Wezuwiusz
Z Wikipedii
 |
|
|
|
|
Wezuwiusz (łac. Vesuvius, wł. Vesuvio) - jeden z najbardziej znanych wulkanów w lądowej części Europy. Położony jest na terenie Włoch, na Półwyspie Apenińskim, nad Zatoką Neapolitańską. Wezuwiusz jest jednym z 5 najniebezpieczniejszych wulkanów świata. Swoje początki datuje na około 16 tys. lat temu. Wezuwiusz jest jak gdyby złączony z Monte Somma (Somma to pradawny wygasły już wulkan jak się przypuszcza to właśnie po zawaleniu się krateru Sommy wytworzyła się działalność sejsmiczna Wezuwiusza). Najbardziej wzmożonym okresem aktywności wulkanu były lata 1631-1872. Według ostatnich pomiarów, jego wysokość wynosi 1281 m n.p.m., głębokość krateru - 230 m, średnica - 550-650 m. Dzisiejszy stożek znajduje się na kalderze utworzonej podczas wybuchu z 79 r. Pomiędzy Ercolano i Torre del Greco na Valle del Salvatore znajduje się najstarsze obserwatorium wulkaniczne (1841) położone na wysokości 609 m n.p.m. Wezuwiusz zaliczany jest do stratowulkanów.
Wiek najstarszych skał Wezuwiusza określany jest na ok. 200 tys. lat. Najbardziej znany jest z wybuchu, który nastąpił 24 sierpnia 79 r., w którym zniszczone zostały miasta: Pompeje, Herkulanum i Stabie. Ostatni duży wybuch został odnotowany dn. 13 marca 1944 r.
|
Ważniejsze erupcje |
|
| Data | Typ erupcji |
| 24 sierpnia 79 | eksplozywna (wybuch) |
| 472 | efuzywno-eksplozywna |
| 512 | nieznany |
| 26 lutego 685 | efuzywna (wylew) |
| 787 | efuzywno-eksplozywna |
| 968 | nieznany |
| 27 stycznia 1037 | nieznany |
| 29 maja 1139 | eksplozywna |
| 1500 | eksplozywna |
| 16 grudnia 1631 | efuzywno-eksplozywna |
| 3 lipca 1660 | eksplozywna |
| 13 kwietnia 1694 | efuzywna |
| 25 maja 1698 | efuzywno-eksplozywna |
| 28 lipca 1707 | efuzywno-eksplozywna |
| 20 maja 1737 | efuzywno-eksplozywna |
| 23 grudnia 1760 | efuzywno-eksplozywna |
| 19 października 1767 | efuzywno-eksplozywna |
| 8 sierpnia 1779 | eksplozywna |
| 15 czerwca 1794 | efuzywno-eksplozywna |
| 22 października 1822 | efuzywno-eksplozywna |
| 23 sierpnia 1834 | efuzywno-eksplozywna |
| 6 lutego 1850 | efuzywno-eksplozywna |
| 1 maja 1855 | efuzywna |
| 8 grudnia 1861 | efuzywno-eksplozywna |
| 15 listopada 1868 | efuzywna |
Spis treści |
[edytuj] Świat przyrody
Stoki masywu Wezuwiusza są od 5 czerwca 1995 objęte kompleksową ochroną jako park narodowy. Ma on na celu nie tylko ochronę żyjących tam gatunków roślin i zwierząt oraz unikatowych w skali europejskiej form geologicznych ale również stanowisk archeologicznych i tradycyjnych sposobów wykorzystania gospodarczego stoków wulkanu.
[edytuj] Rośliny
Ogólna liczba gatunków roślin na terenie parku narodowego wynosi około 906 gatunków. Dolne partie stoków Wezuwiusza porastają sztucznie nasadzone mieszane lasy złożone z pinii i zimozielonych dębów ostrolistnych, zaś Monte Soma porasta mieszany las złożony z różnych gatunków dębów, olch, klonów i kasztanów jadalnych oraz rzadkich tu brzóz.
Leżące pola lawy są kolonizowane przez różnorodne, rzadkie gatunki takie jak:
- chruścik obnażony (Stereocaulon vesuvianum)
- kocanki Helichrysum litoreum
- janowiec barwierski (Genista tinctoria)
- Genista aetnensis
- storczykowate (23 gatunki)
[edytuj] Zwierzęta
Fauna parku jest równie bogata.
Gromadę ssaków reprezentują takie zwierzęta jak:
- mysz domowa (Mus musculus)
- lis pospolity (Vulpes vulpes)
- królik (Oryctolagus cuniculus)
- kuna domowa (Martes foina)
- zając szarak (Lepus europaeus)
W parku można spotkać ponad 100 gatunków ptaków, w tym gniazdują w nim między innymi:
- myszołów (Buteo buteo)
- pustułka (Falco tinnunculus)
- dudek (Upupa epopos)
- turkawka wschodnia (Streptopelia orientalis)
- gołąb grzywacz (Columba palumbus)
- dzięcioł duży (Dendrocopos major)
- nagórnik (Monticola saxatilis)
- kruk (Corvus corax)
- sikora sosnówka (Parus ater)
- krogulec (Accipiter nisus)
- czyżyk (Carduelis spinus)
Zimują między innymi:
- słonka (Scolopax rusticola)
- kopciuszek (Phoenicurus ochruros)
- krętogłów (Jynx torquilla)
- drozd śpiewak (Turdus philomelos)
Na przelotach pojawiają się:
- pokrzewka ogrodowa (Curruca mosquitera)
- pokrzewka wąsata (Sylvia cantillans)
- muchołówka żałobna (Ficedula hypoleuca)
- pleszka (Phoenicurus phoenicurus)
- białorzytka rdzawa (Oenanthe hispanica)
- świstunka leśna (Phylloscopus sibilatrix)
- wilga (Oriolus oriolus)
- lelek kozodój (Caprimalgus europaeus)
- trzmielojad (Pernis apivorus)
Wśród gadów można wymienić:
- jaszczurka zielona (Lacerta viridis)
- gekon turecki (Hemidactylus turcicus)
[edytuj] Uprawy
Stoki wulkanu już od czasów starożytnych wykorzystywane były gospodarczo. Żyzne skały wulkaniczne sprawiły, że można tu znaleźć bardzo zróżnicowane uprawy. W sadach owocowych rosną morele, pomidory i wiśnie. Na stokach, głównie Monte Soma znaleźć można winnice. Z warzyw uprawia się głównie koper, fasolę oraz brokuły
[edytuj] Obserwatorium
Osservatorio Vesuviano - to najstarsze na świecie obserwatorium zajmujące się obserwowaniem życia wulkanów. Ufundowane w 1841 roku przez króla Ferdynanda II Borbona. Już w 1809 Rząd Burbonów rozważał utworzenie Obserwatorium, prośbę o utworzenie takiego obiektu wystosował również sekretarz Akademii Nauki w Neapolu Teodoro Monticelli w 1829. W końcu 1831 prośba została przyjęta przez króla Ferdynanda II, ten zaś polecił wybranie miejsca i kierowanie prac fizykowi Macedonio Melloni. Fizyk był stałym bywalcem w Paryzu i Londynie, gdzie współpracował z znakomitymi naukowcami nad propagowaniem nauk o polu magnetycznym i ocieplaniem się klimatu.
10 lipca 1839 król nadaje Macedonio Mellone tytuł dyrektora Obserwatorium Vesuviano. Początkowo Mellone chciał zbudować Obserwatorium na Riviera di Chiaia lecz jego prośba została odrzucona przez króla. W końcu 1841 roku zaczęto budowę Obserwatorium na zboczach Wezuwiucza na kotlinie nazwanej razem z drogą, która miała połączyć Obserwatorium z Resiną. Fizyk jeszcze w tym samym roku otrzymał środki na zakup aparatury pomiarowej. W 1845 roku podczas VII Kongresu Naukowców Włoskich inaugurowano Obserwatorium chociaż nie zostało jeszcze całkowicie ukończone. Podczas Kongresu Melloni zaprezentował swoją teorię, fizyk twierdził iż wulkany takie jak Wezuwiusz-Somma mają bardzo głęboki zbiornik magmowy teoria bardzo bliska teorii plutonicznej.
16 marca 1848 obserwatorium zaczyna funkcjonować w pełnym wymiarze tuż przed wolnymi wyborami, jednak Macedonio Melloni, który był oskarżany o sympatię z liberałami traci poparcie króla i 6 listopada 1849 zostaje usunięty z funkcji dyrektora Obserwatorium.
1852 roku pozwolenie na wykorzystywanie obserwatorium do swoich nauk otrzymuje Luigi Palimieri profesor nauk logicznych i metafizycznych Uniwersytetu w Neapolu. Już 8 grudnia 1855 uczony zostaje nominowany na dyrektora Obserwatorium. W 1860 Palimieri zostaje profesorem fizyki i meteorologi na Uniwersytecie w Neapolu w ten sposób rodzi się bardzo bliska współpraca Obserwatorium z Uniwersytetem. Profesor nakazuje wybudować wieże do obserwacji meteorologicznych, do której zostaje przeniesiona część aparatury pomiarowej zakupiona przez Melloniego w Paryżu. Bardzo małą część tej aparatury można zobaczyć w Departamencie Fizyki Uniwersytetu w Neapolu. Luigi Palimieri ufundował gazetę naukową Annali dell'Obsservatorio Vesuviano, którą redagował aż do śmierci, gdzie opisał z bardzo dużą dokładnością wybuchy Wezuwiusza pomiędzy 1855 - 1872, a w szczególności wybuchy z 1855 i 1872 roku. To właśnie temu naukowcowi zawdzięczamy obserwacje Wezuwiusza a także i innych wulkanów na świecie. 1872 podczas wybuchu wulkanu grupa studentów traci życie zostają zalani lawą, Palimieri w tym czasie pojechał do Neapolu po instrumenty pomiarowe, gdy powrócił zajął się dokładnymi pomiarami podczas wybuchu wulkanu, nawet wtedy kiedy obserwatorium zostało w bardzo niebezpieczny sposób obtoczone przez lawę pozostał na swoim stanowisku. Za ten bohaterski czyn zostaje nominowanym Senatorem Królestwa Włoskiego 1876 roku.
1903 roku dyrektorem obserwatorium na krótko zostaje Eugenio Semmola potem przewodnikiem zostaje geolog Raffaele Vittorio Matteucci. W 1911 - 1914 Giuseppe Mercalli twórca klasyfikacji erupcji wulkanicznych (skala Mercalli). Dyrektorami Obserwatorium byli bardzo znani fizycy i geofizycy Giusepppe Imbó rozbudował Obserwatorium zakupując bardzo nowoczesny sprzęt do pomiarów geofizycznych oraz przepowiedział wybuch Wezuwiusza w 1944.
Dzisiaj obserwatorium przez całą dobę rejestruje wszystkie ruchy sejsmiczne we wnętrzu wulkanu jak i trzęsienia ziemi. Współpracuje nad wieloma projektami z wulkanologami z całego świata, a w jego muzeum można oglądać wystawy ukazujące osiągnięcia wulkanologów w ciągu ostatnich 2000 lat.
