Bitwa pod Białą Górą
Z Wikipedii
Współrzędne: 50°04'42" N 014°19'09" E
| Bitwa pod Białą Górą Wojna trzydziestoletnia |
|||||||||||||||||
 Pieter Snayers, Bitwa pod Białą Górą |
|||||||||||||||||
| Data | 8 listopada 1620 | ||||||||||||||||
| Miejsce | Bílá Hora koło Pragi | ||||||||||||||||
| Wynik | decydujące zwycięstwo sił katolickich Habsburgów | ||||||||||||||||
| Terytorium | Czechy | ||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
| Wojna trzydziestoletnia |
|---|
|
Pilzno - Biała Góra - Wiesloch - Wimpfen - Hoechst - Fleurus - Stadtlohn - Dessau - Lutter am Barenberge - Wołogoszcz - Breitenfeld I - Rain - Norymberga - Lützen - Ścinawa - Nördlingen I - Wittstock - Rheinfelden - Wittenweier - Thann - Chemnitz - Honnecourt - Breitenfeld II - Rocroi - Tuttlingen - Kolberger Heide - Fryburg - Fehmarn - Jankov - Herbsthausen - Nördlingen II - Zusmarshausen - Lens |
Bitwa pod Białą Górą 1620 (czes. Bitva na Bílé hoře), była starciem między siłami czeskich protestantów i wojskami koalicyjnymi katolickich Habsburgów; to największa klęska w historii Czech i decydująca bitwa, która zmieniła losy kraju. Miejscem bitwy było niewielkie wzniesienie (382 m n.p.m.), które obecnie znajduje się na południowo-zachodnich przedmieściach Pragi.
Spis treści |
[edytuj] Bitwa
[edytuj] Geneza konfliktu
Pierwotną przyczyną był opór Czechów przeciwko nasilającej się dominacji ekonomicznej, politycznej i kulturowej Niemców (a konkretnie przybyszów z krajów niemieckojęzycznych, głównie Bawarii i Saksonii) na terenie Czech. Ten antagonizm powiększyły od czasów Jana Husa (1371-1415) różnice religijne między dwiema grupami etnicznymi: Czesi byli z reguły zwolennikami husytyzmu, a Niemcy zagorzałymi katolikami. Podczas gdy Czesi bronili przede wszystkim własnej narodowej autonomii, to Niemcy starali się chronić własne wpływy i interesy w Czechach, których bezpieczeństwo gwarantowała im polityczna dominacja.
Wobec nasilającej się dyskryminacji protestantów, w 1618 reprezentanci czeskiej szlachty udali się na Hradczany, aby złożyć protest u przedstawicieli cesarza Ferdynanda II Habsburga. Spotkanie miało burzliwy przebieg: dwóch najbardziej znienawidzonych namiestników cesarskich zostało wyrzuconych przez okno na stertę odpadków (ucierpieli tylko na honorze). Była to druga defenestracja praska, która zapoczątkowała czeskie powstanie stanów i wojnę trzydziestoletnią. Cesarz uznał znieważenie swoich namiestników za osobistą obrazę; wojna była nieunikniona.
Mimo wojowniczych deklaracji, obie strony nie były przygotowane do wojny. Czescy protestanci utworzyli odrębny rząd – dyrektoriat z Vaclavem Vilhelmem z Ruppy na czele. Ten rząd zdetronizował cesarza Ferdynanda a następnie 26 lipca 1618 roku wybrał na króla Czech przywódcę niemieckich protestantów księcia elektora Palatynatu Fryderyka V, co spowodowało umiędzynarodowienie konfliktu.
[edytuj] Przygotowania do bitwy
Niderlandy udzieliły Czechom wsparcia w postaci regimentu piechoty oraz utalentowanego wodza Ernesta von Mansfelda. Jednak Czesi nie otrzymali żadnej znaczącej pomocy ze strony protestanckich władców i działali w politycznej izolacji.
Celem Czechów było jak najszybsze opanowanie kraju oraz znalezienie sojuszników na Śląsku i Morawach. Morawianie za radą Karela Żerotina odmówili uczestnictwa w konflikcie, lecz Ślązacy poparli Czechów, przysyłając im dodatkowe zaciągi oraz blokując granicę z Polską, aby nie mogła stamtąd nadejść prawdopodobna prokatolicka interwencja. Powstańcza armia czeska była jednak źle uzbrojona, niezorganizowana i (oprócz von Mansfelda) nie miała uzdolnionych dowódców (którzy ponadto byli skłóceni między sobą). Mimo to, armia czeska (licząca 16.000 żółnierzy), którą dowodzili hrabia Heinrich Matthias Thum i Georg Friedrich Hohenlohe, już w lipcu 1618 zajęła Český Krumlov.
Tymczasem prohabsburski obóz katolicki rozpoczął kontrnatarcie: z pomocą wojsku cesarskiemu przyszedł korpus francuski pod dowództwem Charles de Bucquoi. Armia cesarza (licząca 8.000 pieszych i 6.000 jazdy), dowodzona przez Henri du Val Dampierre, wkroczyła na Morawy, aby wspomóc tamtejsze miasta, wierne cesarzowi. Klęska znacznie słabszej armii czeskiej zdawała się kwestią czasu.
Z pomocą Czechom nieoczekiwanie przyszedł książę siedmiogrodzki Gabor Bethlen, który ze wsparciem Turcji postanowił wykorzystać okazję i odebrać Habsburgom władzę nad Węgrami. W listopadzie 1618 armia czeska i wojska księcia Bethlena obległy Wiedeń. W marcu następnego roku zmarł cesarz Maciej Habsburg, a cesarstwo przygotowywało się do kapitulacji.
Kolejny nieoczekiwany zwrot nastąpił, gdy zaraza zaczęła szerzyć się w armii czeskiej, a książę Bethlen został zmuszony do odwrotu przez polskich lisowczyków, którzy napadli na Siedmiogród.
[edytuj] Przebieg walk
Tryumfujące teraz wojska Ligi Katolickiej, zasilone oddziałami księcia Maksymiliana Bawarskiego pod dowództwem hrabiego Johana von Tilly, oraz hiszpańskimi oddziałami piechoty, prowadzonymi przez markiza Ambrożego di Spinola, dotarły pod Pragę. Tu, na wzniesieniu zwanym Białą Górą, 8 listopada 1620 miało miejsce decydujące starcie 28.000 żołnierzy Ligi Katolickiej z 22.000 powstańców czeskich pod dowództwem księcia Christiana von Anhalt-Bernberg. Od początku siły katolickie miały przewagę, jednak Czesi byli zdecydowani za wszelką cenę bronić stolicy. Dodatkowy cios zadała Czechom zdrada von Mansfelda, który przekupiony przez Habsburgów, nie objął dowództwa.
Pierwszy około godziny ósmej zaatakował de Tilly, usiłując zdobyć czeski szaniec artyleryjski. Jednak nagły kontratak protestantów zmusił go do odwrotu. Główny szturm sił katolickich pod dowództwem de Bucquoi uderzył na prawe skrzydło armii powstańczej, gdzie również znajdował się szaniec artyleryjski. Pod naporem ataku załamała się obrona w tym miejscu i Czesi rozpoczęli bezładny odwrót, który próbował powstrzymać syn księcia Christiana, przybyły z odsieczą. Również on, mimo heroicznego oporu, musiał ulec wrogowi i zginął w walce. Decydujące uderzenie zadał pułk Albrechta Wallensteina, który przez manewr oskrzydlający odizolował lewe skrzydło armii powstańczej. Nastąpiła paniczna ucieczka wojsk protestanckich z lewego skrzydła, które ścigane były m.in. przez polski pułk lisowczyków pod dowództwem Stanisława Rusinowskiego. Reszta sił protestanckich ocalała i zdołała w większości przedostać się do Saksonii. Walki trwały do godziny dziesiątej, po obu stronach zginęło około 2.000 żołnierzy. Pragę pośpiesznie opuścił książę Fryderyk, tzw. "zimowy król".
[edytuj] Następstwa klęski
Zwycięscy Habsburgowie rozpętali w Czechach terror: na praskim Rynku Staromiejskim ścięto 27 najwybitniejszych przedstawicieli husyckiej szlachty czeskiej. Następnie planowo zamordowano 600 najważniejszych przedstawicieli czeskiej elity społecznej i kulturalnej. Skonfiskowano majątek protestantów (połowę wszystkich posiadłości ziemskich) i przekazano go lojalistom i sojusznikom (to z tych czasów pochodzi niemiecka arystokracja w Czechach np. Trautmannsdorfowie, Schwarzenbergowie, Liechtensteinowie).
Nadeszła brutalna rekatolicyzacja: przekazanie kościołów katolikom i przymusowa zmiana wyznania; tysiące protestantów czeskich uciekło na Śląsk i do Polski (Leszno). Czechy stały się krajem wyludnionym (liczba mieszkańców zmalała o 3/4) i zrujnowanym ekonomicznie. Habsburgowie zlikwidowali niezależność Królestwa Czech, tworząc z niego własną dziedziczną prowincję, tępiąc język czeski i kulturę oraz nasilając germanizację.
Skutkiem tej polityki było całkowite zniemczenie szlachty i praktycznie wszystkich wyższych i średnich warstw społecznych; język czeski stał się w XVIII wieku językiem prawie wyłącznie niewykształconych chłopów. Mimo wysiłków Kościoła rzymskokatolickiego i polityki Habsburgów, ani pamięć o Janie Husie, ani świadomość własnej bogatej czeskiej kultury narodowej nie zaginęła i była źródłem odrodzenia narodowego w XIX wieku. Pozostał głęboki antagonizm między Czechami (niechętnymi katolicyzmowi i żądającymi niezależności) i miejscowymi Niemcami (prohabsburskimi lub proniemieckimi katolikami), który zakończył się dopiero w 1945.
