Tabula Peutingeriana
Z Wikipedii
Tabula Peutingeriana mapa pokazująca wojenne połączenia drogowe Imperium Rzymskiego. Była starożytna "mapą turystyczną". Oryginalna mapa (zachowały się tylko kopie) jest datowana na IV w. Obejmuje Europę, część Azji (Indie z Gangesem), wyspę Cejlon (Insula Trapobane), Ocean Indyjski, Chiny i płn. Afrykę. Nazwa pochodzi od Konrada Peutingera, niemieckiego humanisty z XVI w.
Spis treści |
[edytuj] Historia
Podstawą do sporządzenia Tabula Peutingeriana mogła być mapa świata Markusa Vispaniusa Agrippy przyjaciela cesarza Augusta. Po jego śmierci mapa została wykuta na nagrobku znajdującym się na portyku Vipsanii niedaleko Ara Pacis przy Via Flaminia w Rzymie.
Jedyną zachowaną kopią tej pierwotnej mapy rzymskiej z IV w. jest średniowieczna kopia z XIII w.. Jest ona dziełem anonimowego kopisty z Colmar, który w 1265 skopiował wcześniejszy egzemplarz.
Oryginalna mapa musiała powstać po 328, ponieważ przedstawia Konstantynopol, który był w tym roku erygowany. Nie jest ona jednak dla tamtego czasu w pełni aktualna, gdyż przedstawia również Pompeje, które przestały istnieć po wybuchu wulkanu Wezuwiusza w 79. Prócz tego są przedstawione miejscowości prowincji Germania Inferior, które uległy zniszczeniu w V w.
Wiedeński humanista Konrad Celtis znalazł kopię w jednej z bibliotek i w 1507 przekazał ją swojemu przyjacielowi, członkowi rady miasta Augsburga, Konradowi Peutingerowi. Peuntiger podjął działania mające doprowadzić do wydania mapy, jednak zmarł przed ukończeniem tego dzieła. Pierwsze wydanie zostało jednak nazwane jego imieniem. Ukazało się 1591 w Antwerpii.
Od tego czasu mapa wielokrotnie zmieniała właścicieli, aż w 1717 została na zamówienie Eugeniusza Sabaudzkiego kupiona w antykwariacie w Lipsku. Po jego śmierci 1736 przeszła na własność biblioteki cesarskiej i dzisiaj jest przechowywana w austriackiej Bibliotece Narodowej w Wiedniu.
[edytuj] Opis mapy
Tabula Peutingeriana znana jest tylko ze średniowiecznych odpisów.
Najstarsza kopia mapy wykonana w XIII w. była pergaminowym zwojem o szerokości 0,34 m i łącznej długości 6,75 m, składającym się z dwunastu połączonych ze sobą kawałków pergaminu. W 1875 zwój został podzielony na znanych dzisiaj jedenaście arkuszy i od tego czasu nie jest niszczony podczas rozwijania całości.
Pierwsza część pokazuje Wyspy Brytyjskie, Holandię, Belgię, część Francji i zachodnie Maroko. Półwysep Iberyjski nie jest przedstawiony na żadnym arkuszu, gdyż dwunasty arkusz został zagubiony. Przedstawiał Hiszpanię, Portugalię i zachodnią Anglię.
[edytuj] Zawartość mapy
Mapa jest bardzo schematyczna, o dużych zniekształceniach kształtu przedstawionego terenu, zwłaszcza w kierunku ze wschodu na zachód. Przedstawienie jest stylizowane, podobne do współczesnych schematów komunikacji miejskiej. Przedstawione jest 555 miast i wsi i 3500 innych obiektów geograficznych jak np. latarnie morskie i główne wieże świątyń zaznaczone małymi obrazkami.
Mapa pokazuje ponad 200 000 km dróg, wiele rzymskich osad, rzeki, góry, lasy i morza. Podane są również odległości między osadami. Główne miasta imperium rzymskiego Rzym, Konstantynopol i Antiochia są zaznaczone specjalnymi medalionami.
[edytuj] Dyskusje
Stawiane są pytania czy Tabula Puentigeriana może być uznawana za mapę. Przecież nie przedstawia ona realnego obrazu terenu. W rzeczywistości można ją uznać za itinerarium, czy też wykaz odległości wzdłuż dróg rzymskich. Podróżnik nie mógł dowiedzieć się niczego tak dokładnie jak z mapy, uzyskiwał jedynie informację jak będzie przebiegała czekająca go droga i jaką będzie musiał pokonać odległość. Mapa prezentuje te drogi jako szereg prawie równoległych linii, wzdłuż których są zaznaczone kolejne cele podróży. Powierzchnia pergaminu ma naniesioną prostokątną siatkę. Jednak, podobnie jak dla mapy świata Ptolemeusza, przypuszcza się, że została ona naniesiona w późniejszych czasach przez nieznanego autora.
[edytuj] Literatura
- Tabula Peutingeriana. Codex Vindobonensis 324, Österreichische Nationalbibliothek, Wien. Kommentiert von E. Weber. Akademische Druck- u. Verlagsanstalt Dr. Paul Struzl, Graz 2004, ISBN 3-201-01793-0 (Faksimile)
