Izba Reprezentantów Stanów Zjednoczonych
Z Wikipedii
Stany Zjednoczone |
|
Ten artykuł jest częścią serii: |
Izba Reprezentantów Stanów Zjednoczonych, ang. United States House of Representatives - organ ustawodawczy, izba niższa Kongresu Stanów Zjednoczonych.
Spis treści |
[edytuj] Wybór członków Izby Reprezentantów
[edytuj] Prawa wyborcze
Członkowie Izby Reprezentantów wybierani są w wyborach powszechnych, w okręgach jednomandatowych. Czynne prawo wyborcze posiadają obywatele amerykańscy, którzy ukończyli 18. rok życia. Konieczna jest dobrowolna rejestracja w spisie wyborców. Bierne prawo wyborcze przysługuje obywatelom amerykańskim, którzy posiadają obywatelstwo od co najmniej 7 lat, zamieszkują w stanie, z którego kandydują i ukończyli 25. rok życia.
[edytuj] Nominowanie kandydatów
Kandydaci do Izby Reprezentantów nominacje partyjne uzyskują w większości stanów w wyniku prawyborów (w 47 z 50 stanów). Poważni kandydaci pochodzą niemal wyłącznie z ramienia Partii Republikańskiej lub Partii Demokratycznej.
[edytuj] Zmiany w liczbie przedstawicieli i gerrymandering
Liczba członków Izby Reprezentantów wybierana przez poszczególne stany może ulegać zmianie. Po przeprowadzanym co 10 lat spisie ludności dokonuje się każdorazowo nowego podziału mandatów na poszczególne stany oraz wytycza nowe granice okręgów wyborczych, każdy stan jednak musi mieć co najmniej jednego przedstawiciela w Izbie Reprezentantów. Najwięcej przedstawicieli w Izbie posiada obecnie stan Kalifornia – 53.
Konstytucja USA stanowi w art. I § 2, że na każdych 30 000 obywateli nie może przypadać więcej niż jeden przedstawiciel. Obecna liczba członków Izby – 435, ustaliła się w roku 1911. Okresowo uległa podniesieniu w 1959 roku po przyjęciu nowych stanów – Hawajów i Alaski – do 437, ale w roku 1963 powrócono do liczby 435 przedstawicieli.
Poza reprezentantami, w Izbie zasiada także jeden stały pełnomocnik (ang. Resident Commissioners) i czterech delegatów. Choć nie mogą oni brać udziału w plenarnym głosowaniu, biorą udział w pracy komisji i korzystają z innych przywilejów Izby. W 1900 przyznano Portoryko prawo wyboru pełnomocnika. Później przyznano prawo wybierania delegatów, którzy nie mają prawa głosu: Dystryktowi Kolumbia (1971), wyspie Guam (1972), Wyspom Dziewiczym (1972) i amerykańskiemu Samoa (1980).
Podczas dokonywania zmian granic okręgów wyborczych często dochodzi do manipulacji, tak aby zapewnić maksymalne poparcie w danym okręgu dla rządzącej partii. Zjawisko to nazywa się gerrymanderingiem, od nazwiska Elbridge'a Gerry'ego, wiceprezydenta USA w latach 1813–1814.
[edytuj] Kadencja i obrady
Kadencja Izby Reprezentantów trwa 2 lata. Izba zgodnie z Konstytucją USA obraduje co najmniej raz w roku. W praktyce w trakcie kadencji odbywają się dwie sesje trwające od stycznia do lipca. Sesja może ulec przedłużeniu, co w praktyce z powodu dużej liczby spraw zdarza się dość często.
[edytuj] Organy
[edytuj] Speaker
Przewodniczący Izby Reprezentantów nazywany jest Speakerem (Spikerem). Wybierany jest przez partię posiadającą większość w Izbie i z niej się wywodzi. Na mocy Ustawy o Sukcesji Prezydenckiej (Presidential Succesion Act) z 1947, Speaker Izby jest drugą po wiceprezydencie osobą, która przejmuje obowiązki Prezydenta USA w wypadku, gdyby nie mógł ich podjąć wiceprezydent.
Obecnie funkcję Speakera Izby pełni: Nancy Pelosi z Partii Demokratycznej (Stan Kalifornia)
[edytuj] Obecne kierownictwo Izby
 Nancy Pelosi (D-Kalifornia) – Spiker Izby |
 Steny Hoyer (D-Maryland) – Lider większości |
 John Boehner (R-Ohio) – Lider mniejszości |
 Jim Clyburn (D-SC) – Whip większości |
 Roy Blunt (R-MO) – Whip Mniejszości |
[edytuj] Poprzednie kierownictwo izby (urzędujące do stycznia 2007)
 J. Dennis Hastert (R-Illinois) – Spiker Izby |
John Boehner (R-Ohio) – Lider większości |
Nancy Pelosi (D-Kalifornia) – Lider mniejszości |
|
|
Steny Hoyer (D-Maryland) – Whip mniejszości |
[edytuj] Komisje
Istnienie komisji ukształtowała praktyka działalności Izby pomimo tego, że nie są przewidziane w Konstytucji. Są to pomocnicze ciała kolegialne, których zadaniem jest opiniowanie i praca nad projektami przedłożonymi Izbie. Kierownictwo nad komisjami obejmują przedstawiciele partii posiadającej większość w Izbie. Najczęściej właśnie w komisjach ma miejsce działalność lobbingowa.
Największą z komisji jest Komisja Ogólna, w której skład wchodzą wszyscy członkowie Izby. Poza tym działa 20 komisji stałych, które zakresem kompetencji obejmują różne obszary życia (np. Komisja ds. rolnictwa, Komisja spraw zagranicznych). Komisje stałe mają uprawnienia do kontroli działań rządu w obszarze swojej działalności. W tym celu mogą zwoływać posiedzenia, na których posiadają uprawnienia do przesłuchiwania świadków pod groźbą odpowiedzialności karnej.
Oprócz tego istnieje Komisja do spraw wywiadu, nie jest ona jednak zaliczana do komisji stałych.
Izba może tworzyć również wespół z Senatem "wspólne komisje" (joint committees) oraz "komisje uzgadniające" (conference committees). Tworzone są też komisje zadaniowe do zbadania określonych zagadnień.
Komisje dzielą się na podkomisje.
[edytuj] Pozycja ustrojowa
[edytuj] Uprawnienia legislacyjne
Izba Reprezentantów stanowi wraz z Senatem podstawowe źródło obowiązującego prawa krajowego (federalnego). Projekt ustawy może wnieść każdy z członków Izby. Projekty ustaw mogą być autorstwa członków Izby lub pochodzić od administracji prezydenckiej. Zgodnie z Konstytucją Izbie przysługuje wyłączne prawo inicjatywy ustawodawczej w kwestiach podatkowych. Jako skutek takiego rozwiązania przyjmuje się także zwyczajowo wyłączność inicjatywy Izby w kwestiach ustawodawstwa związanego z wydatkami publicznymi (tzw. uprawnienia apriopriacyjne).
[edytuj] Uprawnienia ustrojodawcze
Izba jako część Kongresu ma prawo do dokonywania zmian w Konstytucji. Aby zmiany weszły w życie, muszą uzyskać poparcie 2/3 członków każdej z izb a następnie zgodę 3/4 legislatur stanowych.
[edytuj] Uprawnienie sądownicze i śledcze
Izba formułuje oskarżenie, które zapoczątkowuje proces impeachmentu, tzn. odsunięcia od władzy Prezydenta.
Komisje Izby posiadają uprawnienia dochodzeniowo-śledcze. Mogą wzywać pracowników administracji na przesłuchania i prowadzić własne śledztwa.
[edytuj] Uprawnienia kontrolne
Większość uprawnień kontrolnych nie należy tylko do Izby Reprezentantów, ale do Kongresu jako całości. Do takich uprawnień możemy zaliczyć:
- publiczne przesłuchania przed komisjami,
- zawarte w wielu ustawach prawo weta pozwalające na wstrzymanie określonych działań organów administracji,
- decydowanie o przyznaniu funduszy na działalność agend rządowych,
- postępowania wyjaśniająco-kontrolne wykonywane przez Biura Generalnych Inspektorów (IGS),
- okresowe raporty organów władzy wykonawczej (ich przedkładanie jest zastrzeżone w poszczególnych ustawach),
- opracowania wykonywane przez pomocnicze organy Kongresu (Biuro Analiz Kongresowych, Kongresowe Biuro Budżetowe),
- analizy poszczególnych członków Kongresu dotyczące działania administracji
[edytuj] Uprawnienie elekcyjne
Zgodnie z XII poprawką do Konstytucji Izba dokonuje wyboru Prezydenta w przypadku gdy żaden z kandydatów nie uzyska większości w Kolegium Elektorskim. Wybór jest dokonywany spośród trzech kandydatów z najwyższą liczbą głosów elektorskich. Głosy liczone są stanami, każdemu stanowi przysługuje jeden głos.
[edytuj] Wyniki ostatnich wyborów do Izby Reprezentantów
Kongres nie opublikował jeszcze oficjalnych statystyk dotyczących wyborów, które odbyły się 7 listopada 2006. W wyborach tych Partia Demokratyczna zdobyła większość 233 mandatów, a Partia Republikańska uzyskała 202 miejsca. Poniżej znajdują się wyniki poprzednich wyborów.
| Wyniki wyborów do Izby Reprezentantów z 2 listopada 2004 | |||||||
| Partie | Miejsca | Liczba głosów | |||||
| 2002(1) | 2004 | +/- | Udział % | Głosów | % | Zmiana | |
| Partia Republikańska | 229 | 232 | +3 | 53,3% | 55 713 412 | 49,2% | -0,4% |
| Partia Demokratyczna | 204 | 202 | -3 | 46,4% | 52 745 121 | 46,6% | +1,6% |
| Kandydaci niezależni | 1 | 1 | 0 | 0,2% | 674 202 | 0,6% | +0,1% |
| Libertarian Party | - | - | - | - | 1 040 465 | 0,9% | -0,5% |
| Green Party | - | - | - | - | 331 298 | 0,3% | -0,1% |
| Independence Party | - | - | - | - | 246 070 | 0,2% | 0,0% |
| Working Families Party | - | - | - | - | 145 979 | 0,1% | N/A |
| Constitution Party | - | - | - | - | 132 613 | 0,1% | 0,0% |
| Reform Party | - | - | - | - | 85 539 | 0,1% | +0,1% |
| Inne partie | - | - | - | - | 2 063 606 | 1,8% | -0,8% |
| Łącznie | 435 | 435 | 0 | 100,0% | 113 192 286 | 100,0% | – |
| Źródło: Election Statistics - Office of the Clerk | |||||||
| (1) Wakat z powodu śmierci Patsy Mink (D-Hawaii). | |||||||
[edytuj] Obecny układ miejsc w Izbie
| Przynależność | Członków | Delegatów
lub Komisarzy Rezydentów |
| Partia Demokratyczna | 231 | 4 |
| Partia Republikańska | 201 | 1 |
| Niezależni | 1 | - |
| Miejsca wakujące | 2* | - |
| Razem | 435 | 5 |
| * 13. okręg wyborczy New Jersey, wakat od 16.01.2006. | ||
| * 22. okręg wyborczy Teksas, wakat od 09.06.2006. | ||
[edytuj] Liczba reprezentantów na przestrzeni lat
Konstytucja Stanów Zjednoczonych nie ustanawiała określonej liczby członków parlamentu. Określała jednak, że każdy stan wyznacza dwóch senatorów i bez swojej zgody nie może zostać pozbawiony głosu w Senacie (jak dotąd żaden stan nie zgodził się na mniejszą liczbę senatorów). W przypadku Izby Reprezentantów postanowiono, że liczba reprezentantów będzie proporcjonalna do liczby mieszkańców (wolnych, wyłączając niepodlegających opodatkowaniu Indian oraz po dodaniu trzech piątych pozostałych mieszkańców stanów). Obliczanie to miało odbyć się podczas spisów powszechnych odbywanych co dziesięć lat. Postanowiono również, że reprezentantów nie może być więcej niż jeden na trzydzieści tysięcy mieszkańców oraz że każdy stan ma prawo do co najmniej jednego reprezentanta.
Do czasu pierwszego spisu (który miał się odbyć w ciągu trzech lat od pierwszej sesji Kongresu) to Konstytucja określała, ilu reprezentantów przypada poszczególnym stanom (od dziesięciu dla Wirginii do jednego dla Rhode Island i Delaware).
| Rok spisu | Kongres | Liczba ludności (mln)[1] | Liczba stanów[2] | Liczba reprezentantów[3] | Liczba obywateli na reprezentanta |
|---|---|---|---|---|---|
| 1-2 | - | 13 | 65 | 30 000[4] | |
| 1790 | 3-7 | 3,616 | 15 | 105 | 34 438 |
| 1800 | 8-12 | 4,880 | 16 | 141 | 34 609 |
| 1810 | 13-17 | 6,584 | 17 | 181 | 36 377 |
| 1820 | 18-22 | 8,972 | 24 | 213 | 42 124 |
| 1830 | 23-27 | 11,931 | 24 | 240 | 49 712 |
| 1840 | 28-32 | 15,908 | 26 | 223 | 71 338 |
| 1850 | 33-37 | 21,767 | 31 | 234 | 93 020 |
| 1860 | 38-42 | 29,550 | 34 | 241 | 112 614 |
| 1870 | 43-47 | 38,116 | 27 | 292 | 130 533 |
| 1880 | 48-52 | 49,371 | 38 | 325 | 151 912 |
| 1890 | 53-57 | 61,909 | 44 | 356 | 173 901 |
| 1900 | 58-62 | 74,563 | 45 | 386 | 193 167 |
| 1910 | 62-67 | 91,604 | 46 | 435 | 210 583 |
| 1920 | 68-72 | 105,711 | 48 | 435 | 243 013 |
| 1930 | 73-77 | 122,093 | 48 | 435 | 280 675 |
| 1940 | 78-82 | 131,006 | 48 | 435 | 301 164 |
| 1950 | 83-87 | 149,895 | 48 | 435 | 334 587 |
| 1960 | 88-92 | 178,559 | 50 | 435 | 410 481 |
| 1970 | 93-97 | 204,053[5] | 50 | 435 | 469 088 |
| 1980 | 98-102 | 226,505 | 50 | 435 | 520 701 |
| 1990 | 103-107 | 50 | 435 | ||
| 2000 | 108-112 | 50 | 435 |
[edytuj] Bibliografia
- pod red. E. Gdulewicz, Ustroje państw współczesnych, Lublin 2002;
- Antoszewski A., Herbut R., Systemy polityczne współczesnego świata, Gdańsk 2001;
- Gdulewicz E., Kręcisz W., Orłowski W., Skrzydło W., Zakrzewski W., Ustroje państw współczesnych, Lublin 2000;
- pod red. A. Jamroza, Systemy polityczne rozwiniętych państw kapitalistycznych, Warszawa 1989.
[edytuj] Linki zewnętrzne
Przypisy
- ↑ Liczba ludności z wyłączeniem mieszkańców Dystryktu Kolumbia, nieopodatkowanych Indian i dwóch piątych liczby niewolników (przed 1870)
- ↑ Liczba stanów na początku dekady
- ↑ Liczba reprezentantów na początku dekady
- ↑ Liczba mieszkańców zgodnie z art. 1, par. 2 Konstytucji
- ↑ Liczba ludności ze spisu w 1970 nie obejmuje 1 575 000 obywateli mieszkających za granicą
