Wikiprojekt:Synagogi w Polsce/Brudnopis 1

Z Wikipedii


Synagoga Cukermana w Będzinie
Zachowana polichromia przedstawiająca widoki Jerozolimy
Data budowy	koniec XIX lub początek XX wieku
Data zniszczenia	II wojna światowa
Tradycja	ortodoksyjna
Budulec	murowana
Obecnie	muzeum
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons

Synagoga Cukermana w Będzinie - prywatny dom modlitwy znajdujący się w Będzinie w kamienicy przy alei Hugona Kołłątaja 24.

[edytuj] Historia

Synagoga została założona pod koniec XIX lub na początku XX wieku z inicjatywy żony Hercela Cukermana. Pierwsze uroczyste nabożeństwo odbyło się w okresie święta Pesach^[1]. Tak wynika z fragmentu tablicy fundacyjnej, której fragment przez lata przechowywał w mieszkaniu Bogusław Baliński^[2]. Powstała ona w dawnym mieszkaniu, czego dowodem są m.in. naniesione na zamurowane wcześniej drzwi malowidła^[1].

Podczas II wojny światowej wnętrze synagogi zostało zdewastowane i przeznaczone na magazyn Herbatolu^[1]. Wówczas również zamalowano istniejące polichromie. Po wkroczeniu armii radzieckiej do Będzina magazyn został zlikwidowany. Po zakończeniu wojny kamienice należące do rodziny Cukermanów w tym dom modlitwy, zostały sprzedane przez jednego z synów Hercela^[3], Bogusławowi Balińskiemu, który również przez kilka lat mieszkał w pomieszczeniu po domu modlitwy^[1].

W 2005 roku podczas przypadkowego spotkania Adama Szydłowskiego, prezesa Zagłębiowskiego Centrum Kultury Żydowskiej Fundacja JONA z Bogusławem Balińskim, właścicielem kamienicy przy ulicy Kołłątaja 24 otrzymał on informację o istnieniu pozostałości synagogi w jednym z mieszkań tego budynku.

Wkrótce po zbadaniu lokalu przez ekspertów i znalezieniu polichromii oficjalnie potwierdzono odkrycie jednego z dwunastu przedwojennych domów modlitwy w Będzinie. Większość była zamalowana cienką warstwą farby kredowej, a niezamalowane, przedstawiające kolumny, ołtarz z 12 chlebami pokładnymi znajdowały się za meblościanką. W sierpniu 2007 roku, po dwóch latach negocjacji udało się skłonić lokatora do opuszczenia mieszkania. W zamian od Urzędu Miasta otrzymał mieszkanie komunalne. Wkrótce lokal wynajęła Gmina Wyznaniowa Żydowska w Katowicach, a odrestaurowaniem go zajęła się klasa historyczna I Liceum Ogólnokształcącego im. Mikołaja Kopernika w Będzinie.

25 września 2007 roku po gruntownym remoncie i konserwacji polichromii synagoga została udostępniona turystom i uroczyście otwarta w obecności władz miejskich, prezydenta Radosława Barana, mieszkańców miasta oraz Ambasadora Izraela Davida Pelega, który przybił do framugi drzwi specjalnie sprowadzoną z Izraela mezuzę^[4]. W uroczystościach uczestniczyła również Stanisława Sapińska, która w 2006 roku ujawniła pamiętnik Rutki Laskier^[2].

Obecnie trwa spór pomiędzy Gminą Wyznaniową Żydowską w Katowicach, a Bogusławem Balińskim, którzy nie dogadali się co do kwoty wynajmu lokalu. W związku z tym obecny właściciel żądza zwrotu kluczy^[1].

[edytuj] Architektura

Sala modlitewna położona na planie prostokąta, znajduje się na pierwszym piętrze kamienicy. Mogła pomieścić około 30 osób. W jej wnętrzu znajdują się pozostałości unikatowej, jak na te tereny polichromii, będącej jedną z dwóch zachowanych w województwie śląskim.

Jedyne niezamalowane po wojnie malowidło przedstawia kolumny oraz ołtarz z 12 chlebami pokładnymi, które znajdowało się za meblościanką. Polichromia posiada wymiary 1 na 1,5 metra i umieszczona jest pod nią napis Lechem hapanim, co z języka hebrajskiego znaczy chleby pokładne. Na pozostałych ścianach zachowały się dwa widoki Jerozolimy, oddzielone kolumnami i otoczone z trzech stron niebieskimi kotarami.

Na piętrze znajdował się również babiniec, lecz jego obecny właściciel skuł wszystkie tynki podczas remontu. Kobiety śledziły przebieg nabożeństwa przez dziurę w podłodze, otoczoną barierką. Podczas wojny, hitlerowcy wyrwali barierkę oraz zabili deskami otwór^[1].

[edytuj] Tablica fundacyjna

Tablica przed konserwacją

Do dnia dzisiejszego z dawnego wyposażenia domu modlitwy zachował się jedynie fragment marmurowej tablicy fundacyjnej z tekstem w języku hebrajskim, którą przez wiele lat przechowywał Bogusław Baliński. W 2005 roku została ona przekazana Zagłębiowskiemu Centrum Kultury Żydowskiej i przeniesiona do synagogi Mizrachi przy ulicy Potockiego 3, gdzie została wyeksponowana. W ostatnim czasie tablica została poddana konserwacji i we wrzesniu 2007 roku przeniesiona do synagogi Cukermana, gdzie zawisła na jednej ze ścian.

Na tablicy można odczytać:

... חז
... ורעיתו היקרה מ

polskie tłumaczenie