześnie szefem Kierownictwa Dywersji (Kedywu) w Obwodzie. Szybko okazało się, że ma on duże zdolności dowódcze. Do jego największych osiągnięć należało zaatakowanie w nocy z 7 na 8 sierpnia 1943 r. niemieckiego więzienia w Radomsku. W wyniku przeprowadzonej akcji uwolniono ponad 40 Polaków i 11 Żydów, a oddział zdołał się wycofać z miasta z minimalnymi stratami. Za tę akcję porucznik Stanisław Sojczyński został odznaczony orderem Virtuti Militari V klasy. Wkrótce utworzył pierwszy na terenie obwodu oddział partyzancki, którym dowodził do listopada 1943 r. W czasie akcji "Burza" dowodził I batalionem 27 pułku piechoty AK, staczając na terenie powiatu Radomsko, wchodzącego w skład Inspektoratu Częstochowskiego AK, wiele potyczek z Niemcami.
[edytuj] Walki z komunistycznymi siłami bezpieczeństwa w składzie KWP
Gdy na ziemie polskie wkroczyła Armia Czerwona, kapitan Stanisław Sojczyński nie złożył broni. Poszukiwany przez komunistyczny aparat bezpieczeństwa, poczuł się on odpowiedzialny za losy swoich byłych podwładnych. Wiosną 1945 r. zaczął ponownie zbierać swoich dawnych żołnierzy, nawiązał także kontakty z innymi oddziałami zbrojnymi, stawiającymi opór komunistom. W dniu 3 kwietnia 1945 r. wydał rozkaz, w którym nakazał byłym podkomendnym wznowienie działalności konspiracyjnej. Na bazie dowodzonego przez siebie podczas wojny I batalionu 27 pułku piechoty AK w maju 1945 r. w Radomsku utworzył konspiracyjną organizację, która początkowo nosiła kryptonim "Manewr", następnie "Walka z Bezprawiem", a od 8 stycznia 1946 r. przyjęła nazwę "Samodzielna Grupa Konspiracyjnego Wojska Polskiego" o kryptonimie "Lasy", "Bory". Organizacja ta, licząca ok. 4 tysięcy członków, działała w województwach: łódzkim, częściowo kieleckim, śląskim oraz poznańskim. Przekształcenie organizacyjne wynikało z rozwoju stanu liczebnego szeregów KWP.
W dniu 12 sierpnia 1945 r. kpt. S. Sojczyński wydał "List otwarty" do pułkownika Jana Mazurkiewicza ps. "Radosław", w którym uznał jego apel o wychodzenie z konspiracji za zdradę i apelował o dalszą walkę przeciwko komunistom. Natomiast w dniu 16 sierpnia 1945 r. wydał rozkaz określający zadania KWP w zakresie walki z przestępczą działalnością władz komunistycznych i ochrony społeczeństwa oraz żołnierzy podziemia niepodległościowego przed terrorem organów bezpieczeństwa. Pierwszą osobą, która zginęła z jego rozkazu, był Jankiel Jakub Cukierman, szef sekcji śledczej Państwowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Radomsku. Zastrzelono go na ulicy w sierpniu 1945 r.
Rok później, także w Radomsku, miała miejsce jedna z najgłośniejszych akcji KWP. W nocy z 19 na 20 kwietnia 1946 r. do miasta weszło 167 partyzantów, którymi dowodził Jan Rogulka ps. "Grot". celem akcji było uwolnienie więźniów przetrzymywanych w budynku PUBP oraz w budynku miejscowego więzienia UB, a także likwidacja członków PPR, na których dowództwo KWP wydało wyroki śmierci. Akcja udała się tylko częściowo. Zdobyto miejscowy areszt UB, z którego uwolniono 57 aresztowanych. Nie udało się jednak opanować gmachu PUBP. Nie zdołano również odnaleźć wszystkich przeznaczonych do likwidacji PPR-owców. Po około 2 godzinach od momentu opanowania miasta dowodzący akcją por. "Grot" zarządził odwrót. W czasie odwrotu rozbito trzykrotnie liczniejszy oddział KBW; zginęło 16 żołnierzy KBW, w tym 5 oficerów, a także 8 schwytanych wówczas przez partyzantów żołnierzy sowieckich. Chociaż już wcześniej kapitan Sojczyński był postrachem bezpieki, po tej akcji "władza ludowa" uznała go za wroga publicznego numer jeden. Nasilające się represje komunistyczne sprawiły, że rozkazem z 28 marca 1946 r. nakazał zintensyfikowanie działań zbrojnych.
Ostatecznie został aresztowany przez UB 27 czerwca 1946 r. w Częstochowie z całym dowództwem organizacji na skutek zdrady jednego z podkomendnych. Oskarżycielem był prokurator Kazimierz Graff. Był sądzony w procesie dowództwa KWP w dniach 9 grudnia – 16 grudnia 1946 r i skazany przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Łodzi na karę śmierci. Kpt. S. Sojczyńskiego i jego 5 podwładnych stracono 19 lutego 1947 r. w Łodzi, na 3 dni przed ogłoszeniem amnestii. Nie wiadomo, gdzie został pochowany.
