Metro

Z Wikipedii

Ten artykuł dotyczy podziemnej kolei miejskiej. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Metro to potoczne określenie (wywodzące się od ang. Metropolitan Railway) szybkiej kolei miejskiej z niezależnym, całkowicie lub częściowo podziemnym korytarzem. Metro jest koleją elektryczną zdolną przewozić duże potoki pasażerów. Charakteryzuje się wagonami rozwijającymi wysoką prędkość i osiągającymi duże przyspieszenia, jeżdżącymi pojedynczo lub w układach wielowagonowych na oddzielnych torach, korytarzami wydzielonymi od pojazdów innego typu ruchu i od ruchu pieszego, specjalną sygnalizacją, oraz wysokimi peronami. W 15 starych krajach UE istnieje obecnie przeszło 30 systemów metra, a ostatnie inwestycje to systemy w: Tuluzie (1993), Neapolu (1995), Bilbao (1997), Atenach (1998), Katanii (1999), Kopenhadze (październik 2002), Porto (grudzień 2002) i Turynie (2005).

[edytuj] Historia

Metro w Paryżu

Budowa stacji metra w Pradze

Pierwsze elektryczne metro w kontynentalnej Europie - w Budapeszcie

W 1845 został otwarty podziemny tunel kolejowy, ciągnący się ok. 500 m pod ulicami Brooklynu (obecnie Nowy Jork). Pierwsza prawdziwa linia podziemna, z podziemnymi stacjami została otwarta w Londynie już 10 stycznia 1863. Zbudowana płytko metodą odkrywkową, łączyła ulice Bishop's Road (Paddington) i Farringdon i miała długość 6 kilometrów. Londyńskie metro szybko się rozrastało i powstawały kolejne linie. W 1890 otwarta została pierwsza zelektryfikowana linia na świecie obsługiwana przez City & South London Railway, jednak na większości linii do 1905 wagony ciągnięte były przez lokomotywy parowe, co wymagało zastosowania wiatraków i szybów dla wentylacji tuneli z dymu węglowego. Pierwszym tunelem pod wodą był tunel pod Tamizą wybudowany przez sir Marca Brunela i jego syna Isambarda. Początkowo projektowany dla ruchu konnego stał się częścią metra w roku 1869.

W 1870 otwarto eksperymentalną linię w Nowym Jorku, zamkniętą po trzech latach. Pierwsza kolej podziemna w kontynentalnej Europie pojawiła się w Budapeszcie w 1896 po zaledwie dwóch latach budowy. Łączyła Vörösmarty tér w centrum miasta z Széchenyi fürdő i była obsługiwana przez składy elektryczne. W tym samym roku oddano do użytku linię w Glasgow, w której wagony ciągnięte były po kablu do elektryfikacji w 1935.

Metro nowojorskie

W 1900 zostało otwarte metro w Paryżu. Jego pełna nazwa – Chemin de Fer Métropolitain (pl. Metropolitalna kolej żelazna) – była wiernym tłumaczeniem angielskiego London Metropolitan Railway. W języku francuskim nazwa została skrócona do pojedynczego słowa – métro – przejętego następnie przez wiele innych języków, w tym polski.

Najstarszym systemem kolei podziemnej w Stanach Zjednoczonych jest Green Line (Zielona Linia) oddana w Bostonie w 1897 r. Pierwsza regularna podziemna linia w Nowym Jorku została oddana w 1904, choć pierwsze pociągi miejskie kursowały nad ziemią już prawie 35 lat wcześniej (nieistniejąca już Ninth Avenue Line otwarta w 1868 a zamknięta ostatecznie w 1958).

Pierwsza linia półkuli południowej została zbudowana w Buenos Aires (Argentyna) w 1913 r. Najstarszą linią Azji jest otwarta 30 grudnia 1927 r. tokijska linia Ginza. Jedynym systemem metra w Afryce jest metro w Kairze (1987).

Najmniejszą miejscowością, gdzie zbudowano metro jest Serfaus w Austrii, które ma 1200 mieszkańców.

[edytuj] Metro w Polsce

Zobacz więcej w osobnym artykule: Metro Warszawskie.

Pierwsze plany metra w Warszawie powstały już w okresie międzywojennym. Pierwsze poważne prace przerwał wybuch II wojny światowej. Krótko po wojnie powrócono do pomysłu budowy kolei podziemnej w Warszawie, szybko zmieniając koncepcję na rzecz metra głębokiego, zaawansowany projekt został jednak zarzucony z powodu kosztów i trudności przy budowie.

Działające Metro warszawskie było formalnie budowane od 15 kwietnia 1983 r. (kiedy to został wbity w ziemię pierwszy pal stalowy na trasie wykopu podziemnej kolei), a gotowy odcinek metra otwarto 7 kwietnia 1995 r., z czteroletnim opóźnieniem. Istniejący odcinek północ-południe wciąż ulega rozbudowie, a w planach jest kolejna linia.

Od I połowy XX w. planowane jest metro w Łodzi. Istnieją dwie koncepcje, z których jedna Metro Łódź zakłada połączenie podziemną linią dwóch dworców kolejowych miasta, natomiast druga zakłada budowę linii przecinającej miasto w osi północ-południe. Nic jednak nie wskazuje na rozpoczęcie jakichkolwiek prac w tym zakresie.

Po wojnie metro było także planowane w Krakowie. Ze względu na koszty zdecydowano się jednak na budowę szybkiego tramwaju, który częściowo przebiegać będzie w tunelu (na odcinku Rondo Mogilskie – Politechnika ze stacjami podziemnymi przy Dworcu i Politechnice). Jego budowa już się rozpoczęła w ramach Krakowskiego Centrum Komunikacyjnego, jednak ze względu na problemy z dotychczasowym tureckim wykonawcą, zakończenie inwestycji w terminie do połowy 2006 r. nie było możliwe i jest obecnie planowane na wrzesień 2008 r.

W Łodzi i Krakowie obecnie planuje się nie budować typowego metra pod ziemią, a raczej premetro.