John von Neumann
Z Wikipedii
John von Neumann (ur. 28 grudnia 1903 w Budapeszcie, zm. 8 lutego 1957 w Waszyngtonie), inżynier chemik, fizyk, matematyk i informatyk. Wniósł znaczący wkład do wielu dziedzin matematyki, szczególnie teorii gier i uporządkował formalizm matematyczny mechaniki kwantowej. Uczestniczył w projekcie Manhattan. Przyczynił się do rozwoju numerycznych prognoz pogody.
Spis treści |
[edytuj] Biografia
John von Neumann urodził się 28 grudnia 1903 r. w Budapeszcie jako margittai Neumann János Lajos, w czasie pobytu w Niemczech nazywał się Johann von Neumann, dziś znany jest jednak przede wszystkim pod swym amerykańskim imieniem: John.
János Neumann pochodził z bankierskiej rodziny żydowskiej. Już jako dziecko odznaczał się niezwykłą inteligencją. Jako sześciolatek potrafił np. z dużą prędkością dzielić w pamięci ośmiocyfrowe liczby. Posiadał fotograficzną pamięć, która pozwalała mu po krótkim spojrzeniu na stronę książki, cytować dokładnie jej zawartość. Uczęszczał wraz z rok starszym Eugene Wignerem do Budapesti Evangélikus Gimnázium. Nauczycielem matematyki obu z nich był László Rátz. János był wybitnie zdolnym uczniem i błyszczał swymi matematycznymi osiągnięciami, swój pierwszy artykuł matematyczny opublikował w wieku 17 lat.
Po uzyskaniu matury studiował na kilku europejskich uniwersytetach (ETH Zürich, Uniwersytety: Budapeszt, Getynga, Hamburg, Berlin). W latach 1926-1930 był najmłodszym docentem na uniwersytecie Humboldta w Berlinie. Jesienią 1929 r. został zaproszony przez Oswalda Veblena do Princeton New Jersey, dokąd w 1930 r. wyjechał i rozpoczął pracę naukową na Uniwersytecie Princeton. Od 1933 r. objął profesurę matematyki na nowozałożonym, elitarnym Institute for Advanced Study. Innym znanym wykładowcą tego instytutu był Albert Einstein.
John von Neumann wniósł znaczący wkład do szeregu dziedzin matematyki m.in. logiki matematycznej, teorii mnogości, Analizy Matematycznej, udowodnił twierdzenie min-max. W 1944 r. napisał razem z Oskarem Morgensternem The Theory of Games and Economic Behavior stając się twórcą teorii gier. Von Neumann był też autorem pierwszej, matematycznie przemyślanej książki z mechaniki kwantowej (Przestrzeń Hilberta, definicja entropii). Oprócz tego był jednym z pionierów informatyki.
Od 1943 r. uczestniczył również w projekcie Manhattan, w ramach którego zbudowano pierwszy efektywnie funkcjonujący reaktor atomowy oraz pierwszą bombę atomową. Z tego czasu pochodzą takie odkrycia, jak rozwój pierwszej metody numerycznej dla rozwiązania hiperbolicznego wielozmiennego równania różniczkowego i rozwój architektury komputerowej zwanej architekturą Von Neumanna, która została opisana w 1945 r. w książce "First Draft of a Report on the EDVAC".
W 1956 roku otrzymał nagrodę Amerykańskiego Towarzystwa Meteorologicznego za wkład do nauki o meteorologii i rozwój szybkich komputerów elektronicznych do zastosowań meteorologicznych i kierownictwo w stworzeniu grupy naukowej, która opracowała pierwszą numeryczną prognozę pogody.
Oprócz pracy naukowej von Neumann był też aktywny politycznie. Przed zrzuceniem bomby atomowej na Japonię należał do Target Committee, który współdecydował o wyborze celu bomb. Von Neuman proponował zrzucenie bomby na Kioto – miasto to jest dla Japończyków ważnym centrum religijnym. Brał też udział w projektach rakiet balistycznych oraz w projekcie budowy bomby wodorowej.
Profesor John von Neumann był prywatnie wesołym, lubiącym towarzystwo człowiekiem. Był dwukrotnie żonaty (Mariette Kovesi i Klara Dan), miał jedną córkę (Marina). W jego domu w Princeton odbywały się słynne Princeton-Parties, które znane były z dużej ilości pitego tam alkoholu. Von Neumann zmarł 8 lutego 1957 po przewlekłej, pełnej cierpień chorobie w "Walter Reed Hospital" na raka. Na łożu śmierci przyjął katolicyzm.
[edytuj] Kalendarium
- W 1925 otrzymał tytuł bakałarza w dziedzinie inżynierii chemicznej.
- W roku 1926 otrzymał tytuł doktora nauk matematycznych na Uniwersytecie w Budapeszcie.
- W 1930 wyemigrował do Stanów Zjednoczonych.
- W 1932 opublikował książkę Mathematische Grundlagen der Quantenmechanik (Matematyczne podstawy mechaniki kwantowej), rozwijając aparat przestrzeni Hilberta w zastosowaniu do mechaniki kwantowej.
- W 1937 nadano mu obywatelstwo Stanów Zjednoczonych.
- W 1944 opublikował wraz z Oskarem Morgensternem książkę Theory of Games and Economic Behavior (Teoria gier i zachowania ekonomicznego), kładąc tym samym podwaliny pod rozwój teorii gier.
- W 1945 opublikował książkę: "First Draft of a Report on the EDVAC", opisującą architekturę Von Neumanna.
[edytuj] Zobacz też
- architektura von Neumanna
- algorytm von Neumanna
- sonda von Neumanna
- liczby naturalne
[edytuj] Linki zewnętrzne
- (en) John J O'Connor; Edmund F. Robertson John von Neumann w MacTutor History of Mathematics archive
