Szkoła jezuicka
Z Wikipedii
Szkoły jezuickie - szkoły prowadzone przez zakon jezuitów, w Polsce od 1565. Pojawienie się kolegiów jezuickich (wraz z pijarskimi i teatyńskimi) było przełomem w dziedzinie edukacji. Pośród innych placówek oświatowych, wspierane przez królów polskich kolegia jezuickie rozwijały się najszybciej. Po ogłoszeniu w 1773 roku kasaty zakonu jezuitów w Rzeczpospolitej, zarząd nad szkołami i majątkami przejęła Komisja Edukacji Narodowej, w której działalność włączyło się wielu dawnych jezuitów.
Spis treści |
[edytuj] Historia
Do Polski sprowadził zakon jezuitów biskup warmiński (później kardynał) Stanisław Hozjusz, w roku 1564, fundując im znane kolegium w Braniewie. Następne kolegia jezuickie powstały w Pułtusku (1566), Wilnie (1570) i Poznaniu (1575). Do końca XVI wieku na ziemiach Rzeczpospolitej powstało 12 kolegiów.
1 kwietnia 1579 roku król Stefan Batory nadał kolegium jezuickiemu w Wilnie statut uniwersytecki. Nowa szkoła pod nazwą Akademii Wileńskiej była pierwszą szkołą wyższą w Wielkim Księstwie Litewskim. Pierwszym rektorem placówki był Piotr Skarga, a wykładali często cudzoziemcy, m. in anglik James Bosgrave. W 1661 powstała jezuicka Akademia Lwowska.
W 1608 roku odrębną prowincję polską podzielono na prowincję polską i litewską (do której włączono Warmię i Mazury. W połowie XVII stulecia w obu tych prowincjach istniało około 40 szkół. W drugiej połowie XVII wieku kolegia jezuicie dotknął głęboki kryzys spowodowany wojnami kozackimi, najazdem Szwedów i wojną z Moskwą. Zmniejszyła się liczba uczniów i wiele placówek zamknięto.
Zakon jezuitów odegrał wielką rolę w pierwszym okresie polskiego oświecenia, tworząc całą sieć szkół średnich i wyższych (kolegia). Po ogłoszeniu kasaty zakonu w 1773, w Polsce zarząd nad szkołami i majątkami przejęło państwo, a dokładniej powołana wówczas Komisja Edukacji Narodowej. W roku tym działało w Polsce: 4 prowincje, 137 placówek i 2362 zakonników.
Szkoły jezuickie stanowiły przeciwwagę i skuteczną konkurencje dla szkolnictwa protestanckiego.
Obecnie jezuici nadal prowadzą szkoły. W Polsce obecnie istnieją dwie:
- Gimnazjum i Liceum Jezuitów w Gdyni
- Gimnazjum i Liceum Jezuitów w Nowym Sączu
[edytuj] Rodzaje szkół
- Szkoła pięcioklasowa łacińsko-grecka
Najbardziej rozpowszechnionym rodzajem szkoły była szkoła 5-klasowa, składająca się z: trzech klas gramatyki, klasy poetyki i klasy retoryki. Przyjmowano doń chłopców 9-10 letnich, posiadających podstawową wiedzę w zakresie pisania i czytania po łacinie. Uczniowie byli podzieleni na klasy nie według wieku, lecz wyuczonego materiału: przechodzili do następnych klas indywidualnie, w zależności od zdobytych umiejętności. Były to odpowiedniki szkoły średniej.
- Szkoła 5-klasowa z dodatkowym kursem filozofii
Drugi typ reprezentowały szkoły o charakterze uczelni wyższych, które obok 5 klas niższych posiadały jeszcze 2- lub 3-etni kurs filozofii, obejmujący również matematykę i fizykę.
- Szkoła 5-klasowa z dodatkowym kursem filozofii i teologii
W tym typie była to szkoła z klasami niższymi, trzyletnim kursem filozofii i czteroletnim kursem teologii. Niektóre z tego typu szkół posiadały status akademicki z prawem nadawania stopni naukowych.
Oprócz trzech wymienionych rodzajów szkół jezuici prowadzili również: alumnaty papieskie, seminaria diecezjalne, bursy muzyczne, konwikty szlacheckie (collegia nobilia) oraz seminaria nauczycielskie podzielone na dwuletni nowicjat i dwuletnie studia humanistyczne. Pierwsze seminarium nauczycielskie powstało w Pułtusku w 1571 roku. Jezuici nie organizowali szkół elementarnych (uczących czytania i pisania), koncentrowali się na szczeblu średnim, wykorzystując w nauczaniu tzw. modus parisiensis, czyli podział uczniów na klasy realizujące przepisany program nauczania.
[edytuj] Cele i zasady nauczania
Nauczanie w szkole oparte było na gruntownym poznaniu łaciny i greki oraz teorii poezji i wymowy. Do nauki gramatyki łacińskiej używano podręcznika Alvar, który w owym czasie stanowił duże osiągnięcie dydaktyczne.[1] Mniejszą wagę przywiązywano do umiejętności praktycznych. Nieobowiązkowo uczono hebrajskiego, niemieckiego i ruskiego oraz wykładano dialektykę, fizykę i matematykę. Pobieżnie studiowano geografię, historię i filozofię. Od 1599 roku wszystkie typy szkół jezuickich posługiwały się jednolitym programem nauczania tzw. Ratio studiorum. Stosowane metody dydaktyczne, a także bezpłatny charakter studiów przyciągał do szkół jezuickich również młodzież protestancką, co w dużej ilości przypadków kończyło się przejściem na katolicyzm.
W całokształt procesu edukacyjnego włączano wykłady, przygotowywane przez studentów wprawki pisemne, teatr szkolny, chór, orkiestrę i organizacje religijno-społeczne (sodalicje mariańskie).
Nauczanie w szkołach jezuickich odbywało się według zasad opracowanych prawdopodobnie przez generała jezuitów Klaudiusza Acquaviva, zawartych w podręczniku Ratio et institutio studiorum Societas Jesu.
Te zasady pedagogiki były krytykowane przez uczonych Zachodu (głównie profesorów Sorbony), a także w Polsce jako "wsteczne", "rozagniające pochodnię fanatyzmu" [2]
