Wilhelm Marceli Nencki

Z Wikipedii

Wilhelm Marceli Nencki (ur. 15 stycznia 1847 r. w Boczkach, zm. 14 października 1901 w Sankt Petersburgu), powstaniec styczniowy, polski lekarz, chemik, fizjolog.

Urodził się w Boczkach, na Ziemi Sieradzkiej z ojca Wilhelma i matki Katarzyny Serwaczyńskiej, która urodziła jeszcze sześcioro dzieci. Ojciec, właściciel Sikucina i Kobyli Miejskiej, prowadził wzorowe gospodarstwo. Marceli w wieku 9 lat został wysłany do szkoły w Piotrkowie Trybunalskim, którą ukończył w 1863 r. Po wybuchu Powstania styczniowego wraz z bratem Adamem i kilkoma kolegami wstąpił do oddziału Józefa Oxińskiego.

Po upadku powstania musiał opuścić zabór rosyjski. Udał się do Krakowa gdzie został studentem wydziału filozoficznego na Uniwersytecie Jagiellońskim. Na skutek nacisków rosyjskich musiał opuścić Kraków. Wyjechał do Drezna gdzie znalazł oparcie u Józefa Ignacego Kraszewskiego, za którego radą podjął studia w Jenie, a od 1865 r. - w Berlinie. Tam przeniósł się na wydział lekarski, który ukończył w 1870 r. W tym samym roku uzyskał doktorat za pracę pt. "Utlenianie ciał aromatycznych w organizmie zwierzęcym". Jeszcze jako student ogłaszał prace z zakresu wytwarzania cukrów w organizmie oraz rezultaty z badań mocznika. Zapewne w tym okresie przeszedł na kalwinizm, podobnie jak jego brat Leon Nencki.

W latach 1870 - 72 pracował w Akademii Przemysłowej pod kierunkiem Adolfa von Baeyera (1835 - 1917), dzięki któremu został członkiem Niemieckiego Towarzystwa Chemicznego. w 1872 został asystentem na Uniwersytecie w Bernie jako docent chemii lekarskiej, od 1873 r - jako profesor. Jego wykłady przyciągały uczonych z Europy. W latach 1888 - 91 był także profesorem bakteriologii. Badał związki azotowe, kwas moczowy, mocznik i ich pochodne. W latach 1884-86 był dziekanem wydziału lekarskiego. Nadano mu (wraz z rodziną) obywatelstwo kantonu berneńskiego.

Ostatnie 10 lat życia spędził w Sankt Petersburgu, gdzie zapewniono mu bardzo dobre warunki prowadzenia pracy naukowej. Kontynuował tam pracę nad chemią soków żołądkowych z Iwanem Pawłowem. Zlecono mu badana dotyczące zwalczania cholery. W 1895 r. walczył z epidemią księgosuszu.

Znał osiem języków, opublikował w różnych językach 174 prace. Żałował jednak swej decyzji przeniesienia się do Rosji, nie czuł się tam dobrze, utrzymywał kontakty z Polakami. W 1897 r., na jubileusz 25-lecia pracy naukowej przyznano mu rangę generała. Był w kłopocie - prosił o prawo nienoszenia munduru. Ożenił się 30 sierpnia 1873 r. z Marią Heleną Schultzen, miał z nią syna - lekarza. Wakacje spędzał w Boczkach. Hodowano tam dla niego pawie dla celów naukowych.

Badając chemizm bakterii odkrył m.in. bakterie zdolne do życia w atmosferze beztlenowej. Wynalazł także nowy środek leczniczy nazwany salolem.

Zmarł 14 października 1901 r. w Petersburgu. Pochowany został na cmentarzu ewangelicko-reformowanym (kalwińskim) w Warszawie. Zachował się tam jego pomnik z rzeźbą na nagrobku. Postawiono mu też w 1907 r. pomnik w zakładzie chemii lekarskiej na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. W 1904 r. w Brunszwiku opublikowano jego prace pt. "Opera omnia" (liczącą ponad 1700 str.). W 1918 r. powstał w Warszawie istniejący do dziś Instytut Biologii Doświadczalnej im. Marcelego Nenckiego.

[edytuj] Bibliografia

• Ruszkowski A., Marceli Nencki - pionier biochemii z Boczek pod Sieradzem, [w:] "Na sieradzkich szlakach" nr 4/52/1998/XIII, s. 36-39 (6 foto.)
• Sarnecki K., Nencki Wilhelm Marceli, [w:] PSB, t. 22/4, s. 671-4; Szwejcerowa A., "Marceli Nencki", Warszawa, 1977.