Tolos
Z Wikipedii
Tolos (gr. tholos) – 1) był to kamienny grobowiec na planie koła lub zbliżonym do koła, przykryty pozornym sklepieniem kopułowym (grobowiec kopułowy lub grobowiec w kształcie ula), sklepieniem płaskim lub też w ogóle pozbawiony jakiegokolwiek przykrycia. Mógł być to po prostu kopiec ziemi usypany nad pomieszczeniem zawierającym szczątki zmarłego lub zmarłych wraz z wyposażeniem grobowym. 2) Później także budowla składająca się z okrągłego naosu otoczonego kolumnadą.
Grobowce tolosowe pojawiły się już w epoce minojskiej, ale największą popularność zyskały w epoce mykeńskiej. Podobne grobowce budowano również w czasach późniejszych w Grecji, Italii, Tracji (tutaj obecnie liczba znanych grobowców kopułowych przekroczyła już 30) oraz w północnym Nadczarnomorzu. Najliczniejszą grupę tolosów znaleźć możemy na terenie Krety w dolinie Mesara i wokół Koumasa w górach Kophinas. Najsłynniejszym tolosem-grobowcem jest tzw. skarbiec Atreusza (znany też jako grób Agamemnona).
W okresie archaicznym zaczęto budować inne budowle na planie koła (np. Prytaneion w Atenach, który służył urzędnikom zwanym prytanami).
W czasach późniejszych tolos był to typ klasycznej świątyni z okrągłym naosem, który otaczała kolumnada (zobacz: rotunda). Jedna z najsłynniejszych takich świątyń znajdowała się w Delfach, a jej pozostałości są obecnie najbardziej charakterystycznym elementem ruin Delf.
