Władysław Reymont

Z Wikipedii

Władysław Stanisław Reymont

Wyróżnienie:	Laureat Literackiej Nagrody Nobla
Rok przyznania:	1924
Poprzedni laureat:	William Yeats
Następca:	George Bernard Shaw
Data urodzin:	7 maja 1867
Data śmierci:	5 grudnia 1925
Kraj:	Polska
Język w którym tworzył:	polski

Władysław Stanisław Reymont (ur. 7 maja 1867 we wsi Kobiele Wielkie k. Radomska, zm. 5 grudnia 1925 w Warszawie), właściwie Stanisław Władysław Rejment – polski pisarz, prozaik i nowelista, jeden z głównych przedstawicieli realizmu krytycznego z elementami naturalizmu w prozie Młodej Polski. Niewielką część jego spuścizny stanowią wiersze. Laureat nagrody Nobla za czterotomową "epopeję chłopską" pt. Chłopi^[1].

Spis treści 1 Życie 2 Twórczość (wybór) 3 Znaczenie twórczości Władysława Reymonta w historii literatury pięknej 4 Bibliografia 5 Linki zewnętrzne 6 Przypisy

[edytuj] Życie

Reymont urodził się w rodzinie organisty. Jego ojciec, Józef Rejment, człowiek oczytany, posiadał wykształcenie muzyczne i w tuszyńskiej parafii pełnił obowiązki organisty, a także prowadził księgi stanu cywilnego i korespondencję proboszcza z władzami rosyjskimi. Matka, Antonina z Kupczyńskich, była obdarzona darem barwnej narracji. Miała pochodzenie szlacheckie - wywodziła się ze zubożałej szlachty krakowskiej; w latach dojrzałych pisarz fakt ten często podkreślał. Rodzice chcieli, aby został księdzem. Odmówił uczęszczania do szkół, często zmieniał zawody, miejsca zamieszkania, dużo podróżował po Polsce i Europie. W latach 1880-1884 uczył się zawodu krawieckiego w Warszawie, został czeladnikiem. W okresie 1884-1887 był aktorem w wędrownych grupach teatralnych, następnie (1888-1893) dzięki protekcji ojca znalazł pracę jako dróżnik w Rogowie na Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej. W 1893 r. przeniósł się do Warszawy i odtąd utrzymywał się z twórczości literackiej. W 1900 r. Reymont uległ wypadkowi kolejowemu. Trafił do szpitala z dwoma złamanymi żebrami, jednak w raporcie lekarskim napisano, że pisarz ma 12 złamanych żeber oraz "inne kontuzje ciała i nie wiadomo, czy będzie nadal zdolny do pracy umysłowej". Notatkę szpitalną sfałszował dr Jan Roch Raum. Wysokie odszkodowanie w wysokości 38 500 rubli (taka suma pozwalała wówczas na zakup kilkunastu warszawskich kamienic) pomogło mu zdobyć niezależność finansową. W 1902 r. ożenił się z Aurelią Szabłowską, z która wyjechał na rok do Bretanii. W 1920 r. zakupił majątek Kołaczowo k. Wrześni. Zmarł w Warszawie, gdzie został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim, a serce wmurowano w filarze kościoła pw. Św. Krzyża.

.

[edytuj] Twórczość (wybór)

• Pielgrzymka do Jasnej Góry (1895)

Jest to pierwsze bardziej znane dzieło Reymonta. Reymont uczestniczył w chłopskiej pielgrzymce z okazji stulecia powstania kościuszkowskiego do Jasnej Góry. W opowiadaniu tym dał się poznać jako pisarz o dużej wrażliwości zmysłowej, potrafiący plastycznie i barwnie opisywać zarówno przyrodę, jak i postacie ludzkie.

• Komediantka (1896)
• Fermenty (1897)
• Ziemia obiecana (1899)

Jest to jedna z najwybitniejszych powieści Reymonta, po Chłopach najczęściej tłumaczona na języki obce i filmowana. Materiały do niej zaczął zbierać w 1886 r. przebywając przez blisko rok w Łodzi. Rzeczywistym bohaterem tego studium jest drapieżne miasto kapitalistyczne, jakim wtedy stawała się Łódź. Porównywał ją do monstrum, niszczącego zwykłych ludzi, a z drugiej strony wykrzywiających psychicznie właścicieli wielkich fortun. Tematem powieści jest mechanizm "robienia pieniędzy" przez jej trzech bohaterów, z których jeden jest Polakiem (Karol Borowiecki), drugi Niemcem (Max Baum), trzeci Żydem (Moryc Welt). Różnice pochodzenia i obyczajów nie dzielą ich, wręcz przeciwnie wykorzystują je dla skutecznego działania i wygrywania z konkurencją. Razem zakładają fabrykę, łączy ich wspólny interes, wspólne poczucie, że należą do grupy Lodzermenschów. Ten szczególny konglomerat polsko-niemiecko-żydowski ówczesnej Łodzi jest ogromnie interesujący i uderza barwnością, różnorodnością obyczajową, rozmaitością typów i postaw. Na przykładzie dziejów bohaterów Reymont pokazywał bezkompromisowość gry wolnorynkowej oraz psychologiczne podłoże wyzysku kapitalistycznego wobec tych jednostek ludzkich, które zachowały skrupuły i odruchy sumienia, oraz ich osamotnienie w społeczeństwie tego miasta. Mimo zawartej krytyki społecznej Ziemia Obiecana nie jest (lub nie jest tylko) manifestem politycznym. Plastyczny i naturalistyczny obraz Łodzi i jej mieszkańców jest przykładem antyurbanizmu Reymonta, jego umiłowania przyrody oraz przeciwstawiania "naturalnego" środowiska chłopskiego i wiejskiego (jego obyczajów, systemu wartości) "patologicznemu" środowisku miejskiemu. Ironiczny tytuł tej powieści stał się w Polsce publicystycznym określeniem Łodzi, z czasem pozbawionym pejoratywnego odcienia.

"Ziemia Obiecana" była dwukrotnie sfilmowana: w 1927 r. (reż. A. Węgierko i A. Herz) (Ziemia obiecana oraz w 1974 r. (reż. Andrzej Wajda.

Ta druga ekranizacja została też zmontowana jako serial telewizyjny.

• Chłopi (1904-1909)

Jest to najbardziej znane dzieło Reymonta. Powieść zawiera realistyczny obraz życia zbiorowości chłopskiej. Używa w niej specyficznego, potoczystego języka, z wykorzystaniem elementów gwarowych, który zdaniem niektórych krytyków nieco obniża wartość dzieła. Pisząc je, autor studiował etnografię i szczegółowo zapoznał się z przyrodą i topografią miejsca akcji. Jej akcja toczy się w Lipcach, niedaleko Skierniewic. Życie tej społeczności z jednej strony wyznacza rytm przyrody (poszczególne tomy są zatytułowane nazwami pór roku – poczynając od "Jesieni") oraz związane z nim zajęcia i prace na roli, a także zwyczaje i obrzędy (które Reymont szczegółowo i bardzo plastycznie opisał), z drugiej zaś dokonujące się przemiany społeczno-ekonomiczne na wsi i związane z tym spory (rozwarstwienie ekonomiczne wsi, konflikty z dworem). W to tło wpleciona jest główna oś akcji powieści, którą jest romans młodej, urodziwej i namiętnej Jagny – żony bogatego gospodarza Macieja Boryny, z jego synem Antkiem oraz postawy społeczności chłopskiej wobec tego zdarzenia. Po śmierci Macieja Boryny (który stał na czele buntu chłopów wobec dworu), Jagna zostaje napiętnowana przez społeczność wiejską, zostaje wypędzona i ulega obłędowi, zaś pogodzony z losem Antek przejmuje gospodarstwo ojca. Opisując dzieje bohaterów, autor ukazał zjawiska związane z zanikaniem reguł tradycyjnego patriarchalizmu oraz przedstawił konflikt namiętności dwojga młodych bohaterów z odchodzącymi do przeszłości regułami moralnymi i zwyczajowymi. Od strony psychologicznej bohaterowie powieści są egzemplifikacją witalności, spontaniczności działania, biologicznych namiętności i prostoty (tzn. nieskażonej intelektualną dekadencją). Przebija się w niej także modernistyczny motyw "demona płci". Powieść "Chłopi" jest przykładem fascynacji chłopską energią, naturalnością i prostotą życia, charakterystyczną dla wielu dzieł początków XX w., nazywanej niekiedy "chłopomanią". Powieść "Chłopi" była dwukrotnie sfilmowana, w 1922 r. i w 1972 r. Premiera pierwszego z tych filmów odbyła się 7 kwietnia 1922, reżyserem był Eugeniusz Modzelewski, a w rolach głównych wystąpili: Mieczysław Frenkiel (Maciej Boryna), Maria Merita (Jagna), Henryk Rydzewski (Antek Boryna), Anna Belina (Hanka). Premiera drugiego z tych filmów odbyła się 7 grudnia 1973 r. Film reżyserował Jan Rybkowski, operatorem był Marek Nowicki, muzykę napisał Adam Sławiński. W rolach głównych wystąpili: Władysław Hańcza (Maciej Boryna), Emilia Krakowska (Jagna), Ignacy Gogolewski (Antek Boryna), Krystyna Królówna (Hanka) i inni.

• Marzyciel sprzed (1910) - szkic powieściowy
• Wampir (1911) – powieść grozy
• Rok 1794 (1913-1918)
• Bunt (1922)

Ostatnia powieść Reymonta, publikowana w 1922 roku na łamach "Tygodnika Ilustrowanego", a w 1924 wydana w postaci książki. Powieść radykalnie odstaje od wcześniejszej twórczości Reymonta, jest bowiem połączeniem baśni i antyutopii, opowiadającej o buncie zwierząt przeciwko człowiekowi. Powstanie rozpoczyna się od głoszenia szczytnych haseł o równości, sprawiedliwości i budowaniu powszechnego szczęścia, a w rzeczywistości kończy się krwawą rzezią i zagładą. Powieść była parabolą terroru, w który przeistoczyła się rewolucja komunistyczna 1917 roku, a którą Reymont obserwował w ciągu pięciu lat pomiędzy jej początkiem a rokiem powstania powieści. Z powodów ideologicznych w PRL powieść była zakazana i uległa zapomnieniu, popularność zdobyła sobie za to znacznie bardziej wyrazista i wprost nawiązująca do komunistów powieść "Folwark zwierzęcy" George Orwella napisana prawie ćwierć wieku po "Buncie". Pierwsze powojenne wznowienie powieści miało miejsce w 2004 roku nakładem wydawnictwa Fronda.

[edytuj] Znaczenie twórczości Władysława Reymonta w historii literatury pięknej

Twórczość Reymonta jest zróżnicowana pod względem tematyki, formy literackiej oraz nierówna pod względem swej wartości. W powieściach obyczajowych zawarł elementy krytyki społecznej. Władysław Reymont jest laureatem Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za rok 1924. Otrzymał ją za powieść "Chłopi". Kontrkandydatami Reymonta do tej nagrody byli Stefan Żeromski i Tomasz Mann; ten ostatni uznawany za wybitniejszego pisarza, jednak jego osoba została odrzucona przez Komitet Noblowski, uzasadniając to jego antygermanizmem.

Sejm Rzeczypospolitej Polskiej ogłosił rok 2000 rokiem reymontowskim.

Zobacz też listę pisarzy w artykule Literatura.

[edytuj] Bibliografia

• Zdzisław Dębicki, Reymont
• Barbara Kocówna, Reymont: opowieść biograficzna, Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza. 1971
• Józef Rurawski, Władysław Reymont, Warszawa 1988
• Stefan Lichański, Władysław Stanisław Reymont

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Dariusz Gawin "Reymont i rewolucja"
• Ewa Glińska, Czy Bóg tradycji judeochrześcijańskiej jest obecny w „Wampirze” Reymonta?

[edytuj] Przypisy

1. ↑ "For his great national epic, The Peasants", Literacka Nagroda Nobla 1924 (en).