Starowęgierska skarga Maryi
Z Wikipedii
Starowęgierska skarga Maryi, Lament Maryi (węg. Ómagyar Mária-siralom) - jeden z najstarszych zachowanych tekstów w języku węgierskim. Napisany ok. roku 1300, odnaleziony został dopiero w roku 1922, w Kodeksie Lowańskim (Dominican Codex) w Bibliotece Uniwersytetu Belgijskiego. Jego autorem był prawdopodobnie zakonnik dominikański. Zapisany był bez podziału na strofy i zajmował 37 linijek. Po podziale obejmuje 13 zwrotek.
[edytuj] Charakter utworu
Utwór jest luźnym tłumaczeniem z "Planctusa" Francuza Geoffroi'a de Breteuil'a. W tekście ani razu nie pada imię Maryi lub Jezusa, co sprawia, że jest to tekst bardziej uniwersalny, traktujący ogólnie o bólu matki po stracie syna.
Struktura utworu nadaje jej cech dramatycznych: po każdych dwóch zwrotkach opisowych następują nacechowane emocjonalnie wersy zawierające lament matki.
W warstwie lingwistycznej utwór jest bardzo wyrafinowany, co pozwala wierzyć, że przed "Skargą" pojawiały się już podobne utwory w języku węgierskim. Zabawy semantyczne (np. wers "Világ világa", co może oznaczac zarówno "światło świata", jak i "światło świateł" lub "świat światów"), aliteracje, rytmizacja, wersyfikacja i rymy są bezbłędnie zastosowane w całym utworze w celu osiągnięcia efektu dramatycznego.
Znaczenie niektórych słów utworu do dziś nie zostało rozszyfrowane przez językoznawców.
[edytuj] Tekst utworu
|
Tłumaczenie polskie: Co żałość, nie znałam. W żalu-m pogrążona, Smutkami zgryziona.
Od Synaczka Żyd – Od słodkich wesel mych.
Jedyny Synaczku! Bacz płaczącej matki, Wyciągnij ją nad smutki!
Pierś mi smutki zatrapią. Twoje krwi padanie – Moje tchu omdlewanie.
Ty kwiat kwiatu! Okrutnieś udręczon ty, Ćwiekami żeś przebity.
Słodki miodzie! Marniejesz w urodzie, Krew ucieka ci w wodzie.
Na wierzch rozchodzi. Smutek we wnętrzności mej, Ty nigdy nie lżej.
Niech moje żyje Jedyne paniątko, A niech świat się boi.
Słowo się dopełni, Czuję miecz boleści, Obiecany ten mi.
Z tobą, gdyby nie Iżeś tak udręczon, Synaczku, na śmierć.
Bezprawiem jest, Bo bez winy Mój Syn jest.
Pchając, supłając, Zabijasz.
Dla mnie za to litość nie, Albo śmierci zmęczeniem Matkę z miłym jej Synem Już i razem zabijcie. |
Tekst we współczesnej pisowni węgierskiej: Volék sirolm tudotlon. Sirolmol sepedik, Búol oszuk, epedek.
Zsidou fiodumtuul, Ézes ürümemtüül.
Eggyen igy fiodum! Sirou anyá teküncsed, Búábeleül kinyuhhad!
Én junhum buol fárad. Te vérüd hullottya Én junhom olélottya.
Virágnak virága! Keserüen kinzatul, Vos szegekkel veretül.
Ézes mézüül! Szegényül szépségüd, Vírüd hioll viezül.
Tertetik kiül Én junhumnok bel bua, Ki sumha nim hiül
Eggyedüm íllyen, Maraggyun urodum, Kit világ féllyen!
Bezzeg szovo ére; Én érzem ez bútürűt, Kit níha egíre.
De nüm valállal, Hul így kinzassál, Fiom, halállal.
Türvéntelen, Fiom mert hol Biüntelen.
Üklelve, ketve Ülüd.
Ne légy kegyülm mogomnok, Ovogy halál kináal, Anyát ézes fiáal Egyembelű üllyétük! |
