Stanisław mazowiecki

Z Wikipedii

Stanisław mazowiecki (ur. 17 maja 1500, zm. 8 sierpnia 1524) – książę mazowiecki, razem z bratem panujący w Czersku, Warszawie, Liwie, Zakroczymiu i Nurze w latach 1503-1524 (do 1518 r. regencja).

Stanisław był starszym synem księcia mazowieckiego (warszawskiego) Konrada III i Anny Radziwiłł, córki wojewody wileńskiego Mikołaja. W momencie śmierci ojca w 1503 r., małoletni Stanisław wraz z młodszym bratem Januszem III znalazł się pod opieką regencji kierowanej przez matkę.

Większość dziedzictwa mazowieckiego (z wyjątkiem Czerska, w którym książęta na mocy układu z 1495 r. panowali dziedzicznie) początkowo była silnie zagrożona inkorporacją przez Polskę i dopiero 14 marca 1504 na mocy decyzji króla Aleksandra młodzi książęta otrzymali całość ojcowizny w lenno.

Samodzielne rządy Stanisław razem z bratem Januszem objął dopiero w 1518 r. (w wieku osiemnastu lat, za sprawą rozruchów szlachty). Pomimo tego Anna Radziwiłł aż do swojej śmierci w marcu 1522 r. zachowała realną władzę na Mazowszu.

W 1518 r. książęcy bracia uczestniczyli uroczystościach zaślubin Zygmunta Starego z Boną Sforza w Krakowie.

W 1519 r. spełniając swój obowiązek lenny Stanisław i Janusz III włączyli się do wojny polsko-krzyżackiej, wysyłając oddziały posiłkowe królowi polskiemu, a zimą z 1519 na 1520 r. już na własną rękę zdobywając kilka miejscowości na Mazurach. Jednocześnie Stanisław prowadził po kryjomu rozmowy z Krzyżakami w sprawie zawieszenia broni zawartego ostatecznie w grudniu 1520, na parę miesięcy przed układem polsko-krzyżackim kończącym ostatnią w historii wojnę tych państw.

W życiu prywatnym Stanisław, podobnie jak Janusz III, nie stronił od mocnych trunków i kobiet, co najprawdopodobniej przyczyniło się do jego przedwczesnego zgonu 8 sierpnia 1524. Książę został pochowany w kolegiacie św. Jana w Warszawie. Nie zdążył się ożenić i nie pozostawił potomstwa.

Nagłe zgony Stanisława i dwa lata później Janusza III – młodych dwudziestoparoletnich książąt wywołały u współczesnych wrażenie ich nienaturalności. Główną podejrzaną była wojewodzianka płocka Katarzyna Radziejowska, która z zazdrości z powodu nieodwzajemnionej miłości miała otruć najpierw matkę książąt Annę Radziwiłł, następnie Stanisława, wreszcie Janusza.

Podejrzenia były na tyle poważne (zwłaszcza, iż wśród podejrzanych znalazła się również żona króla Polski – Bona Sforca), że Zygmunt I Stary chcąc raz na zawsze sprawę wyjaśnić polecił przeprowadzić śledztwo, w wyniku którego ogłoszono specjalnym edyktem z 9 lutego 1528, że książęta "nie sztuką ani sprawą ludzką, lecz z woli Pana Wszechmogącego tego świata zeszli".

Prawdziwą przyczyną śmierci obu książąt mogła być dziedziczna choroba Piastów mazowieckich podana w kronice przez Jana Długosza – gruźlica.