Radziwiłłowie

Z Wikipedii

Herb Radziwiłłów (Trąby Odm.)

Herb Radziwiłłów, nadany im przez cesarza w 1547

Posiadłości ziemskie Radziwiłłów w I Rzeczypospolitej (niebieski) na tle posiadłości innych rodów magnackich

Radziwiłłowie (lit. Radvila) - najpotężniejszy litewski ród magnacki herbu własnego (Trąby Odmienne). Na Litwie występuje pierwszy raz w dokumencie unii polsko-litewskiej w 1401.

W XVI w. podzielił się na kilka linii, z których obie przyjęły kalwinizm, z czego jedna tylko przez 2 pokolenia i pod koniec XVI w. przeszła na katolicyzm.

Świetność rodu podkreśliło uzyskanie 14 grudnia 1547 od władcy Cesarstwa Rzymskiego Ferdynanda I Habsburga, tytułu książąt, potwierdzonego w Rzeczypospolitej na mocy aktu unii lubelskiej z 1569 r., przez poszczególne linie w kolejności:

linia na Goniądzu i Medelach w 1515/1518 r. - wygasła w linii męskiej w 1542 r.,
linia na Ołyce i Nieświeżu w 1547 r. - żyje,
linia na Birżach i Dubinkach w 1547 r. (tzw. "linia kalwińska") - wygasła w linii męskiej w 1669 r.

Potęgę rodu zbudowali w XVI w. bracia stryjeczni: Mikołaj Radziwiłł Czarny (zm. 1565) - założyciel linii na Ołyce i Nieświeżu i Mikołaj Radziwiłł Rudy (zm. 1584) - założyciel linii na Birżach i Dubinkach. Mikołaj Radziwiłł Rudy doprowadził do małżeństwa swojej siostry Barbary Radziwiłłówny z królem Zygmuntem Augustem. Obaj uzyskali dla siebie i potomków w 1547 tytuły książęce od cesarza Karola V.

Zdobyli oni stanowisko dominujące w stosunku do innych magnatów i szlachty i stali się najzaciętszymi obrońcami odrębności W. Księstwa, zarazem protektorami różnowierstwa na Litwie. Po ich śmierci utrzymał ród Radziwiłłów dawną potęgę, przeszedłszy na katolicyzm wydał szereg jednostek o niezwykłej religijności i dobroczynności, oraz zastęp wybitnych wodzów.

Radziwiłłowie walczyli o hegemonię na Litwie z Sapiehami oraz przez krótki czas, w II poł. XVII w., z Pacami. Wrodzone poczucie wielkości rodowej, buta i ambicja sprawiły, że w XVII. w. byli w dalszym ciągu rzecznikami separatyzmu litewskiego i wydali kilku rokoszan i zdrajców.

Z powodu swojej potęgi Radziwiłłowie mogli sobie pozwolić na prowadzenie własnej polityki. W 1655 (potop szwedzki) pochodzący z kalwińskiej linii Janusz i Bogusław Radziwiłłowie zerwali unię Litwy z Koroną i połączyli ją ze Szwecją. W XVIII w. Radziwiłłowie bronili ustroju Rzeczypospolitej przed reformatorami. W XVIII. w. przestali odgrywać pierwszoplanową rolę polityczną, za to posiadają w swej galerii szereg typów niezwykle charakterystycznych dla ówczesnego społeczeństwa. Przyćmiewając inne rody magnackie ogromem fortuny, założyli kilka ordynacji, zbudowali kilka stolic. Do 1831 roku wydali 1 kardynała, 3 biskupów, 21 ministrów i 37 wojewodów. Spowinowacenii i spokrewnieni kilkakrotnie z Hohenzollernami w XIX. w. (np.Wilhelm Paweł Radziwiłł syn Ludwiki Hohenzollern]] posiadali znaczne wpływy na dworze pruskim i odgrywali pewną rolę w obozie centrum niemieckiego.

W polskim życiu publicznym do dziś pojawiają się potomkowie Radziwiłłów.

Radziwiłłowie sprawowali najważniejsze urzędy: wojewodów wileńskich, kanclerzy, hetmanów wielkich litewskich, polnych litewskich, biskupów krakowskich.

Główne miasta radziwiłłowskich latyfundiów to: Birże, Kiejdany, Nieśwież, Szydłowiec, Ołyka, Towiany i Połoneczka. Inne posiadłości to m.in. Mir (z zamkiem), Radziwiłłów, Biała (Podlaska), Nieborów, Szpanów, Antonin (powiat ostrowski).

[edytuj] Znani członkowie rodu

[edytuj] Pokolenie 0

Syrpuć (ok. 1340- ok. 1400) - legendarny założyciel rodu.

[edytuj] Pokolenie 1

Ościk (1363-1442 - starosta uszpolski i kasztelan wileński.

[edytuj] Pokolenie 2

Radziwiłł Ościkowicz (1384-1477) - marszałek nadworny litewski, wojewoda trocki, kasztelan wileński.

[edytuj] Pokolenie 3

Mikołaj Radziwiłłowicz (14xx - 1509) - kanclerz wielki litewski, wojewoda wileński, kasztelan trocki.

[edytuj] Pokolenie 4

Wojciech Radziwiłł (1478 - 1519) - biskup łódzki i wileński.
Jerzy Radziwiłł (1480-1541) - hetman wielki litewski.
Barbara Koła (koniec XV w. - 1550) - matka królowej Polski Barbary Radziwiłłówny.
Jan Radziwiłł (1474-1522) - marszałek ziemski litewski.
Mikołaj Radziwiłł (1470-1521 - kanclerz wielki litewski.
Anna Radziwiłłówna (1476-1522) - księżna mazowiecka.

[edytuj] Pokolenie 5

Barbara Radziwiłłówna (1520-1551) - druga żona Zygmunta Augusta, królowa polska.
Anna Elżbieta Radziwiłłówna (1518-1600) - siostra Barbary Radziwiłłówny, żona marszałka ziemi wołyńskiej Piotra Kiszki.
Mikołaj Radziwiłł Rudy (1512-1584) - kanclerz wielki litewski, hetman wielki litewski, wojewoda wileński.
Mikołaj Radziwiłł Czarny (1515-1565) - marszałek wielki litewski, kanclerz wielki litewski, wojewoda wileński.
Jan Radziwiłł (krajczy litewski) (1516-1551) - krajczy litewski.
Mikołaj Radziwiłł (14xx-1529) - biskup żmudzki.
Jan Radziwiłł ( 14xx -1542) - podczaszy litewski.

[edytuj] Pokolenie 6

Mikołaj Krzysztof Radziwiłł (Sierotka) (1549-1616) - marszałek wielki litewski, pamiętnikarz.
Jerzy Radziwiłł (1556-1600) - kardynał, biskup krakowski i wileński.
Krzysztof Radziwiłł Piorun (1547-1603) - hetman wielki litewski, wojewoda wileński.
Albrecht Radziwiłł (1558-1592) - ordynat na Ołtyce i Nieświeżu.
Anna Radziwiłłowa (1567-1617), księżniczka kurlandzka, marszałkowa wielka litewska.
Stanisław Radziwiłł (1559-1599 - ordynat ołycki, marszałek wielki litewski, starosta żmudzki.
Mikołaj Radziwiłł (1546-1589) - łowczy litewski.

[edytuj] Pokolenie 7

Janusz Radziwiłł (1579-1620) – książę Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego, podczaszy litewski, kasztelan wileński, pan na Dubinkach, Słucku i Kopylu.
Krzysztof Radziwiłł (młodszy) (1585-1640) - hetman polny litewski, wojewoda wileński, hetman wielki litewski.
Albrecht Władysław Radziwiłł (1589-1636) - ordynat na Nieświeżu, stolnik litewski, krajczy litewski.
Aleksander Ludwik Radziwiłł (1594-1654) - marszałek wielki litewski, marszałek nadworny litewski, wojewoda połocki, wojewoda brzesko-litewski.
Tekla Anna Radziwiłłowa (1608-1638) - marszałkowa wielka litewska.
Jan Jerzy Radziwiłł (1588-1625) - II Ordynat na Nieświeżu, kasztelan trocki.
Jerzy Radziwiłł (1578-1613) - kasztelan trocki.
Albrecht Stanisław Radziwiłł (1593-1656) - kanclerz wielki litewski, podkanclerzy litewski.
Zygmunt Karol Radziwiłł (1591-1642) - podkomorzy stołowicki i poznański, krajczy koronny królowej, krajczy litewski, podczaszy litewski, wojewoda nowogrodzki.
Eufemia Radziwiłłówna (1598-1658) - ksieni benedyktynek w Nieświeżu.

[edytuj] Pokolenie 8

Michał Karol Radziwiłł (po 1614-1656) - ordynat na Klecku, podczaszy litewski i podskarbi wielki litewski.
Michał Kazimierz Radziwiłł (1635-1680) - podkanclerzy litewski, hetman polny litewski, wojewoda wileński, VI ordynat nieświeski, IV ordynat ołycki, III pan na Białej.
Katarzyna Radziwiłłowa (1634-1694) - siostra króla Jana III Sobieskiego, podkanclerzyna, hetmanowa polna litewska.
Dominik Mikołaj Radziwiłł (1643-1697) - podskarbi nadworny litewski, podkanclerzy litewski, kanclerz wielki litewski, ordynat na Klecku.
Bogusław Radziwiłł (1620-1669) – książę Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego, wielokrotny poseł, chorąży, koniuszy wielki litewski, generalny namiestnik Prus Książęcych.
Janusz Radziwiłł (1612-1655)- hetman wielki litewski, wojewoda wileński, starosta generalny żmudzki, hetman polny litewski.
Maria Radziwiłłowa (1625-1660) - hetmanowa wielka litewska, wojewodzina wileńska, hospodarówna mołdawska.

[edytuj] Pokolenie 9

Anna Katarzyna Radziwiłłowa (1676-1746), kanclerzyna wielka litewska.
Jan Mikołaj Radziwiłł (1681-1729) - ordynat klecki, krajczy litewski, wojewoda nowogródzki.
Mikołaj Faustyn Radziwiłł (1688-1746 - miecznik litewski, wojewodą nowogrodzki.
Karol Stanisław Radziwiłł (1669-1719) - kanclerz wielki litewski.
Stanisław Kazimierz Radziwiłł (1648-1690) - stolnik litewski, ordynat na Klecku, marszałek wielki litewski.
Jerzy Józef Radziwiłł (1668-1689) - VII ordynat na Nieświeżu, podczaszy litewski, wojewoda trocki, właściciel Białej.

[edytuj] Pokolenie 10

Albrecht Radziwiłł (1717-1790) - starosta rzeczycki.
Anna Ludwika Radziwiłłowa (1729-1771), hetmanowa wielka litewska i wojewodzina wileńska.
Michał Kazimierz Radziwiłł Rybeńko (1702-1762) - hetman wielki litewski, hetman polny litewski, wojewoda wileński, wojewoda trocki, IX ordynat nieświeski, VIII ordynat ołycki, VI pan na Białej.
Franciszka Urszula Radziwiłłowa (1705-1753) - pisarka.
Hieronim Florian Radziwiłł (1715-1760) - podczaszy litewski, chorąży wielki litewski, V pan na Białej.
Udalryk Krzysztof Radziwiłł (1712-1770) - pisarz polski.
Jerzy Radziwiłł (1721-1754) - wojewoda nowogródzki.
Stanisław Radziwiłł (1722-1787) - poseł, krajczy i podkomorzy litewski.
Marcin Mikołaj Radziwiłł (1705-1782) - krajczy litewski.

[edytuj] Pokolenie 11

Karol Stanisław Radziwiłł Panie Kochanku (1734-1790) – wojewoda wileński i starosta lwowski, X ordynat nieświeski, VIII ordynat ołycki, VII pan na Białej.
Maria Karolina Radziwiłłowa (1730-1795) - miecznikowa litewska.
Michał Hieronim Radziwiłł (1744-1831) - wojewoda wileński.
Helena Radziwiłłowa (1753-1821) - wojewodzina wileńska, dama dworu carycy Katarzyny II, założycielka Arkadii pod Łowiczem.
Józef Mikołaj Radziwiłł (1736-1813) - wojewoda trocki, kasztelan trocki, wojewoda miński, pisarz wielki litewski.
Anna Olimpia Mostowska z domu Radziwiłł - data urodzin nieznana, data śmierci: 1810 lub 1811 - powieściopisarka.
Antoni Mikołaj Radziwiłł (1741-1778) - kanonik wileński, referendarz wielki koronny, sekretarz wielki koronny.
Hieronim Wincenty Radziwiłł (1759-1786) - podkomorzy wielki litewski, poseł, ordynat na Klecku.

[edytuj] Pokolenie 12

Dominik Hieronim Radziwiłł (1786-1813) - ordynat na Nieświeżu i Ołyce, pułkownik wojsk polskich.
Antoni Henryk Radziwiłł (1775-1833) - polityk, kompozytor, namiestnik Wielkiego Księstwa Poznańskiego.
Michał Gedeon Radziwiłł (1778-1850) - książę, generał, Wódz Naczelny w czasie powstania listopadowego.
Aleksandra Radziwiłłowa z domu Stecka (1796-1864) - właścicelka Szpanowa, żona Michała Gedeona Radziwiłła.
Maciej Radziwiłł (1749/1750-1800) - kasztelan wileński, kompozytor.
Maciej Radziwiłł (1791-1849).

[edytuj] Pokolenie 13

Wilhelm Paweł Radziwiłł (1797-1870) - generał pruski, trzynasty ordynat na Nieświeżu.
Eliza Radziwiłłówna (1803-1834) - pierwsza miłość cesarza niemieckiego Wilhelma I
Bogusław Fryderyk Radziwiłł (1809-1873) - generał pruski.
Maciej Józef Radziwiłł (1842-1907) - ziemianin.
Stefania Radziwiłł (1809–1832).
Karol Andrzej Radziwiłł (1821-1886) - ziemianin.
Leon Hieronim Radziwiłł (1808-1885) - dziesiąty ordynat na Klecku, fligel - adiutant carski, generał rosyjski.

[edytuj] Pokolenie 14

Antoni Wilhelm Radziwiłł (1833-1904) - czternasty ordynat na Nieświeżu, jedenasty ordynat na Klecku, generał pruski.
Maria Dorota Radziwiłłowa (1840-1915) – ordynatowa Nieświeża, autorka wspomnień.
Izabella Róża Radziwiłłowa z domu Radziwiłł (1888-1968) - naczelna siostra maltańskiego Korpusu Sanitarnego, działaczka społeczna.
Edmund Radziwiłł (1842-1895) – ksiądz, poseł do parlamentu niemieckiego, publicysta.
Ferdynand Radziwiłł (1834-1926) - polski polityk.
Franciszek Pius Radziwiłł (1878-1944) - działacz polityczny, naczelnik Milicji Miejskiej w Warszawie, członek Tymczasowej Rady Stanu.
Maciej Mikołaj Radziwiłł (1873-1920) - ziemianin, działacz gospodarczy i polityczny.
Michał Piotr Radziwiłł (1853-1903) - ziemianin, filantrop.
Maria Radziwiłłowa (1860-1930) – działaczka filantropijna, fundatorka kościołów.
Katarzyna Radziwiłłowa (1858-1941) - pamiętnikarka, publicystka i powieściopisarka.
Maria Magdalena Radziwiłłowa (1861-1945) - filantropka, działaczka narodowa.

[edytuj] Pokolenie 15

Stanisław Wilhelm Radziwiłł (1880-1920), dwunasty ordynat na Dawigródku, porucznik pruski, później rosyjski, rotmistrz kawalerii polskiej, adiutant marszałka Józefa Piłsudskiego.
Maria Róża Radziwiłłowa z domu Branicka (1863-1941) - ordynatowa nieświeska.
Janusz Franciszek Radziwiłł (1880-1967) - polityk konserwatywny, dyplomata, zwierzchnik Polskiego Związku Kawalerów Maltańskich.
Krzysztof Mikołaj Radziwiłł (1898-1986) - działacz polityczny, senator, poseł na Sejm Ustawodawczy.
Michał Radziwiłł Rudy (1870-1954) - IV ordynat na Przygodzicach.
Konstanty Mikołaj Radziwiłł (1902-1944) - ziemianin, oficer Armii Krajowej.
Hieronim Mikołaj Radziwiłł (1885-1945) - właściciel dóbr Balice koło Krakowa.
Konstanty Radziwiłł (1873-1944/1945) - ziemianin, polityk konserwatywny.
Leon Konstanty Radziwiłł (1880-1927) - oficer armii francuskiej.

[edytuj] Pokolenie 16

Konstanty Radziwiłł syn Konstantego (ur. 1913-1989)
Albrecht Antoni Wilhelm Radziwiłł (1885-1935) - walczył w 12. Pułku Ułanów Podolskich i 10. Pułku Ułanów Litewskich, wiceprezes Związku Obrońców Kresów Wschodnich, działacz społeczny.
Karol Mikołaj Radziwiłł (1886-1968) - major, uczestnik I i II wojny światowej, zwierzchnik Wielkiego Przeoratu Polski Rycerskiego i Szpitalnego Zakonu Św. Łazarza z Jerozolimy, działacz społeczny.
Anna Radziwiłł (ur. 1939) - senator RP, wiceminister edukacji narodowej.
Stanisław Albrecht Radziwiłł (1914-1976)
Lee Radziwill (1933-) - działaczka amerykańska, aktorka, młodsza siostra Jacqueline Kennedy.
Edmund Ferdynand Radziwiłł (1906-1971) – ziemianin, działacz gospodarczy i społeczny, porucznik Armii Krajowej, czternasty ordynat na Ołyce, ordynat na Dawigródku, rotmistrz Wojska Polskiego.
Izabela Róża z Radziwiłłów (1915-1996).