Wikipedysta:Władysław Goliński/Hanza a Słupsk i Darłowo
Z Wikipedii
[edytuj] Hanza a Słupsk i Darłowo
- Opracowano na podstawie Zygmunt Święchowski - Józef Mertka; Z DZIEJÓW SŁUPSKA I USTKI, Poznań 1958 Słupsk, str. 59, 60.
Zatarg dyplomatyczny o przynależność Słupska i Darłowa do Hanzy
[...] Na początku XVIII wieku rozgorzał miedzy Prusami a Danią długotrwały zatarg dyplomatyczny o cło tranzytowe w cieśninach dla przejeżdżających statków Słupska i Darłowa. Poseł Prus w Kopenhadze, von Ribbeck, założył przeciwko temu protest, przy czym powołał się na to, że Słupsk i Darłowo jako stare miasta hanzeatyckie są zwolnione od płacenia cła. Dania odrzuciła protest z tym uzasadnieniem, że Słupsk i Darłowo nie są w ogóle żadnymi miastami hanzeatyckimi, ponieważ nie są wspomniane jako takie w dawnych układach. Słupsk przeprowadził w następstwie tego długą walkę o udowodnienie swego członkostwa w związku miast hanzeatyckich, lecz bez powodzenia. (Kurt Poppe, Der Sundzoll, „Unser Pommernland" 1936 zesz. 5/6, s. 196.)
Ten sam wypadek został niemniej obszernie opisany również w innym miejscu (Wilhelm Eisermann, Nachklänge aus Stolps Hansezeit, „Ostpommersche Heimat", Beilage der Zeitung für Ostpommern, 1936 nr 20). Wymieniony przyczynek opracował Eisermann na podstawie akt z archiwum miejskiego i z tego powodu wypowiedź jego ma znaczny ciężar gatunkowy. Podajemy ją w streszczeniu. Na samym wstępie Eisermann skreślił pokrótce zarys historyczny cła tranzytowego, w trakcie czego podniósł, że zasadnicze znaczenie dla uiszczania tego cła miały układy z r. 1560 w Odense i z r. 1645 w Bromserbo. "W związku z zatrzymaniem przez duńskie władze celne w latach 1729 i 1730 statków Słupska i Darłowa rząd pruski polecił swemu posłowi poczynić w Kopenhadze odpowiednie kroki. Wobec interwencji Ribbecka Dania zajęła stanowisko negatywne. Po wymianie not z argumentami i kontrargumentami duński minister Hagen poddał całą tę sprawę wyczerpującej i twardej krytyce, „aby udowodnić oczywisty nonsens w nie uzasadnionej pretensji miasta Słupska i Darłowa", przy czym postawił następujące zarzuty: 1) Słupsk i Darłowo nie są w układach w Odense i Bromserbo imiennie wyliczone; 2) Słupsk i Darłowo nie były nigdy miastami hanzeatyckimi, dlatego układ w Odense nie znajduje zastosowania; 3) Słupsk i Darłowo nie są również miastami pomorskimi, „ponieważ położone są w księstwie »Wenden«, a nie na właściwym Pomorzu; księstwo »Wenden« natomiast zostało wcielone do księstwa pomorskiego dopiero po pokoju w Bromserbo". Dlatego także układ w Bromserbo nie wchodzi w rachubę; 4) Ewentualne prawo miast Słupska i Darłowa propter non usum straciło ważność, tzn, Słupsk i Darłowo nie korzystały przez krótki okres czasu z przysługującego im, być może, prawa nieopłacania cła w cieśninach w ostatnich latach i dlatego wygasło ono bez wszystkiego; 5) Słupsk i Darłowo opłacały uprzednio cło tranzytowe bez sprzeciwu. Celem osłabienia powyższych zarzutów rząd pruski polecił Słupskowi, by odpowiednimi podkładami udowodnił, że jest starym miastem hanzeatyckim. To polecenie wprawiło miasto Słupsk w największe zakłopotanie, gdyż w archiwum nie znaleziono żadnych dowodów, które by wykazały ten fakt w sposób przekonywający. Słupsk zwrócił się przeto w tej sprawie do Darłowa, które po przeszukaniu swego archiwum odpowiedziało, że nie ma powodów do zmartwień, gdyż Słupsk podobnie jak Darłowo były niewątpliwie członkami Hanzy, jak to stwierdzają... Justus Georgius Schottelius i inni historycy. Do tej odpowiedzi Darłowo dołączyło odpisy niektórych dokumentów. Środki dowodowe Darłowa nie były, oczywiście, wystarczające, wobec czego Słupsk wszczął szeroką kampanię o zdobycie dowodów na to, iż był pełnoprawnym członkiem Hanzy. Lubeka, Kołobrzeg, Brema i Trzebiatów udzieliły żądanych wiadomości, przy czym informacje Lubeki były najskąpsze. Słupsk skierował cały zebrany przez siebie materiał dowodowy do Berlina, a spór o cło tranzytowe toczył się z przerwami w dalszym ciągu. W trakcie wznowionych rokowań rząd pruski domagał się zwolnienia z cła tranzytowego dla Słupska, Darłowa, Kołobrzegu i Trzebiatowa. Miastu Kołobrzeg Dania potwierdziła już w r. 1735 ponownie zwolnienie z cła, natomiast w stosunku do pozostałych miast zachodniopomorskich obstawała uporczywie przy swej odmowie. Tymczasem nastąpiły zmiany na tronach obu państw, jak i na stanowiskach ministrów i posłów, a zatarg o cło tranzytowe trwał. Smętnie stwierdza autor pierwszej notatki, Kurt Poppe (Der Sundzoll, „Unser. Pommernland" 1936 zesz. 5/6, s. 197), że stary Fryc prowadził zwycięskie wojny chyba z połową świata, lecz wobec cła tranzytowego on nawet był bezsilny.
W ostatecznym rezultacie ta wojna papierowa skończyła się faktycznie zwycięstwem strony duńskiej, gdyż Dania nie ustąpiła, mimo nacisku pruskiego, ze swego stanowiska. Prusy nie wymogły na Danii uznania swoich żądań, a Słupsk nie przeprowadził dowodu, że był kiedyś pełnoprawnym członkiem Hanzy.[...]
