Unia polsko-litewska

Z Wikipedii

Unia polsko-litewska – związek Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Rozpoczął się unią w Krewie 14 sierpnia 1385 r. Do 1569 r. była to unia personalna. Na mocy postanowień unii lubelskiej przekształcona została w unię półrealną, nie była to w pełni unia realna, ponieważ odrębne pozostało wojsko i skarb. Jej istnienie zakończyło się wraz z III rozbiorem Polski w 1795 r.

[edytuj] Przyczyny utworzenia

Główną przyczyną utworzenia unii było zagrożenie ze strony Krzyżaków oraz fakt, że Ludwik Węgierski nie pozostawił męskiego potomka. Ludwik chciał pozostawić polski tron swojej córce, ale w tradycji Polski kobieta nie mogła zasiadać na tronie. Nadał więc w 1374 roku polskiej szlachcie przywilej koszycki, stanowiący, że król nie mógł nakładać na nią nowych podatków bez jej zgody. W zamian szlachta zgodziła się na objęcie tronu przez jego córkę Jadwigę. Koronacja odbyła się dopiero w 1384 roku, głównie z powodu babki Jadwigi - Elżbiety Łokietkówny, która długo zwlekała z wysłaniem jej do Polski z uwagi na jej młody wiek. Tak długie bezkrólewie wywołało oburzenie magnatów małopolskich, którzy nieustannie grozili, że odmówią Jadwidze prawa do tronu jeśli nie stawi się na koronację. Były to jednak czcze groźby, których ostatecznie nie spełniono.

[edytuj] Kalendarium

1385 – unia krewska w Krewie – książę Litwy, Jagiełło został poprzez małżeństwo, (faktyczne i polityczne) z Jadwigą, królem Polski, łącząc unią dwa państwa. W zamian miał przejść wraz ze swoim ludem na chrześcijaństwo, walczyć z Krzyżakami, wypuścić więźniów politycznych. Rok później został ochrzczony jako Władysław Jagiełło, oraz koronowany. Unia krewska rozpadła się w 1399 r. po śmierci Jadwigi.
1401 – unia wileńsko-radomska – potwierdzona i zmieniana w Wilnie i Radomiu – była efektem bezdzietnej śmierci Jadwigi, Witold (kuzyn Jagiełły) miał sprawować rządy na Litwie, a po jego śmierci, władza miała wrócić do Władysława.
1413 – unia horodelska w Horodle – wprowadziła instytucję odrębnego wielkiego księcia na Litwie. Ustalono też, że decyzje dotyczące krajów mają zapadać przy współudziale szlachty polskiej i litewskiej, co było gwarancją odrębności Litwy.
1432 (1432-34) – unia grodzieńska w Grodnie
1440 – 1447 – unia faktycznie wygasła, gdy wielkim księciem litewskim został Kazimierz IV Jagiellończyk
1447 – Zbigniew Oleśnicki ofiarował koronę Polski Kazimierzowi Jagiellończykowi – wznowienie unii personalnej
1499 – unia krakowsko-wileńska
1501 – unia mielnicka w Mielniku
1569 (1 lipca) – unia lubelska – powstanie Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Król Zygmunt August powołał wspólny sejm dla Litwy i Polski (Korony), co oznaczało unię realną, czyli funkcjonowanie dwóch odrębnych państw połączonych osobą władcy, sejmem, polityką zagraniczną.
1791 - konstytucja 3 maja znosiła formalnie odrębność ustrojową Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego, powstała Rzeczpospolita Polska. Stworzono wspólne organy władzy centralnej w tym m. in. Komisje Wielkie Obojga Narodów. 20 października Sejm Czteroletni uchwalił przepisy wykonawcze do konstytucji 3 maja pod nazwą Zaręczenia Wzajemnego Obojga Narodów.
1795 – III rozbiór Polski – wygasła unia lubelska.
16 lutego 1918 - Litwa ogłosiła niepodległość, co było równoznaczne z zerwaniem unii z Polską.