Zofia Stryjeńska
Z Wikipedii
Zofia Stryjeńska, z Lubańskich (ur. 13 maja 1891 r. w Krakowie, zm. 1976 r. w Genewie), polska malarka i grafik. Wybitnie utalentowana, obdarzona błyskotliwą inteligencją, poczuciem humoru i wdziękiem osobistym, była najwybitniejszą i najbardziej znaną polską artystką plastykiem dwudziestolecia międzywojennego, o indywidualnym, łatwo rozpoznawalnym stylu.
[edytuj] Biografia
Uzdolniona i obdarzona bujną wyobraźnią plastyczną, już od dziecka dużo rysowała i malowała. Jako młoda dziewczyna została współpracowniczką pism ilustrowanych ("Rola" i "Głosu Ludu"). W 1909 r. rozpoczęła naukę w szkole malarskiej dla kobiet Marii Niedzielskiej. Kurs ukończyła w 1911 roku z odznaczeniem za malarstwo i sztukę stosowaną. W 1910 r. wyjechała z ojcem w podróż przez Austro– Węgry do Włoch, podczas której zwiedziła galerie i muzea Wiednia i Wenecji.
1 października 1911 r. przebrana za chłopca, jako Tadeusz Grzymała rozpoczęła studia malarskie w Monachium (w tym czasie do tamtejszej akademii nie przyjmowano kobiet). Po roku rozpoznana przez kolegów opuściła Monachium i wróciła do Krakowa, gdzie podjęła intensywną twórczość malarską i literacką.
W maju 1913 r. na łamach "Czasu" krytyk sztuki Jerzy Warchałowski w entuzjastycznym tonie omówił obszernie dokonania Zofii Lubańskiej i tym samym wylansował młodą artystkę. W tym czasie weszła do środowiska inteligencji i cyganerii krakowskiej: poznała rodzinę Żeleńskich, Jachimeckich, Puszetów, Kossaków. Zaprzyjaźniła się z Magdaleną Samozwaniec i jej siostrą Marią Pawlikowską-Jasnorzewską.
4 listopada 1916 r. wzięła cichy ślub z obiecującym architektem, miłośnikiem Zakopanego, Karolem Stryjeńskim. Miała z nim trójkę dzieci: córkę Magdę i bliźniaków Jacka i Jana.
Stryjeński wprowadził żonę w środowisko swoich przyjaciół, artystów i przedstawicieli świata literatury. Wtedy poznała m.in. Władysława Skoczylasa, Henryka Kunę, Żeromskiego, Reymonta, Witkacego, później kilku poetów "Skamandra".
W latach 1921-1927 mieszkała w Zakopanem, gdzie jej mąż pracował jako dyrektor Szkoły Przemysłu Drzewnego. Okres ten, początkowo szczęśliwy i twórczo bardzo obfity, z biegiem lat przyniósł coraz to poważniejsze nieporozumienia z Karolem, a wreszcie otwarty konflikt, zakończony rozwodem w 1927 r.
Po rozwodzie przeniosła się do Warszawy. Tu w 1929 r. poślubiła aktora Artura Sochę. I ten związek okazał się nieszczęśliwy: malarka zapracowywała się, by w okresie kryzysu ekonomicznego utrzymać siebie, dzieci i stroniącego od pracy męża. Po kilku latach rozwiodła się, by pod koniec lat 30. związać się jeszcze na krótko ze znanym już wówczas podróżnikiem i pisarzem Arkadym Fiedlerem.
Połowa lat 30. były okresem, w którym zapomniano o artystce. Stryjeńska nie umiała i nie chciała zabiegać o uznanie. Nie przepadała za sanacją, nie związała sie też z żadnym z nowo powstałych ugrupowań artystycznych ani politycznych. Doprowadzona brakiem pieniędzy do rozpaczy, sprzedała kilka obrazów lichwiarzom. Dopiero w 1938 r. otrzymała kilka zamówień z polskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych, m.in. na kilim dla cesarza Japonii Hirohito. Wzięła udział w dekoracji wnętrz polskich statków pasażerskich: "Batorego" i "Piłsudskiego". Wykonała również dekorację sali w cukierni E.Wedla. Znowu też zaczęto kupować jej obrazy o tematyce słowiańskiej i historycznej.
Okupację artystka spędziła w Krakowie. Gdy na początku 1945 r. do miasta wkroczyli Rosjanie, Stryjeńska podjęła decyzję o wyjeździe z Polski. Po długich perypetiach dotarła do Szwajcarii, gdzie była już jej córka, a później trafili też obaj synowie. Usiłowała wyjechać do USA: ubiegała się o pomoc Fundacji Kościuszkowskiej, jednak Rada Nadzorcza Fundacji odmówiła jej prośbom. Żyła w Genewie nadzwyczaj skromnie, z reguły odmawiając przyjęcia pomocy nawet swoim synom. Uczuciowo związana z Polską i polską kulturą, nie potrafiła się odnaleźć w obcym kraju. Zmarła w Genewie i pochowana została na cmentarzu Chenebourg w tym mieście.
[edytuj] Twórczość plastyczna
Nazywana "księżniczką sztuki polskiej" (Mieczysław Grydzewski - "Wiadomości Literackie"), należała do ugrupowania artystycznego Rytm.
Z technik malarskich uprawiała głównie temperę, zajmowała ją też litografia, rysunek i plakat, projektowała zabawki, tkaniny dekoracyjne, była autorką ilustracji książkowych.
Do jej najbardziej znanych prac należą: Pastorałka, cykl Bożków słowiańskich i Pascha, ilustracje do Monachomachii Krasickiego, Pory roku, Kolędy, Cztery sakramenty oraz Tańce polskie.
Serię obrazów przedstawiającą polskie tańce ludowe artystka namalowała w 1927.
